Fjárfesting 1945-1989 - 01.06.1991, Side 42

anna, t.d. varðandi mannahald og fjárfestingar. Hér er ekki átt við skamm-
tímahagnað, heldur núvirtan framtíðarhagnað. Af þessari grundvallarfor-
sendu leiðir að gert er ráð fyrir að sá aðili sem er að skoða hvort ákveðin
fjárfesting borgi sig hafi við höndina forsendur um tekjur og kostnað í
framtíðinni og byggi ákvörðun sína á því hvort ávöxtun þess fjár sem leggja
þarf í umrætt verkefni sé nægjanlega góð, þ.e.a.s. hvort hún er betri en
ávöxtunarkrafa fjárfestisins. Af ofangreindu leiðir að ákvörðun um fjárfest-
ingar hlýtur m.a. að byggjast á áætlunum um eftirtalin atriði:
■ Framleiðslu og verðlag hennar.
■ Verðlag aðfanga.
■ Launakostnað.
■ Hversu mikið magn fastafjármuna þarf til framleiðslunnar og nýting
fjármuna sem fyrir eru. (m.ö.o. jaðarframleiðni fastafjármuna).
■ Stofnverð fastafjármuna.
■ Fjármagnskostnað.
■ Skattareglur sem varða fjárfestingar, sérstaklega meðferð fjármagns-
kostnaðar og afskrifta, en einnig reglur um fjárfestingastyrki þar sem
þeir tíðkast.
Það er í flestum tilvikum ljóst í hvaða átt áhrifin af hverjum þessara þátta á
fjárfestingaráform ganga. Til dæmis hljóta áform um aukna framleiðslu að
leiða til fjárfestingaráforma, nema nægjanlegir vannýttir fjármunir séu til
staðar.
Ávöxtunarkrafan er oftast talin háð lánskjörum á langtímalánum, en er
einnig háð mati fjárfestisins á hve mikil óvissa ríkir um forsendurnar. Þannig
er eðlilegt að ávöxtunarkrafan sem fjárfestar í áhættusömum og sveiflu-
kenndum rekstri nota við áætlanagerð sé hærri en sú sem er notuð við
arðsemismat í grein þar sem búist er við jöfnum hagnaði, því hættan á
gjaldþroti er meiri hjá þeim fyrrnefndu. Raunávöxtun ríkisskuldabréfa er
gjarnan notuð sem lágmarksávöxtunarkrafa í arðsemisútreikningum, en
síðan er bætt ofan á „áhættuþóknun“ eftir því hvers eðlis verkefnið er.
Hækkuð ávöxtunarkrafa leiðir að sjálfsögðu til samdráttar í fjárfestingum að
öðru óbreyttu því verkefni sem áður voru nægjanlega arðbær hljóta að víkja,
standist þau ekki hina nýju kröfu. Aukin útgjöld ríkisins, sem að öðru
óbreyttu örva hagvöxt, geta því - ef útgjaldaaukinn er fjármagnaður með
innlendum lántökum og vextir hækka fyrir vikið - bolað burtu fjárfestingum
fyrirtækja og einstaklinga og dregið úr hagvexti, jafnvel svo að nettóáhrifin af
útgjaldaaukningunni verði neikvæð.4
Fjármögnunarmöguleikar skipta einnig máli því sjaldnast hafa fyrirtæki
bolmagn til að standa undir verulegum fjárfestingum án öflunar lánsfjár eða
hlutafjár. Það hefur margoft verið bent á að fram á síðustu ár hafi lánsfé verið
4 Hér er gert ráö fyrir aö markaðir séu í jafnvægi áður en útgjaldaaukinn kemur til.