Búskapur hins opinbera 1980-1984 - 01.02.1986, Síða 28

26
Álagning söluskatts er einnig með ýmsum veigamiklum undanþágum. Þar má
nefna matvörur, vinnu við húsbyggingar, skipaviðgerðir, þjónustu banka, lækna
og lögfræðinga o.s.frv.
6.4 Lántökur, lánveitingar og lánsábyrgðir hins opinbera og fyrirtœkja þess.
Hið opinbera er umsvifamikill lántakandi og lánveitandi í hagkerfinu,
sömuleiðis ábyrgist það í ríkum mæli lán ýmissa aðila. Það getur því með
lánastefnu sinni haft margþætt áhrif á starfsemi hagkerfisins, s.s. á uppbyggingu
atvinnulífsins, hæð vaxta og starfsemi lánamarkaðarins almennt. Það er því
mikilvægt að gera sér grein fyrir umfangi og hugsanlegum áhrifum þessa þáttar.
Rétt er þó að benda á, að lántaka eða lánveiting getur haft mismunandi áhrif á
hagkerfið eftir því hvert fénu er beint. Það er því erfiðleikum háð að mæla
umfang og áhrif þessarar starfsemi hins opinbera.
í töflunni hér á eftir eru dregnar saman nokkrar upplýsingar sem gætu varpað
ljósi á umfang lánastarfsemi opinberra aðila. Upplýsingarnar eru unnar upp úr
Á og B-hluta ríkisreiknings og sýna því lánastarfsemi ríkissjóðs og fyrirtækja í
eigu hans.
Lántökur og lánveitingar ríkissjóðs
og fyrirtækja í eigu hans 1980—1984.
1980 1981 1982 1983 1984
Tekin ný lán umfram veitt ný lán, m.kr 422 759 2.202 5.746 4.186
Nettó lántaka sem hlutfall af VLF, % 2,7 3,2 6,0 9,2 5,1
Nettó lántaka sem hlutf. af heildartekjum ríkis og fyrirtækja þess, % 6,6 7,3 13,0 20,0 10,8
Nettó lántaka sem hlutf. af nettó lánsframboði í hagkerfinu, % .. 16,2 16,7 24,4 35,2 23,8
Tekin lán umfram veitt lán, lán m/endurmati, m.kr 3.321 4.542 10.192 18.664 26.282
Nettóskuld sem hlutfall afVLF, % 21,4 19,0 27,6 29,8 32,2
Nettóskuld sem hlutfall af heildartekjum ríkis og fyrirtækja þess, % 51,7 43,9 60,2 64,8 68,1
Eins og fram kemur í töflunni, þá hafa lánaumsvif hins opinbera vaxið mjög á
undanförnum árum. Á árinu 1980 nam t.d. nettó lántaka hins opinbera 16,2% af
nettó lánsframboði í hagkerfinu, en 35,2% árið 1983. Árið 1984 var þetta
hlutfall 23,8%. Hlutfall nettó lántöku hins opinbera af tekjum þess hefur einnig
vaxið, eða úr 6,6% árið 1980 í 10,8% árið 1984, en þetta hlutfall var 20% árið
1983.
Eftirfarandi tafla sýnir fjölda lána og lántaka, sem njóta ríkisábyrgðar á lánum
sínum. Sömuleiðis sýnir hún heildarfjárhæð þessara lána og hlutfall þeirra af