Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1957, Blaðsíða 67

Poétae minores
Jónas E. Svafár: Geislavirk tungl, ný IjóS
og myndir, Reykjavík 1957.
Einar Bragi: Regn í maí, Helgafell,
Reykjavík í febrúar 1957.
í útlöndum er sú tegund bókmennta er
nefnist science-fiction að komast til æ meiri
vinsælda og virðingar, og má það heita eðli-
legt á tímum atóms og tækni þegar geimfarir
virðast næsti kapítulinn í ferðasögu manns-
ins. Því miður virðast þessar bókmenntir eiga
litlu gengi að fagna hérlendis, ég minnist þess
ekki að einn einasti höfundur íslenzkur hafi
samið verk í anda þeirra. En þegar ég heyrði
hina nýju bók Jónasar Svafárs, Geislavirk
tungl, fyrst nefnda þóttist ég sjá í hendi mér
að nú væri stundin runnin, nú héldi the sface
man innreið sína í íslenzkar bókmenntir.
Því fór ver að þetta hugboð reyndist rangt.
Eftir allt saman var Jónas Svafár ekki frá-
brugðinn öðrum skáldmennum á þann hátt sem
ég hafði vonað. En hinu er ekki að leyna
að bók hans er skemmtileg lesning, í ljóða-
löndum hans sprettur mörg kynleg jurt, beisk
og bragðsterk, en ekki tóm krækiber og lúsa-
mulningar. Og maður lýkur lestri með svo-
felldum hugsunum: Máski er maðurinn vit-
laus — því ekki það? — en hann er að
minnsta kosti haldinn skemmtilegri vitleysu
en margur annar.
Nú mundi tilheyra að birta sannanir og
skilríki fyrir þessum fullyrðingum, og þá vand-
ast óneitanlega málið enda erfitt um vik að
birta hér langar tilvitnanir. Rödd Jónasar er
engan veginn hversdagsleg þótt hann ræði
gamalkunn viðfangsefni: ástina, ættjörðina,
stríðið — og ekki sízt lífið í kringum okkur
hér í Reykjavík, og stundum virðist manni
slá hatramlega út í fyrir honum svo sem í
nafnaþulunni um Brussuna ellu eða hinum
frægu hendingum um sólina er spangólar hon-
um í sinni og enn víðar. En upp úr allri hringa-
vitleysunni gægjast sterkar hendingar og heil
ljóð sem verða manni minnisstæð í einfald-
leika sínum fyrir frumstæðan styrk og
skemmtilega undirförulan húmor. Hann yrkir
um ísland eitt skemmtilegasta ættjarðarljóð
sem ég hef lengi séð; hann ávarpar þrumuguð-
dagskrá
inn og fólkið á jörðinni; og á sinn hátt hefur
hann hefðbundinn skilning á sögu mannkyns:
„vinna vélbyssur
að vélritun
á sögu mannsins
skríða drekar
eða sýklar
inn í morgunsárið“
En sagan af ljóðagerð Jónasar er ekki hálf
sögð meðan myndskreytinga hans eru að engu
getið. Hverju ljóði fylgir mynd og oftast verð-
ur ljóðið til að fylla myndina og myndin ljóð-
ið; hvorugt má án annars vera; þetta er ein
heild. Ekki veit ég hvort teikningar Jónasar
eru myndlist í venjulegum skilningi þess orðs
fremur en ljóðagerð hans ljóðlist. Vel má vera
að svo sé ekki. En hvort tveggja er list engu
að síður; það er þá prívatlist Jónasar Svafárs.
Ég freistast til að taka hér upp að lokum eitt
Ijóð Jónasar til sannindamerkis; það er trú-
lega með betri ljóðum í bók hans og heitir
Sjómannadagur:
„að fæða englana
með bandaríkin
fyrir augum
og eignast bifreið
í bæjarútgerð
þorskhausar
varðarfélagsins
streyma eftir ægissíðunni
úr alþjóðabankanum“
Það er enginn venjulegur plebeji sem svo
yrkir eins og hver maður getur séð. Jónas
Svafár yrkir að vísu ekki um geimfarir og
marzbúa eins og ég vonaði í upphafi. Þar í
móti kemur að sjálfur er hann hálfgerður marz-
búi í hópi skáldlinga héðra — og ámóta girni-
legur til fróðleiks.
O O O
Regn í maí er fjórða ljóðabók Einars Braga
og mun vera minnst bóka hans. Trúlega er
hún einnig hin bezta. Manninum er sem sagt
alltaf að fara fram, og eru það ærið ánægjuleg
tíðindi út af fyrir sig.
í bók Einars eru þrettán ljóð, og flest eru
þau prýðilega snotur; þetta er smáger kveð-
skapur og lætur ekki mikið yfir sér en er
65