Nýtt Helgafell - 01.10.1958, Blaðsíða 41

ÚR EINU í ANNAÐ
87
Við lestur þessara hugleiðinga hlýtur hver
hugsandi maður að spyrja, hvort ekki vaeri
astæða til að endurskoða ýmislegt af því, sem
hellt er yfir þjóðina í útvarpi og sjónvarpi og
Jafnvel sumt af því sem börnum er gert að
skyldu að eyða námstíma sínum við, og beina í
stað þess huga þeirra og starfskröftum meira að
þeim verðmætum, sem aðeins verða sótt í æðri
listir. r.
Markaður í musterinu
Þjóðleikhús íslendinga er oft kallað „Musteri
íslenzkrar tungu“, og mætti það vel vera réti-
nefni. En jafnvel ríkisstofnanir þurfa stundum
að bregða sér í biðilsbuxur, ef jafna þarf reikn-
ingshalla á sjóðnum, og er venjulega fyrst grip-
ið til gamanleikja eða léttrar tónlistar. En þess-
konar sýningar eru líka fjárfrekar, stofnkostn-
aður hár, óhemju glingur og mannfjöldi. Þá er
musterinu í svipinn breytt í markaðstorg til að
leika á fjöldann. Sá fáránlegi misskilningur er
orðinn hér landlægur —- og það virðist ógerlegt
að kveða hann niður — að líklegasta leiðin til
að skemmta fólki, sé að sýna því eitthvert létt-
meti. Þetta er ein versta tegund pólitískra sjúk-
dóma, sennilega afleiðing þeirrar stjórnmála-
blekkingar, að allir eigi að bera jafnt úr býtum,
hvert sem framlag þeirra er, að öðru leyti en því
að mæta á kjörstað. Ríkisútvarpið hefir smám
saman, með samþykki allra flokka, sveigt út-
varpsefni sitt í samræmi við þessa höfðatölu-
reglu, og nú virðist Þjóðleikhúsið vera lagt af
stað ofan brattann.
Það væri ósanngjarnt að segja, að núverandi
fjármála og menntamálaráðherrar, væru tiltak-
anlega sínkir á fé til lista. Þó mun „Musteri ís-
lenzkrar tungu“ oft eiga í fjárhagsörðugleikum
og ýmsum ráðum beitt til að rétta við haginn.
I vor var ákveðið að fara vestur um haf í leit að
efni til að bera á borð fyrir landslýðinn, ef hann
vildi sýna örlæti á móti. En enginn kom í svip-
inn auga á stórgeníala óperu eftir George Ger-
shwin, Porgy og Bess, sem nýlega hefir hálftryllt
alla Evrópu, og var engu síður vænleg til fjár-
öflunar, heldur varð fyrir valinu amerískur gam-
anleikur, sem hlotið hefir á íslandi nafnið
>.Kysstu mig Kata“, nákvæmlega útlagt af amer-
isku. Og einhvernveginn gefur sjálft nafnið til
kynna að leikhúsgestir eigi að leggja til hliðar
alla borgaralega afstöðu til helgra dóma. Nafnið
..Kysstu mig Kata“ hljómar mjög einkennilega
a þessum helga stað. Músíkin er vel samin,
fjörug og skemmtileg, stundum bráðsnjöll, en
meginhluti hennar er alltípísk fjöldaframleiðsla,
°g efnið ekki skemmtilegt. Höfundur: Tónskáld-
ið, sem einnig semur sönglagatextana, heitir Cole
Porter, en aðaltextinn er að öðru leyti eftir Samu-
el og Bellu Spewack. Hljómsveitarstjórinn er
líka amerískur, Saul Schechtman, harðduglegur
stjórnandi, sem aldrei er í neinum vafa um hvað
hann vill, og fær sinn vilja fram. Af þeim sök-
um er líf og fjör yfir sýningunni. Leikstjórinn
er borgarbúum að góðu kunnur. Sven Aage Lar-
sen hefir verið hér áður og þó kannske einu
sinni um of. Hann er að ýmsu leyti hæfur leik-
stjóri, en ekki sérlega hugkvæmur eða listrænn.
Hann fer ekkert dult með það i túlkun sinni,
fremur en hljómsveitarstjórinn og ballettmeist-
arinn, Sven Bunch, að hann er ekki að sýna okk-
ur óperettu, heldur einhverskonar revíu. Hér fer
því ekkert milli mála nema ef vera skyldi eftir-
farandi lítilræði: Hvort þetta sé í raun og veru
óperetta, og er það orðaleikur, vegna þess að fyr-
iríækið hefir farið húsavillt. Hvort stofnútgjöld
og kvöldkostnaður séu hærri en svo að unnt verði
að skila fyrirhuguðum ágóða. Hvort til sé fólk
til þess að flytja hér erlendar revíur, samdar
fyrir stórborgarleikhús.
Það er fjarri mér að fara að gera tilraun til
að skýra nafnið óperettu. Upphaflega er það not-
að um stuttar óperur og söguleiki þar sem skipt-
ist á söngur og tal, og þá oftast einnig aðgengi-
legri tónlist, en ekki revíur, „show“ eða aðrar
skemmtanir, þar sem tónlist er höfð til punts.
Þetta verk er hreinlega of fátæklegt af góðum
hugmyndum, of gróft og einhæft til að bera þetta
lævísa nafn. Það þarf helzt að standa illa á fyrir
gjaldkera þjóðleikhúss, sem grípur til fjáröflun-
ar af þessu tagi, og það ætti að vera annarsstað-
ar til húsa en í helgidómnum.
En nú voru vorhreingerningar framundan — og
ef maður græðir vel á því?
Til þess að flytja leik af þessu tagi, þarf margs
með, sem torvelt er að ná hér til. Tilfinnanleg-
astur er þó skorturinn á sviðvönu kórsöngsfólki
og fjölda spengilegra og fimra dansmeyja. Þjóð-
leikhúskórinn er orðinn allvel þjálfaður, og sýndi
hann það nýlega í óperunni Carmen. Og margir
meðlimir hans eru liðtækir á sviði, sumir ágæt-
ir. En hér þarf allt annað og meira. Það sem
Carmen bukkaði sig fyrir í þakklátri aðdáun, lít-
ur Kata með storkandi fyrirlitningu. Hér er
þetta ágæta fólk ekki í sínum bransa. Ameríku-
menn kunna hinsvegar ágætlega að íara með
svona efni. Það sem í okkar höndum verður að
argasta klámi, hjúpa þeir áferðarfallegri skikkju
léttrar gamansemi.
Þjóðleikhússtjóri stofnaði fyrir nokkrum árum
ballettskóla, og réði dönsk listahjón til að veita
honum forstöðu með sér. Þar hefir Guðlaugur
Rósinkranz og Bistedhjónin unnið gott verk. Bi-
stedhjónin eru meðal þeirra heillasendinga, sem