Nýtt Helgafell - 01.10.1958, Blaðsíða 38

84
HELGAFELL
ritin, sem eiga átthagafélögum útkomu sína
að þakka, hafi ærið takmarkað gildi og séu
raunar miðuð við lielzt til þröngan lesenda-
hóp. Skaftfellsku ritin tvö eru bæði með þessu
marki hrennd. Iiið nýja rit hins góðkunna
höfundar, Eyjólfs á IIvoli, sem lézt fyrir
nokkrum árum, þolir illa samanburð við bæk-
urnar góðu um afa hans og ömmu, foreldra
hans og ævi lians sjálfs. MerJcir Mýrdœling-
ar gjalda þess, að höfundi er efnið ekki jafn-
hugstætt og náið og það, sem hann hefur
fjallað um í fyrri bókum. Einn galli er á
sumum alþýðuritum: höfundar kunna sér
ekki hóf og láta margt fljóta með, þótt betur
væri sleppt. Þannig veldur fróðleiksástin því,
að ritin verða ofhlaðin efni. Eyjólfi hefur
auðsæilega verið mikið í mun að halda sem
flestu til haga um liina merku sveitunga
sína, en lesendum er lítill greiði með því
gerður að fá svo ýtarlegar æviskýrslur. I
bók Eyjólfs bregður fvrir mörgum skemmti-
legum myndum úr mýrdælsku þjóðlífi á 19.
öld, en heildarsvipur bókarinnar hefði orðið
áhrifameiri, ef betur hefði verið vinzað úr.
Að sjálfsögðu mun Skaftfellingum þykja mik-
ið koma til þess fróðleiks, sem fólk úr öðr-
um landshlutum getur ekki rnetið vegna
ókunnleika, og því má vel vera, að bókin
sé ekki ætluð öðrum til skemmtunar en þeim,
sem þar eru öllum hnútum kunnir.
Allir íslandingar munu kannast við nafn
Lárusar á Klaustri, og af bók Þórarins Ilelga-
sonar getum við kynnzt þessum merka höfð-
ingja furðu vel. llit þetta er unnið af alúð
og ræktarsemi, en þó hefði höfundur getað
stylt það að miklum mun. Þórarinn er prýði-
lega ritfær maður, en miklum mun betri hefði
bókin orðið, ef efninu hefði verið þjappað
meira. saman og færri dómar kveðnir upp
uin ágæti Lárusar. Athafnir góðbóndans og
orð eru miklu áhrifameiri vitnisburður en um-
mæli þess. sem ritar ævisögu hans. Bóndinn
í Þykkvabæ hefði að skaðlausu getað lært
meira af frásagnarlist þeirra, sem forðum
skrifuðu hér íslendinga sögur. Ég á ekki við
orðfæri, því að óþarfi er að stæla íslenzkan
sagnastíl, enda ritar Þórarinn ágætt mál. En
höfundur hefði getað lært af forfeðrum okk-
ar hófsemi, þá miklu list að segja ekki annað
an það, sem brýn nauðsyn var til.
Báðar þessar bækur eru prcntaðar á góðan
pappír og frágangur ágætur. Margar skemmti-
legar myndir prýða ritið, og er vel til þeirra
vandað. Ilitstjóra verkanna, sem hefur unn-
ið starf sitt vel og samvizkusamlega, hefur
sést vfir það, að sjálfsagt var að hafa nafna-
skrá yfir bæði rit.in. í báðum bókunum kem-
ur fyrir fjöldi af mannanöfnum og örnefnum,
og því hefði verið mikill hægðarauki að bafa
yfir þau fullkomna skrá að bókarlokum.
Ilermann Pálssoji
Skortir bagalega sérkenni
Friðjón Stefánsson: Fjögur augu. Ileims-
kringla. 1047. Sögur Friðjóns Stefánssonar eru
raunsæismyndir af mjög einfaldri gerð: honum
virðist láta bezt að segja frá atvikum, sem
hafa augljósa merkingu og dapurlegan endi
og hann er talsvert fundvís á smáatburði,
sem geta látið hversdagsleikann nema stað-
ar allra snöggvast fyrir sjónum lesandans.
En í raun og veru er lesandinn engu nær,
því að hann veit svo lítið um fólkið, sem
kemur við sögu. Það skortir bagalega sér-
kenni til orðs eða æðis. Og það er allt saman
miklu sennilegra á pappírnum en fólk er flest.
Nú er ekki um það að sakast, þó að höfund-
ur taki sér fyrir hendur að lýsa einungis yfir-
borði hlutanna og hversdagslegum viðburð-
um, en hann verður þá að varast að ætla
þeim dýpri merkingu en slikar lýsingar geta
skilað. Höfundur virðist hafa ákaflega ríka
tilhneigingu til að sjá viðfangsefni sín frá
sem allra almennustu sjónarmiði, það er að
segja eins og flestum gæti komið saman um,
að þau ættu að vera, og honum hættir til
að leggja síðan beint eða óbeint útaf þessu
sjónarmiði, sem reynist, þegar til á að taka
og eins og vænta mátti, ekkert sjónarmið.
Niðurstaðan verður, þrátt fyrir hófsaman stíl
og laglegt sögusnið, lítið nema tilfinninga-
semi og tilfinningaruglingur, sem er í því
fólginn að höfundur gerir persónum sín-
um upp þær tilfinningar, sem hann elur i
brjósti til þeirra, í stað þess að láta þær
finna til sjálfar. Honum tekst ekki að inna af
hendi þá skyldu raunsæishöfundar að minna
á bilið milli þess sem er og virðist vera, af því
að hann er, þegar vel er gáð, ekki raunveru-
leikans megin.
K.K.