Nýtt Helgafell - 01.11.1957, Síða 46

140
HELGAFELL
Margar lélegar skáldsögur hafa verið skrif-
aðar til vegsömunar frelsinu á vorum dögum.
Flestar hafa þær, hvað sem öðru líður einn
sameiginlegan ágalla: að höfundi eða sögu-
persónum hættir til að predika, að leggja
útaf frelsinu. Kazantzakis er engan veginn
alveg saklaus af þessari tilhneigingu, en
honum tekist samt það, sem fáum er lagið,
að gera frelsisþrána að allt að því líkam-
legri kvöl eins og hurigri eða þorsta. Þess
vegna trúir lesandinn því, að frelsisstríð ein-
staklingsins haldi áfram, þó að einn falli.
Þýðingin er vitaskuld ekki gerð eftir frum-
málinu, því að enginn maður hér á landi
er, svo að vitað sé, læs á grísku. Þýðing
Skúla Bjarkans virðist mjög vel skrifuð, eins
og flest, sem hann gerir, þó að ekki sé kostur
að mynda sér skoðun um nærfæmi hennar,
nema af ágizkunum.
Kazantzakis er nýlátinn, á sjötugasta og
öðru aldursári. Samkvæmt því, sem lexi-
konar segja lætur hann eftir sig 9 eða 10
skáldsögur, 10 leikrit, heimspekilegar ritgerð-
ir (um Bergson t. d.) og nokkrar ferðasögur
(frá Spáni, Rússlandi, Englandi, Japan, og
fleiri löndum). Auk þess hefir hann ort nýja
Odysseifskviðu, framhald af kvæði Hómers.
K. K.
í þunnu gleri
Graham Greene: Hægláti Ameríku-
maðurinn. Almenna bókafélagið
1 957. Greene aðgreinir sjálfur sögur sínar
og kallar sumar „alvarlegar bókmenntir''
en sumar „skemmtilegar''. Saga sú, sem
hér um ræðir, telst til fyrri tegundarinnar
ásamt The Heart of the Matter og England
Made Me og ýmsum fleiri, en skemmtilestur á
einkum við ýmsa reyfara hans í gömlum og
góðum Balkansögustíl, spæjarasögur, lög-
reglusögur (Stamboul Train, A Gun for Sale,
og fl.) á borð við leikritið að kvikmyndinni
Þriðji maðurinn. Greene segir afburðavel
sögur. Annað mál er hitt, hvort hinar „alvar-
legu" sögur eru jafn djúpstæð rannsókn á
siðferðilegum vandræðum nútímamanna og
aðdáendur hans telja. Greene er kallaður
katólskur höfundur og það er mikli tízka
eins og er að draga þá sennilegu ályktun,
að þeir standi öðru jöfnu betur að vígi en
aðrir höfundar til að skilgreina siðferðileg
vandamál.
Greene var ekki alinn upp í katólskum
sið. Hann hefir, virðist mér, til að bera
óþolinmæði og andstyggð trúskiptamanns á
andlegu ráðleysi fjöldans, en skilningur hans
ristir varla mjög djúpt. Stíll hans er skýr,
skarpur, eðlilegur og krókalaus. Höfundur-
inn er eins og slyngur kvikmyndastjóri að
stýra auga áhorfandans. En sögurnar hafa
ekkert bergmál. Líka mætti segja, að þær
minntu á myndir í þunnu gleri fremur en
glugga að veruleikanum.
I raun og veru er sjaldan ýkjamikill mun-
ur á reyfurum Greenes og alvarlegum sög-
um. Munurinn virðist einkum eiga að liggja
í gerð persónanna. En Ameríkumaðurinn í
The Quiet American er t. a. m. talsvert
óraunverulegri persóna en mörg reyfara-
hetja höfundar. Greene virðist ekki þekkja
eða skilja Ameríkumenn, nema helzt af kvik-
myndum. Ef höfundi tækist ekki að gera
Pyle ískyggilegan, væri hann ekki annað en
kátlega misskilin yfirborðsmynd af amerísk-
um unglingi í Saturday Evening Post, eða
kvikmynd eftir Dore Schary.
Annars er gaman að eiga sögu eftir
Greene í þýðingu, þó að ekki væri nema
vegna samtalanna, sem eru mjög eðlileg.
Eðlileg samtöl tíðkast af einhverjum ástæð-
um ekki í íslenzkum sögum eins og stendur.
Mér virðist þýðanda, Eiríki Hreini Finnboga-
syni, yfirleitt hafa tekizt vel að ná samtöl-
unum. Hins vegar hafa orðið mistök í þýð-
ingu á ýmsum stöðum, eins og ritdómendur
hafa þegar bent allrækilega á.
K. K.