Þjóðin: tímarit sjálfstæðismanna - 01.05.1940, Blaðsíða 17

Þ J Ó Ð I N
13
skiptaþrengingum, sem urðu fylgi-
fiskar og eftirfarar heimskreppunn-
ar, sem skall yfir um 1930.
Það er sá vísir að stóriðnaði, sem
hefur skapazt hér hin síðari ár, —
þar sem véltæknin er tekin í þjón-
ustu mannanna, þar sem verka-
skiptingin kemur æ skarpar í Ijós,
þar sem átökin um arðinn, millum
vinnuveitenda og' verkþiggjenda
ná hámarki sínu.
jVlenn munu vera á nokkuð ólíku
máli um það, hversu milda fram-
tíð verksmiðjuiðnaðurinn á hér á
landi. Og mjög ofl heyrast raddir
um það, að strax og hin frjálsa
verzlun kemst aftur á, þá muni
megnið af verksmiðjuiðnaðinum
hverfa liér úr sögunni.
1 þessari grein skal enginn dóm-
ur á það lagður, livort sú getgáta
muni rétl eða röng. Iiins vegar má
geta þess, að með tilliti til ástands-
ins, eins og það var áður en höftin
skullu á, og með tilliti til iðnaðar-
ins, eins og hann er nú rekinn hér
á landi, þá virðist sú skoðun hafa
við mikið að styðjast.
En fram hjá því má heldur ekki
ganga, að verksmiðjuiðnaðurinn er
á bernskuskeiði hér, og hefur nú
ótal agnúa og á við erfiðleika að
stríða, sem má með léttu móti laga,
svo betur fari fyrir alla aðilja, sem
þar koma við sögu.
Af þeim mörgu erfiðleikum, sem
verksmiðju- og fagiðnaðurinn á við
að stríða hér á landi, tel eg rétt
að geta þeirra lielzlu. Þeir eru:
1. Gjaldeyrisörðugleikar.
2. Markaðsörðugleikar (útflutning-
ur iðnaðarvara).
3. Flutningsörðugleikar (vegna
stríðsins).
4. Fjárhagsörðugleikar.
5. Toltaokrið.
6. Skattafarganið.
7. Atökin um arðinn.
Þegar þessir stærstu örðugleikar
iðna'ðarins eru athugaðir, kemur í
ljós, að meiri hluti þeirra er sjálf-
skaparvíti, sem góður vilji og skyn-
samar ráðstafanir geta útilokað.
Hina þrjá fyrstu liði er erfitt við að
eiga, því að þar verðum við að meira
eða minna leyti háðir þeim straum-
um, sem umheimurinn skapar á
hverjum tíma.
Ilins vegar verður ekki gengið
fram hjá því, að frá þjóðhagslegu
sjónarmiði hefur islenzki iðnaður-
inn haft sín áhrif á þessa örðug-
leika lil betri vegar.
Hann hefur minnkað gjaldeyris-
þörfina til stórra muna, með því að
fullvinna vöru úr erlendum hráefn-
um, og aukið gjaldeyrinn með fyllri
vinnu og nýtingu ýmissa útflutn-
ingsvara.
En frá viðskijjtalegu sjónarmiði
hefur iðnaðurinn, vegna gjaldeyris-
örðugleika, beðið mikið afhroð er-
lendis, þar sem hann, þeirra orsaka
vegna, hefur ekki getað staðið er-
lendum lánardrottnum þau skil á
fjárhagsskuldbindingum, sem nauð-
synleg eru í heiðarlegum viðskipt-
um. Verður iðnaðurinn hiklaust að
gera þá kröfu, að honum verði séð
fyrir nægum erlendum gjaldeyri til
hráefniskaupa, nauðsynlegs við-
halds og aukningar.
Um markaðsörðugleika úlfluttra
iðnaðarvara og hvernig úr þeim