Fréttatíminn - 14.03.2014, Side 84

Í klínísku leiðbeiningunum felast leiðir fyrir heil-
brigðisstarfsfólk til að spyrja fólk hvort það búi við
eða hafi búið við ofbeldi í nánu sambandi og hvað
beri að gera sé svarað játandi. Leiðbeiningarnar
hafa verið innleiddar á heilsugæslum og á Kvenna-
sviði Landspítala og spyrja allar ljósmæður sína
skjólstæðinga. Mörg ár eru síðan slíkt var innleitt á
Geðsviði Landspítala. „Í meðgönguverndinni skap-
ast grundvöllur til að traust myndist og undir þeim
kringumstæðum þorir fólk frekar að segja frá. Inni
á salernum á Kvennadeild Landspítalans eru miðar
uppi á veggjum þar sem fólk er hvatt til að leita sér
hjálpar búi það við ofbeldi. Við bjóðum fram okkar
aðstoð við að beina málinu í réttan farveg,“ segir
Valgerður.
Erfitt getur verið fyrir heilbrigðisstarfsfólk að
hefja máls á svo viðkvæmu málefni og bendir Val-
gerður á að erlendar rannsóknir sýni að helsta hindr-
unin sé óöryggi um hvað það eigi að gera ef sjúk-
lingurinn svarar játandi. „Eftir opnari umræðu um
ofbeldi á undanförnum árum hefur það þó breyst.
Að sama skapi eru þolendur viljugri til að tjá sig
nú en áður. Oft er fyrsta skrefið það erfiðasta, að
viðurkenna vandann fyrir sjálfum sér og segja frá,“
segir Ástþóra.
Yfirleitt er þétt tímatafla á heilbrigðisstofnunum
og því getur orðið röskun ef sjúklingur vill ræða
reynslu af ofbeldi því slíkt getur tekið tíma. „Við hér
á Kvennadeildinni tökum því eins og öðru tengdu
heilsu fólks. Ef ástandið er brátt og ljóst að viðkom-
andi býr við ofbeldi og öryggi er ógnað bregðumst
við strax við. Þó það þýði röskun á öðru starfi verður
svo að vera,“ segir Valgerður.S amkvæmt niðurstöðum könnunar Rann-sóknarstofnunar í barna- og fjölskyldu-vernd árið 2008 hafa 22 prósent kvenna á Íslandi orðið fyrir ofbeldi í nánu sambandi.
„Þetta eru hrikalegur tölur sem ekki má horfa
framhjá,“ segir Ástþóra Kristinsdóttir, ljósmóðir og
hjúkrunarstjóri Heilsugæslunnar Hvammi. Hún
hefur ásamt Valgerði Lísu Sigurðardóttur, ljós-
móður á Kvennasviði Landspítala og klínísks lekt-
ors og Páli Biering, dósents í geðhjúkrun, staðið
fyrir námskeiðum fyrir heilbrigðisstarfsfólk um
mat og viðbrögð við ofbeldi í nánum sambönd-
um. Valgerður og Ástþóra eru sammála um
að algengt sé að konur segi í fyrsta sinn
á ævinni frá ofbeldi þegar heilbrigðis-
starfsfólk spyr þær.
Konur sem hafa orðið fyrir eða eru í
ofbeldissambandi eru líklegri en aðrar
til að leita til heilbrigðisþjónustunnar
með hin ýmsu vandamál. Hlutfallið er
enn hærra meðal þeirra sem leita sér
geðheilbrigðisþjónustu en vísbending-
ar eru um að allt að 60 prósent þeirra hafi einhvern
tíma orðið fyrir ofbeldi í nánu sambandi. Hjá körlum
sem leita til geðheilbrigðisþjónustu er hlutfallið um
þriðjungur og sýna rannsóknir að um 10 prósent
karla almennt hafi orðið
fyrir ofbeldi í nánu
sambandi.
Áhrif ofbeldis
geta varað árum
saman með alvar-
legum afleiðingum
á heilsu þolenda.
„Of t er
það
þannig að fólk hefur aldrei talað um ofbeldið og
burðast með erfiða reynslu. Ég hef upplifað það
sterkt í meðgönguverndinni að konur eru mjög
ánægðar með að vera spurðar og að einhver sé
tilbúinn að hlusta og trúa þeim. Rannsóknum ber
saman um að til að vinna úr áföllum í lífinu verður
að ræða þau,“ segir Ástþóra. Að sögn Valgerðar
geta afleiðingar ofbeldis á heilsu verið langvinnir
verkir, einkenni frá meltingar- og kynfærum, auk
ýmissa sálrænna kvilla eins og þunglyndis, kvíða,
sektarkenndar og félagslegrar einangrunar sem
getur leitt til sjálfsvígs. „Oft eru áhrifin dulin svo
fólk áttar sig ekki á að þau séu afleiðing
ofbeldis,“ segir Valgerður.
— 12 — 14. mars 2014
Sjúkraflutningamenn vilja
rafdrifinn búnað vegna álags
Árið 2012 voru tæp 30 prósent sjúkraflutningamanna frá vinnu í lengri
eða skemmri tíma vegna stoðkerfisvandamála. Slökkviliðsstjóri höfuð-
borgarsvæðisins segir ástæðurnar einkum aukna þyngd sjúklinga
og aukna tíðni sjúkraflutninga. Mikilvægt sé að bregðast við og taka
í notkun rafdrifinn búnað. Rannsóknir erlendis sýni að notkun hans
minnki líkur á meiðslum sjúkraflutningamanna.
Dagn ý HulDa Er lEnDsDót tir
L íkamlegt álag sjúkraflutninga-manna hefur aukist verulega á undanförnum árum, stund-um með varanlegum áhrifum
á heilsu þeirra. Á árinu 2012 voru tæp
30 prósent sjúkraflutningamanna hjá
Slökkviliði höfuðborgarsvæðisins frá
vinnu um lengri eða skemmri tíma
vegna stoðkerfisvandamála og að sögn
Jóns Viðars Matthíassonar, slökkvi-
liðsstjóra höfuðborgarsvæðisins, er
það tilkomið vegna nokkurra þátta.
„Einn þeirra er aukin þyngd sjúklinga
en mikil fjölgun flutninga hefur tví-
mælalaust líka haft mikil áhrif þar sem
starfsmönnum hefur að sama skapi
ekki fjölgað. Við höfum gripið til ým-
issa aðgerða til að takmarka áhrif álags
á heilsu sjúkraflutningamanna og réð-
um til dæmis til okkar íþróttaþjálfara
fyrir nokkrum árum sem hjálpar starfs-
mönnum að efla styrk og liðleika. Þann-
ig reynum við bæði að koma í veg fyrir
stoðkerfisvandamál og vinna úr þeim
jafnóðum og þau koma upp.“
Jón Viðar segir aðkallandi að á næstu
árum verði tekinn í notkun nútímanlegri
búnaður við sjúkraflutninga hér á landi.
,,Rannsóknir sýna að með því að nota
rafdrifinn búnað þegar álagið er mikið
er hægt að minnka líkur á meiðslum,
að ekki sé minnst á hversu miklu þægi-
legra það er fyrir sjúklinginn.“ Þær
sjúkrabörur sem Slökkvilið höfuðborg-
arsvæðisins notar taka 160 kíló en nú
eru þar til reynslu börur sem taka 230
til 270 kíló. Að sögn Sveinbjörns Be-
rentssonar, sjúkraflutningamanns og
formanns fagdeildar sjúkraflutninga-
manna, eru notaðar rafmagnsbörur
víða í Evrópu og Bandaríkjunum með
góðum árangri, bæði fyrir sjúklinga og
sjúkraflutningamenn. Mikill áhugi er
fyrir því hér á landi að fá slíkan búnað.
„Þá er rafmagnstjakkur á börunum sem
lyftir þeim upp og niður og inn og út
úr sjúkrabíl. Slíkt er bæði mun betra
fyrir mikið slasaða eða veika sjúklinga
og minnkar til muna álag á sjúkraflutn-
ingamenn,“ segir hann. Sjúkrabílar og
búnaðurinn sem þeim fylgir er í eigu
Rauða kross Íslands og er því um sam-
starfsverkefni að ræða.
Slökkvilið höfuðborgarsvæðisins tók
saman fjarveru sjúkraflutningamanna
árið 2012 og kom þá í ljós að tæp 30 pró-
sent þeirra voru frá vinnu í lengri eða
skemmri tíma vegna stoðkerfisvanda-
mála. Meðalfjarvera hvers sjúkraflutn-
ingamanns það árið vegna slíkra vanda-
mála var 140 tímar. „Þetta vandamál er
ekki aðeins bundið við Ísland heldur
er þetta svona um allan heim þar sem
sjúkraflutningar eiga sér stað. Í Banda-
ríkjunum er hlutfallið tæplega 35 pró-
sent,“ segir Borgar Valgeirsson sjúkra-
flutningamaður.
Elías Níelsson hefur umsjón með
heilsu og þjálfun hjá Slökkviliði höfuð-
borgarsvæðisins og segir hann bak- og
axlarmeiðsli algengustu stoðkerfis-
vandamálin sem sjúkraflutningamenn
glími við vegna álags í starfi. „Aðallega
eru þetta þreytueinkenni, bólgur og
brjósklos. Mikil aukning hefur orðið
á axlavandamálum og nokkuð er um
að sjúkraflutningamenn fari í aðgerð
vegna kalkmyndunar í liðum,“ segir
hann. Í nokkrum tilfellum hafa sjúkra-
flutningamenn þurft að hætta störfum
vegna álagsmeiðsla en einnig eru dæmi
um tilflutning þeirra innan slökkviliðs-
ins í störf sem eru líkamlega léttari en
sjúkraflutningar. „Það að starfsgetan
skerðist segir ekki alla söguna því þessi
meiðsli geta haft varanleg áhrif á lífs-
gæði fólks þó það skipti um starf.“
Vegna aukinnar þyngdar sjúklinga og aukinnar tíðni sjúkraflutninga hefur líkamlegt álag á sjúkraflutningamenn aukist mikið
á undanförnum árum. Sjúkrabörur slökkviliðsins taka 160 kíló en nú eru þar til reynslu börur sem taka 230 til 270 kíló. Víða
erlendis eru notaðar sjúkrabörur með rafmagnstjakki sem minnka til muna álag á sjúkraflutningamenn. Jón Viðar Matthíasson
er slökkviliðsstjóri höfuðborgarsvæðisins. Ljósmynd/Hari.
Í nokkrum til-
fellum hafa
menn hætt
störfum vegna
álagsmeiðsla.
Konur sem hafa orðið fyrir eða eru
í ofbeldissambandi eru líklegri en
aðrar til að leita sér heilbrigðisþjón-
ustu. Hópur fagfólks, undir stjórn
Páls Biering dósents í geðhjúkrun,
samdi klínískar leiðbeiningar um
mat og viðbrögð við ofbeldi í nánum
samböndum sem hafa nú verið inn-
leiddar á nokkrar deildir Landspítala
og á heilsugæslustöðvum. Algengt
er að konur segi í fyrsta sinn frá
reynslu sinni af heimilisofbeldi
þegar heilbrigðisstarfsfólk spyr þær.
Ofbeldi getur haft langvarandi áhrif
á líkamlega og andlega heilsu.
Áhrif heimilis-
ofbeldis oft dulin
Rannsókn á Slysa- og bráða-
móttöku LSH 2007 sýndi að
33,3 prósent kvenna sem
þangað leituðu höfðu ein-
hvern tíma verið beittar
ofbeldi.
Ljósmæðurnar Valgerður Lísa
Sigurðardóttir og Ástþóra Krist-
insdóttir hafa ásamt Páli Biering,
dósent í geðhjúkrun, staðið fyrir
námskeiðum fyrir heilbrigðis-
starfsfólk um mat og viðbrögð
við ofbeldi í nánum samböndum.
Ljósmynd/Hari.