SunnudagsMogginn - 27.11.2011, Síða 26

26 27. nóvember 2011
Thant Myint-U er sagnfræðingurog höfundur nýrrar bókar, semnefnist Where China MeetsIndia: Burma and the New
Crossroads of Asia. Thant var staddur á Ís-
landi í liðinni viku og gaf sér tíma til að
ræða þær gríðarlegu breytingar, sem nú
eiga sér stað í Búrma.
„Hinir pólitísku atburðir í landinu und-
anfarna mánuði eru þeir mikilvægustu í
hálfa öld,“ sagði hann. „Í mars mun her-
foringjastjórnin hafa verið við völd í 50 ár
– eða ríkisstjórn í skjóli hersins. Landið er
ekki enn orðið lýðræðisríki, en ég held að
þær umbætur, sem nú eiga sér stað, séu
þær mikilvægustu og umfangsmestu frá
1962. En auðvitað er erfitt að spá um
framtíðina. Umbreytingatímar eins og
þessir geta verið mjög erfiðir eins og sést
hefur annars staðar. En takist umskiptin í
Búrma verður það ekki aðeins mikilvægt
fyrir þær 60 milljónir manna, sem þar
búa, heldur svæðið allt.“
Afi Thants, U-Thant, sem var þriðji
framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna,
var í góðum tengslum við stjórnina, sem
herforingjarnir steyptu 1962.
Þvinganir höfðu öfug áhrif
Hillary Clinton, utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, fer til Búrma í þessari viku.
Bandarísk stjórnvöld eru meðal þeirra,
sem beitt hafa Búrma viðskiptaþving-
unum út af stjórnarfarinu í landinu.
„Hún bætist þar í hóp fleiri málsmet-
andi manna, sem stjórnvöld í Búrma hafa
tekið á móti á undanförnum vikum, og
það gæti orðið veruleg breyting á stefnu
Bandaríkjamanna gagnvart Búrma,“ sagði
Thant. „Um leið er Evrópusambandið að
íhuga að breyta sinni stefnu.“
Hann kvaðst ekki telja að viðskipta-
þvinganir Bandaríkjamanna og Evrópu-
sambandsins hefðu haft áhrif á breyting-
arnar, sem nú eiga sér stað í Búrma, nema
að litlu leyti.
„Ég hef lengi talað gegn því að nálgun
Bandaríkjamanna og Evrópusambandsins
gagnvart Búrma byggist á efnahagsþving-
unum,“ sagði hann. „Ég held að þær hafi
haft öfug áhrif. Kannski urðu þær til að
setja örlítinn þrýsting á stjórnina. Kurt M.
Campbell, aðstoðarutanríkisráðherra
Bandaríkjanna um málefni Austur-Asíu
og Kyrrahafsins, lýsti þeim þannig að þær
væru fremur hvimleiðar. Þeim hefur ekki
líkað að sæta þessum aðgerðum, en þær
hafa um leið ýtt undir einangrun landsins,
hjálpað til við að koma í veg fyrir hvers
konar efnahagsþróun í tuttugu ár og kom-
ið í veg fyrir að til yrði millistétt. Ég tel að í
heildina hafi áhrifin verið mjög neikvæð.“
Thant telur að meginástæðan fyrir því
að Thein Sein, hinn nýi forseti landsins,
vilji koma á umbótum sé að hann hafi líkt
og margir aðrir gert sér grein fyrir því að
engin ástæða væri til að Búrma yrði út-
undan á 21. öldinni þegar öll Asía væri á
uppleið.
Frá auðlegð til örbirgðar
„Í upphafi 20. aldarinnar var Búrma eitt af
ríkustu löndum þessa heimshluta, senni-
lega í öðru sæti á eftir Japan,“ sagði hann.
„Búrma var mun ríkara en Kórea, Kína og
Indland. Nú er það fátækasta landið í þess-
um heimshluta. Fimmtíu, sextíu ár virðast
vera langur tími, en hann er ekki svo
langur. Til er fólk, sem man þá tíma, þegar
landið var í mun betri stöðu. Ég held því
að ástæðan sé ekki þvinganirnar heldur að
þetta sé að gerast þrátt fyrir þær, vegna
þess að það hafa verið samskipti við um-
heiminn, fólk er með gervihnattasjónvarp
og ferðast til Singapúr, Bangkok og víðar
og það varð augljóst að það varð að reyna
eitthvað annað. Undanfarin tuttugu ár
hefur einn og sami einræðisherrann verið
við stjórnvölinn, Than Swei herforingi.
Fyrr á þessu ári settist hann í helgan stein,
afhenti hinum nýja forseta völdin og setti
einnig fram stjórnarskrá, sem er ekki
fyllilega lýðræðisleg, en er ekki heldur í
anda hreinræktaðrar herforingjastjórnar.
Herinn hefur enn ákveðið hlutverk, en
einnig forsetinn og þingið, þar sem sitja
fulltrúar stjórnamálaflokka. Hinn nýi for-
seti hefur því haft svigrúm til að gera mun
meira, en nokkur annar hefur getað gert í
langan tíma.“
Ýmsir halda því fram að þótt Than Swei
hafi látið af embætti stjórni hann enn á
bak við tjöldin. Thant telur að þetta sé
orðum aukið.
„Hann er sestur í helgan stein í þeim
skilningi að hann tekur ekki lengur þátt í
ákvörðunum frá degi til dags,“ sagði
hann. „Hann var hins vegar við stjórnvöl-
inn í tuttugu ár og var yfirmaður margra
þeirra, sem enn eru við völd. Hann gæti
því enn haft áhrif ef honum sýndist svo,
en þess eru engin merki að hann skipti sér
af störfum stjórnarinnar. Um leið væri
ógerningur fyrir nýja forsetann að virða
hagsmuni hans einfaldlega að vettugi. Á
þann þátt hefur hann áhrif, en hann er
ekki þátttakandi, hann er hættur.“
Staða Aung San Suu Kyi, handhafa frið-
arverðlauna Nóbels, sem verið hefur í
stofufangelsi í 15 af undanförnum 22 ár-
um, er óneitanlega sterk. Hún var látin
laus fyrr á þessu ári og ætlar í framboð. Til
marks um að víða er litið á hana sem leið-
toga stjórnarandstöðunnar er að Barack
Obama Bandaríkjaforseti setti sem skilyrði
fyrir því að Clinton færi til Bandaríkjanna
að fyrst yrði hringt í Suu Kyi og málið bor-
ið undir hana.
„Ég held að heimsókn Clinton hafi verið
til skoðunar í nokkrar vikur eða mánuði
og það kemur ekki á óvart að bandarísk-
um stjórnvöldum hafi fundist að þau
þyrftu að hafa samráð við Suu Kyi. Og það
kemur alls ekki á óvart að hún hafi verið
fylgjandi því að Clinton kæmi.“
Suu Kyi bjartsýnni en áður
Thant hitti Suu Kyi á ráðstefnu fyrir
nokkrum vikum í Rangoon og átti síðast
einkafund með henni fyrir tveimur mán-
uðum. Flokkur hennar sniðgekk síðustu
kosningar, en nú ætlar hún í framboð.
„Hún hefur sagt við mig og aðra að hún
sé vongóð og mun bjartsýnni en áður,“
sagði hann. „Ég held að fundur hennar
með forseta Búrma hafi átt stóran þátt í að
telja henni trú um að honum væri alvara
og hún bindi vonir við hann. En ég tel líka
að líkt og margir aðrir hafi hún áhyggjur af
ýmsum öðrum einstaklingum í stjórninni.
Traust hennar á forsetanum hefur hins
vegar sannfært hana um að hún þurfi að
taka þau skref, sem hún er nú að taka, og
stíga inn í hið pólitíska kerfi. Það hefði
verið óhugsandi fyrir ári.“
Thant var um tíma í raun í útlegð frá
Búrma, en hefur getað ferðast þangað að
vild um nokkurt skeið.
Sligandi vextir 120% á ári
„Frá því að mótmælin til að krefjast lýð-
ræðis voru brotin á bak aftur árið 1988 til
1996 var ég í eins konar útlegð,“ sagði
hann. „Frá 1996 hef ég farið þangað árlega
í fríum og síðustu árin hefur heimsókn-
unum fjölgað. Nú skipti ég tíma mínum á
milli Bangkok þar sem ég bý og Rangoon
og er þar að minnsta kosti eina viku í
mánuði.“
Skoðanir eru skiptar í Búrma um það
hvort heilindi séu að baki áformum
stjórnvalda um umbætur. Thant segir að
mestur sé ágreiningurinn sennilega meðal
þeirra, sem séu í stjórnmálum, fjölmiðlum
og baráttusamtökum. „Ég held hins vegar
að fólki finnist almennt að nú sé tækifæri
og umbæturnar séu raunverulegar þótt
ekki sé hægt að vera viss um nákvæmlega
hver niðurstaðan verði. Almenningur er
hins vegar ekki enn farinn að finna fyrir
breytingum. Ekki hefur mikið breyst í
efnahagslífinu og langflestir íbúar landsins
hafa svo lágar tekjur að þeir eiga erfitt með
að draga fram lífið frá degi til dags. Í liðn-
um mánuði fór ég í nokkurra daga heim-
sókn í fátæk þorp í norðurhluta landsins.
Ástandið þar er líkt og víða annars staðar í
landinu. Bóndi hefur kannski tveggja til
þriggja hektara landskika þar sem hann
ræktar til dæmis hrísgrjón. Tekjur hans af
að selja uppskeruna gætu verið á milli 70
og 80 þúsund krónur. Í upphafi þarf hann
að taka 40 þúsund króna lán til að kaupa
fræ og sá þeim. Vextir í Búrma eru 120% á
Birtir í
Búrma
Framtíð Búrma hefur ekki verið jafnbjört frá því
að her landsins hrifsaði til sín völdin fyrir tæpum
50 árum. Thant Myint-U sagnfræðingur hefur
bæði átt samskipti við Aung San Suu Kyi, leið-
toga stjórnarandstöðu landsins, og frammámenn
í stjórn landsins og telur að alvara sé að baki lof-
orðunum um umbætur, en erfið verkefni og flók-
in eru framundan.
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Thant Myint-U fylgst með og skrifað um þróun mála í Búrma og er vongóður um framtíðina.
Morgunblaðið/Ómar