Nýtt Helgafell - 01.10.1958, Blaðsíða 19

BROT ÚR ÓPRENTUÐUM SAMTÖLUM VIÐ STEIN
65
óg' væri þetta yngri og hann var alltaf ákaf-
lega almennilegur við mig. Þegar ég hitti hann
síðast, skömmu áður en hann dó, höfðu birzt
eftir mig þrjú kvæði í einhverju tímariti og
Stefán hafði séð þau og virtist ánægður. Eg
man hann sagði við mig: Eg vissi það alltaf,
að það býr eitthvað í þér, hvað sem helvítis
karlarnir segja. En svo bætti hann nefnilega
e.nu við: En mikill bölvaður bjáni gaztu verið
að hafa þau svona mörg! Það var nokkuð
gott hjá honum. Iíann kunni sitt fag. Stefán
bóndi gat talað svo um algengustu hluti við
fólk, að það gleymdi þeim aldrei. Hann gat
sagt frá af svo mikilli kúnst, að fólk tárfeldi
yfir sögum hans. Það var alveg ótrúlegt. En
hann þótti alltaf hættulegur maður, hættu-
legur móralnum og friðnum í sveitinni. Hann
var merkismaður og eitt af okkar fínustu
skáldum á þessari öld. — En nú ætlarðu að
fara að tala um minn eigin skáldskap. Það
kemur ekki til mála. Ég hef aldrei tekið liann
alvarlega, ég hef aldrei ort af ástríðu. Það
væri miklu nær að tala um önnur skáld eða
kreppuárin, þú getur spurt mig eitthvað um
þau. Svo geturðu líka talað við mig um
skáldastyrk. Ég hef alltaf verið í sama flokki
og Elínborg, ég mundi ekki kunna við mig
í öðrum flokki. Þegar ég fékk skáldalaun í
fyrsta skifti 1935, var varpað hlutkesti um
það, hvort okkar Elínborgar skyldi hljóta
styrkinn. Ég vann, en átti það alls ekki skilið.
— Ilvort ég hafi ekki orðið fyrir aðkasti á
kreppuárunum? Onei — ég hef aldrei vitað
til þess að menn hefðu neitt á móti mér. Ég
hef ekkert sótt til þjóðfélagsins og mér vit-
anlega hefur það aldrei sótt neitt til mín.
En við erum góðir kunningjar samt. — Þó
held ég, að skáld og listamenn séu ævin-
lega dálítið illa séðir, að minnsta kosti fyrst
framan af. Þannig var það í mínu ungdæmi,
það er rétt. Við vorum dálítið illa séðir. Og
á ég að segja þér eitt, ég held ég viti hvers
vegna: Þetta er eiginlega fjölskylduvandamál,
skáld eru að vísu menn, en allra manna aum-
astir, geta ekki neitt, kunna ekki neitt.
Fröding hefur lýst þessu snilldarlega í
„Draumamanninum“. Æ, hvernig er það nú?
Ég er víst búinn að gleyma því, get aldrei
lært neitt utanbókar. En við vorum að tala
um kreppuárin. Við sem þá vorum ungir,
vorum miklir hugsjónamenn, eins og ungir
menn eiga að vera. Nei, það kom ekkert
„Rauðum pennum“ við. Þeir höfðu engin
áhr’f á mig. En ég lield við höfum verið í
nánara sambandi við þjóðfélagshræringar
tímabilsins en ungt fólk nú á dögum og þær
liafi haft meiri áhrif á okkur. Þegar Hitler
var að taka við völdum veturinn 1933, kom
okkur aldrei dúr á auga. Við settum upp
ímyndaðan front á móti honum og okkar
menn Thálmann, Neumann og hvað þeir nú
hétu, báru sigur úr býtum. Og þegar Spánar-
styrjöldin skall á vorið 1936, vildum við
gjarna fara til Spánar, þessa fagra umkomu-
lausa lands, og berjast með öðrum sjálfboða-
liðum, cn áttum ekki fyrir fargjöldum; átt-
um sem sagt ekki peninga til að fórna líf-
inu og deyja hetjudauða fyrir hugsjónir okkar.
Þetta voru erfiðir tímar — og afskaplega
slæmar fjárreiður, eða finnst þér það ekki?
— En þú ert að spyrja um líðan mína. Mér
leið aldrei illa. Af einhverjum dularfullum
ástæðum hafa svokallaðar líkamlegar þarfir
mínar komið af sjálfu sér. Ég veit ekki hvað
veldur því, ég hef aldrei hugsað um það.
Ég hef ævinlega haft nóga peninga. Suma
vantar alltaf allt, en aðra skortir aldrei neitt,
en samt eru þeir jafnilla staddir. Það er eins
og sumir menn séu jafnfátækir, livað mikla
peninga, sem þeir eiga.
— En segðu mér eitt, Steinn, stjórnmála-
baráttan hefur verið ákaflega hörð á þessum
árum.
— Já, ákaflega hörð, eins og alltaf á
kreppuárum. Ég man vel eftir því, þegar
borgarastyrjöldin á Spáni hófst. Ég var á
gangi niðri í miðbæ að morgni dags. Þá sá ég
marga verkamenn lesa Morgunblaðið og þeir
voru afskaplega glaðir og upprifnir yfir þess-
um fréttum. Þegar ég gekk fram hjá, heyrði
ég þá segja: Svona á að taka þá, þessa fanta!
Þeir voru nefnilega á móti ríkisstjórninni,
ástandið erfitt og atvinnuleysi. A þessum ár-
um var kommúnisminn að koma upp með