Morgunblaðið - 21.11.2011, Page 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 21. NÓVEMBER 2011
Börkur Gunnarsson
borkur@mbl.is
G
jörningur Ragnars
Kjartanssonar í leik-
húsinu Abrons Art
Center á Lower East
Side í New York á laug-
ardaginn hefur fengið ákaflega góð-
ar viðtökur gagnrýnenda og lýsti
gagnrýnandi The New York Times,
Roberta Smith, verkinu sem
„árekstri milli listar og lífsins, eða
nákvæmar; milli fullkomins Mozarts
og póstmódernískrar óreiðu, þeirri
hnignun sem sækir á allt sem lifir,
jafnvel óperusöngvara, nokkuð sem
hefur heillað alla listamenn síðan á
áttunda áratugnum að verk Roberts
Smithsons gerði þetta að megin-
þema.“
Verkið er hluti af gjörningatvíær-
ingnum Performa 11. Í gjörningnum
var Ragnar með úrvalslið íslenskra
söngvara, með Kristján Jóhannsson
fremstan í flokki, sem flutti loka-
kafla óperu Mozarts, Brúðkaup Fíg-
arós, í 12 klukkustundir við undir-
leik 14 manna hljómsveitar. Kaflinn
var endurtekinn í sífellu, ekkert hlé
var gert á flutningnum en söngvarar
og hljóðfæraleikarar fengu mat og
drykki á sviðið. Gjörningurinn
nefndist Bliss eða Alsæla og stóð frá
hádegi til miðnættis.
Gagnrýnandi The New York Tim-
es sagði að þreyta og tár hefðu verið
farin að gera vart við sig á fyrstu
tveimur tímunum en samt hefði
Kristján Jóhannsson ekkert haldið
aftur af sér í neitt þeirra skipta sem
hann endurtók þessa aríu. Stjórn-
andinn, Davíð Þór Jónsson, sem var
í fyrsta skiptið að stýra hljómsveit í
New York mun stundum hafa aðeins
lengt loka tóna aríunnar til að hvíla
söngvarana og að mati gagnrýnand-
ans voru áhorfendur stundum farnir
að klappa óvenju lengi til að veita
þeim smá hvíld. Á klukkutíma fresti
gengu tvær konur með mat og
drykki á milli listamannanna og að-
eins einu sinni sá gagnrýnandinn
Kristjáni fipast örlítið þegar hann
var að sinna hlutverki sínu á sama
tíma og hann reyndi að teygja sig
eftir mat af bakka sem ein konan var
að fara á brott með. Hún segir að
þegar á leið hafi alsælan eða blissið,
stundum verið slungið tilfinningu
pyntingar, sem dró ekki úr áhug-
anum á að sjá meira.
Áhorfandi á sýningunni
Börkur Arnarson, eigandi gall-
erísins i8, horfði á gjörninginn frá
upphafi til enda á laugardaginn, alla
12 klukkutímana.
„Menn fengu flestir gæsahúð eða
tár í augun, þetta var svo vel gert
hjá þeim,“ segir Börkur. „Það var
ekkert slakað á í söngnum. Þetta var
ólýsanlega fallegt. Roberta Smith
frá The New York Times kom hérna
þrisvar með manninum sínum sem
er líka gagnrýnandi og skrifar fyrir
New York Magazine. Hann stýrði
eiginlega klappinu fyrri hluta dags-
ins. Fyrst voru þau í tvo tíma í byrj-
un, komu svo aftur og voru síðan síð-
ustu klukkutíma verksins í salnum.
Þegar verkið endaði var algjör hús-
fyllir en annars hafði verið mikill
gegnumgangur, menn voru að koma
og fara. Þetta var algjörlega
ógleymanlegt. Allir sem komu voru
mjög þakklátir, fannst sem þeir
hefðu verið þátttakendur í einhverju
merkilegu.
Við opnum annars sýningu með
Ragnari 15. desember sem er einka-
sýning í galleríinu i8, þar mun hann
sýna Song, þetta sex tíma langa víd-
eóverk, sem hann gerði með þremur
frænkum sínum. Hann verður með
það og fleiri ný verk í i8,“ segir
Börkur sem er afskaplega ánægður
með sinn mann í New York.
Tónlist og endurtekning
Tónlist og endurtekning hefur
verið áberandi í verkum Ragnars
sem og vísanir í leikhús. Ragnar hef-
ur auk þess sungið í hljómsveitunum
Trabant, Funerals og Kósý. Verk
Ragnars þar sem tónlist hefur komið
við sögu eru mörg og verða hér
nokkur rifjuð upp. Í gjörningi hans
„Song“ sungu þrjár frænkur hans
stutt lag endurtekið í þrjár vikur. Í
myndbandsverkinu „God“ frá 2007
syngur Ragnar í hálftíma frammi
fyrir 11 manna hljómsveit og end-
urtekur í sífellu sömu setninguna. Í
myndbandsverki sem var hluti sýn-
ingar hans í Feneyjum, „The End“,
leikur hann óræða sveitatónlist í um-
hverfi Klettafjalla, með Davíð Þór
Jónssyni tónlistarmanni. Í gjörn-
ingnum „The Schumann Machine“
söng Ragnar „Dichterliebe“ eftir
Schumann látlaust frá morgni til
kvölds í heila viku við undirleik Dav-
íðs og í „Folksong“ lék hann á gítar
og söng í sex tíma á dag í 10 daga.
Frekari upplýsingar um Performa
11 má finna á 11.performa-arts.org.
„Árekstur milli listar og lífsins,“
segir í The New York Times
 Gjörningur Ragnars Kjartanssonar í New York fær mjög góðar viðtökur, margir fengu gæsahúð
 Kristján Jóhannsson söng sömu aríuna aftur og aftur í 12 klukkutíma, þreyttist en gaf ekkert eftir
Tenór Kristján Jóhannsson dró ekkert af sér allan tímann í söngnum.
New York Ragnar Kjartansson ásamt hluta af íslensku söngvurunum sem tóku þátt í gjörningi hans, Bliss, í New York á laugardaginn.
Sungið og sungið Söngvararnir voru orðnir þreyttir þegar leið á.
Birt var viðtal í Morgunblaðinu á
laugardag sem tekið var við
Ragnar áður en hann flutti gjörn-
inginn og þar sagði hann meðal
annars um lokaaríu Brúðkaups
Fígarós
„Þessi kafli er einhver fallegasta
tónlist sem hefur verið samin af
Homo sapiens,“ segir Ragnar,
spurður að því hvers vegna hann
hafi ákveðið að flytja þessa til-
teknu aríu. „Ég er búinn að sjá
Brúðkaup Fígarós fjórum sinnum
bara til að bíða eftir þessum al-
sælukafla, þegar allir biðjast fyr-
irgefningar. Þetta er tónlist fyr-
irgefningarinnar, þegar greifinn
biður greifynjuna að fyrirgefa sér
og hún segir: „Já, ég fyrirgef þér,
af því ég er betri en þú.“ Þetta er
svo flott. Í rauninni einhver
grundvallarhugleiðing um eðli
fyrirgefningar, valdastrúktúrinn
sem hún skapar.“ Þegar greif-
ynjan hefur fyrirgefið greifanum
fagnar hirðin öll, kórinn brestur í
himneskan fyrirgefningarsöng,
syngur um að allt sé fyrirgefið og
nú geti allir gefið sig alsælunni á
vald.
– Og endurtekningin magnar upp
sæluna, ekki satt?
„Jú, þetta er í rauninni eins og að
gera einhvern algjöran, fallegan
húmanisma, eins og kemur fram
hjá Mozart í þessum kafla, að
trúarsetningu. Með endurtekn-
ingu verða hlutir alltaf mystískir
og trúarlegir einhvern veginn,
það er svo skrítið. Öll trúarbrögð
ganga eiginlega út á að endur-
taka hlutina nógu oft, þá verða
þeir andlegir.“ Ragnar segir að
sig hafi lengi dreymt um að
fremja þennan gjörning.
Ragnar segir Kristján magnaðan
söngvara og greinilega lista-
mann sem sé óhræddur við að
prófa nýja hluti. Hann hafi
kynnst honum þegar Kristján
söng í Valdi örlaganna í Þjóðleik-
húsinu 1994 en í þeirri sýningu
var Ragnar sviðsmaður. „Krist-
ján var svo skemmtilegur við
okkur sviðsmennina, sendi okkur
heilt bretti af bjór á frumsýn-
ingu,“ segir Ragnar. Hann fór nú
í ár í söngtíma til Kristjáns til að
undirbúa sig fyrir gjörninginn á
Performa og sagði honum frá
vandræðum sínum, að honum
gengi illa að fá óperusöngvara í
New York til að syngja í tólf
klukkutíma. Ameríkanarnir hafi
harðneitað að syngja lengur en
fjóra tíma. Kristján hafi hins
vegar sagst vera til í slaginn og
fengið hina söngvarana í lið með
þeim Ragnari.
– Þú ert ekkert hræddur um að
sprengja söngvarana?
„Nei, þetta er svo ofurfalleg
músík. Eins og Kristján sagði
sjálfur; að syngja Mozart í tólf
tíma er eins og að sofa og
dreyma yndislega,“ segir Ragn-
ar, apar eftir syngjandi talanda
söngvarans og hlær dátt í kjöl-
farið. Hann segir leikhúsið sem
gjörningurinn vst framinn í
mikla perlu, lítið og gamalt í 19.
aldar stíl.
„Það er einhver intím og falleg
stemning þarna.“
Tónlist fyrirgefningarinnar
AMERÍKANARNIR NEITUÐU AÐ SYNGJA Í TÓLF TÍMA