Sveitarstjórnarmál - 15.12.1970, Side 4

RETTUR SVEITARFELAGA
TIL ALMENNINGA
Úr setningarræðu formanns á landsþingi
Þótt margt hafi merkilegt gerzt á síðasta
kjörtímabili stjórnar sambandsins árin
1967—1970, ætla ég, að þróun landshluta-
samtakanna verði síðar talin með því af-
drifaríkasta. Nú er svo komið, að um allt
land eru risin landshlutasamtök; í flestum
tilvikum hrein sveitarfélagasamtök.
Það er trú mín, að með þessu sé stefnt
til nýrrar umdæmaskiptingar á íslandi,
e. t. v. ekki endilega með núverandi mörk-
um, en ég hef þá trú, að umdæmaskipt-
ingin í framtíðinni muni mjög mótast af
hinum nýju landshlutasamtökum.
Því nefni ég þetta hér, að þetta er í
sjálfu sér merkileg þróun, en ekki síður
vegna hins, að ég ætla, að þessar nýju ein-
ingar séu ýmist einar sér eða í samvinnu
hugsanlegir aðilar að mikilvægum réttind-
um, sem ekki hefur verið gaumur gefinn.
Því má halda fram, að þessar einingar ým-
ist einar sér eða saman séu arftakar fjórð-
unganna gömlu, en ástæða er til að ætla, að
mikilvæg réttindi séu við þá bundin.
Tíðindi gerast nú helzt í Þingeyjarsýslu,
eins og menn vita. Þar er nú m. a. rekið
mál, er snertir eignarrétt að svonefndum
almenningum. í sambandi við það hefur
verið könnuð töluvert eldri löggjöf um
eignarrétt að almenningum. Hefur verið
210 bent á, að samkvæmt bæði þjóðveldislög-
unum, þ.e. Grágás,og Jónsbók hafa almenn-
ingar verið taldir eign fjórðungsmanna,
þ. e. bænda í hverjum landsfjórðungi. Er
mjög vafasamt, hvort þessum fornu ákvæð-
um hefur nokkurn tíma verið breytt, en
það þýðir, að landsfjórðungarnir, eða vænt-
anlega sveitarfélögin í hverjum landsfjórð-
ungi, eru sameigendur allra almenninga í
hverjum landsfjórðungi fyrir sig. Kemur
því mjög til álita, að landshtfutasamtök
sveitarfélaganna séu réttur aðili til að ganga
fram fyrir skjöldu, til að viðhalda þessum
forna rétti fjórðungsmanna.
Virðist mér mjög nauðsynlegt, að sveitar-
félögin og samtök þeirra gæti þess vandlega,
að sá réttur, sem þau kunna að eiga, glat-
ist ekki fyrir aðgerðarleysi. Það veit eng-
inn, hvers virði þessi réttindi eru nú eða
hve víðtæk þau kunna að vera, en hugsa
mætti sér, að meginauður íslendinga í
framtíðinni byggðist á því, sem er í og á
almenningum.
Ég tel á þessu stigi ekki ástæðu til að
rekja þetta frekar, en bendi aðeins á, að
hér getur verið um að ræða mjög þýðingar-
mikið verkefni, er næsta stjórn sambands-
ins ætti að kanna til hlítar, og væri eðli-
legt, að landshlutasamtökin væru þar með
í ráðum.
Páll Líndal.
SVEITARSTJÓRNARMÁL