Morgunblaðið - 17.01.2012, Blaðsíða 14

BAKSVIÐ
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
Það skiptir máli að halda sér grönn-
um þegar maður er ungur til að
minnka líkurnar á að fá hjarta- og
æðasjúkdóma síðar á lífsleiðinni því
áhættuþættirnir búa oft um sig mjög
snemma. Flest bendir til þess að fólk
þyngist mest á milli tvítugs og þrí-
tugs og þeir sem eru þungir fyrir
þyngjast mest. Með því að halda sér
grönnum á milli tvítugs og þrítugs
minnka líkurnar á því að þyngjast
mikið síðar á ævinni. Þetta kom fram
í fyrirlestri Gunnars Þórs Gunnars-
sonar hjartalæknis á Læknadögum
sem hófust í gær. Fyrirlestur nefnd-
ist Ungir Íslendingar og áhættu-
þættir hjarta- og æðasjúkdóma.
Gunnar segir að hjá ungu fólki sé
snemma hægt að finna þætti sem
endurspegla hættu á hjarta- og æða-
sjúkdómum síðar á ævinni.
Mikið mittismál á stelpunum
Gunnar og félagar hans gerðu
rannsókn á framhaldsskólanemum á
Akureyri. Einnig var gerð sambæri-
lega rannsókn í Flensborg en ekki er
búið að vinna úr þeim niðurstöðum.
Skoðaðir voru 270 nemendur á aldr-
inum 18 til 22 ára, meðalaldurinn var
18,7 ár og hlutfallið 65% stelpur og
35% strákar.
„Niðurstöðurnar eru þær að það
er töluvert mikil offita hjá ungu fólki.
40% strákanna voru yfir kjörþyngd
og 18% þeirra of feitir. 30% stelpn-
anna voru yfir kjörþyngd og af þeim
8% í offituflokki. Við mældum líka
mittismál og það kom í ljós að þrátt
fyrir að stelpurnar væru ekki eins
þungar og strákarnir er mittismál
þeirra miklu meira. Það er aukin
hætta ef mittismálið fer yfir 80 cm
hjá konum og yfir 94 cm hjá körlum
og töluvert aukin hætta ef það fer yf-
ir 88 cm hjá konum en 102 hjá körl-
um. 45% af stelpunum fóru yfir 80
cm og 26% af þeim yfir 88 cm. Hjá of
feitu strákunum sýndu blóðprufurn-
ar að þeir væru komnir með ýmislegt
óhagstætt strax; hærra kólesteról,
hærri blóðsykur og einnig mældist
hækkaður blóðþrýstingur. Hjá stelp-
unum sáum við engan mun á þessum
þáttum, kannski vegna þess að kven-
hormóninn verndar þær,“ segir
Gunnar um niðurstöðurnar.
Erfitt að snúa mynstrinu við
„Þetta unga fólk er ekki í bráðri
hættu núna, en rannsóknin sýnir að
töluverður hluti af því er að koma sé
upp einhverju sem getur aukið hætt-
una, þegar fram líða stundir, á að fá
hjarta- og æðasjúkdóma. Þegar þú
kemur þér upp þessu mynstri svona
ungur verður erfiðara að snúa því
við. Það kom mér á óvart hvað stór
hluti af þessu unga fólki er kominn
með annan fótinn í þetta óhagstæða
mynstur,“ segir Gunnar. Hann hefur
áhyggjur af því hver þróunin verður
hjá þessu fólki á næstu tíu árum.
„Þau eiga eftir að fara inn í þann
40% menntaskólastráka yfir
kjörþyngd og 30% stelpna
 Hægt að sjá áhættuþætti hjarta- og æðasjúkdóma mjög snemma hjá ungu fólki
Morgunblaðið/Eggert
Íslendingar Samkvæmt nýrri rannsókn er ungt fólk á Íslandi orðið of feitt.
40% stráka á aldrinum 18 til 22 ára eru yfir kjörþyngd og 30% stelpna.
tíma sem þau þyngjast hraðast og
mest. Það er töluverður hluti sem er
of þungur nú þegar og ef fram held-
ur sem horfir mun hann þyngjast
hratt.“
Gunnar segir sambærilegt vera að
gerast í öðrum vestrænum þjóð-
félögum. Til að breyta þessu þarf
ungt fólk að huga að lífsstílnum.
„Þetta er fyrst og fremst lífsstíllinn,
þú getur ekki tekið töflur eða étið
duft til að laga þetta. Það verður að
ná til þessa fólks til að fá það til að
hreyfa sig meira. Oft hjá ungu fólki
skiptist þetta í tvo flokka; ungt fólk
sem er í fínu formi og vill sýna það og
þeir sem eru ekki í fínu formi og eiga
erfitt með að fara af stað til að gera
eitthvað í því.“
14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. JANÚAR 2012
Forseti Íslands Ólafur Ragnar
Grímsson átti í gær fund með for-
sætisráðherra Kína, Wen Jiabao, en
þeir taka báðir þátt í Heimsþingi
hreinnar orku sem haldið er í Abu
Dhabi. Á fundinum flutti forseti Ís-
lands kveðju frá forsætisráðherra
Jóhönnu Sigurðardóttur og ítrek-
aði fyrri boð til forsætisráðherra
Kína um að heimsækja Ísland. Wen
Jiabao þakkaði fyrir góðar kveðjur
og heimboðið og kvaðst mundu
gera sitt besta til að koma til Ís-
lands á þessu ári.
Kom á fundinum fram ríkulegur
stuðningur við að efla samstarf
Orku Energy og Sinopec sem er eitt
stærsta orkufyrirtæki Kína. Sam-
starfið miðar að því að leggja hita-
veitur í fleiri borgum og héruðum í
Kína og draga þannig til muna úr
notkun kola til húshitunar, að því
er segir í fréttatilkynningu frá for-
setaembættinu.
Fundur Ólafur Ragnar Grímsson og Wen
Jiabao, forsætisráðherra Kína.
Ítrekaði heimboð við
forsætisráðherra
Á síðasta ári fóru 111.489 flugvélar
um íslenska flugstjórnarsvæðið að
ótöldu innanlandsflugi, og er það
9% aukning miðað við árið 2010.
Árið 2008 trónaði áður á toppnum
en þá fóru 110.366 flugvélar um
svæðið.
Íslenska flugstjórnarsvæðið er
eitt stærsta flugstjórnarsvæði í
heimi alls 5,4 milljón ferkílómetrar.
Flugumferðarstjórn og flugfjar-
skipti fara fram í flugumstjórnar-
miðstöð og flugfjarskiptamiðstöð
Isavia í Reykjavík og starfa um 150
manns við þjónustuna.
Isavia áætlar að 4% umferðar-
aukning verði í ár.
9% aukning í flugi
Hinn 21. janúar nk. halda GSA-
samtökin á Íslandi upp á 12 ára af-
mæli og ætla af því tilefni að halda
kynningarfund. Fundurinn verður
milli kl. 14 og 16 (húsið opnað kl.
13) í Von, húsi SÁÁ, Efstaleiti 7,
Reykjavík. GSA er félagsskapur
fólks sem hefur fengið lausn á
vandamálum sínum tengdum mat.
GSA-samtökin byggja á Gráu-
síðunni og 12 spora kerfi AA-
samtakanna til að ná og viðhalda
svokölluðu fráhaldi frá vanda sín-
um. Sjá nánar á www.gsa.is.
Kynningarfundur
um matarfíkn
Brottflutningur
alþjóðaherliðsins
frá Afganistan er
hafinn og heima-
menn verða að
leiða átökin til
lykta með tak-
mörkuðum
stuðningi. Hverj-
ar eru líkur á að
það takist og
hvert er eðli átakanna á vettvangi?
Erlingur Erlingsson hernaðar-
sagnfræðingur mun ræða um
reynslu sína af vettvangi átakanna,
viðræðum við fulltrúa skæruliða og
samstarfi við afganskar öryggis-
sveitir og alþjóðaherlið, á opnum
fyrirlestri á morgun, miðvikudag,
kl. 12-13 í stofu 101 í Lögbergi.
Brottflutningur her-
liðsins í Afganistan
Erlingur Erlingsson
STUTT
Í máli Gunn-
ars kom
fram að Ís-
land er í
fimmta sæti
yfir of feitar
þjóðir og í
öðru sæti
þjóða yfir
kjörþyngd.
„Fullorðna
fólkið okkar
er orðið næstfeitasta fólk í
heimi. Ef við lítum á árin frá
1958-1998 þá eykst offita hjá
níu ára börnum mikið. Árið 1998
eru 25% níu ára barna yfir kjör-
þyngd eða of feit. Góðu frétt-
irnar eru þær að það virðist hafa
staðið í stað eða minnkað.“
Öfugt við það sem flestir
halda hreyfa börn í sveit sig
minnst allra barna. „Það sem
maður sér hér er það sama og í
öðrum löndum. Að borgarbörn
hreyfa sig meira en börn í bæj-
um sem hreyfa sig aftur meira
en börn í sveit,“ sagði Gunnar.
Þá vísaði Gunnar í rannsókn
sem mældi hreyfingu barna. Í
henni kom í ljós að hlutfall
barna sem hreyfa sig kröftug-
lega í klukkutíma á dag eða
meira er mjög lítið. Einungis 3%
níu ára stelpna hreyfa sig
klukkutíma á dag og þegar þær
eru orðnar 15 ára hreyfa þær sig
enn minna. Strákar hreyfa sig
aðeins meira og virðast auka
hreyfinguna þegar þeir verða 15
ára.
Börn hreyfa
sig lítið
HREYFING
Gunnar Þór
Gunnarsson
„Við höfum talað um offitu í þrjá áratugi og það
eina sem hefur aukist með þeirri umræðu er of-
fita,“ segir Robert Ross, prófessor við Queen’s há-
skóla í Kanada, en hann hélt fyrirlestur á Lækna-
dögum með titlinum; Ný svipgerð áhættu í offitu:
Mör og flökkufita.
Ross á erfitt með að sjá að hægt verði að koma
böndum á offitufaraldurinn í heiminum í bráð.
„Það verður að fá fjölmiðla og samfélagsmiðla til
að koma fólki í skilning um að það er nauðsynlegt
að hreyfa sig, að skilja að líkami okkar var ekki
gerður til að borða meira og hreyfa sig minna.
Það verður að fá fólk til að fara út að ganga. Fólk
er kannski að hlusta en með nútímalífsstíl höfum
við gert okkur allt svo erfitt. Ef við gerum ekkert
í þessu verðum við í mjög slæmum málum eftir
eitthver ár því heilbrigðiskerfið mun ekki hafa
efni á því að veita öllum sykursjúkum og of feitum
þá læknisþjónustu sem þeir þurfa.“
BMI-stuðullinn segir ekki allt um ástandið
Ross ræddi meðal annars um líkamsmassa-
stuðulinn BMI (e. Body mass index) sem er not-
aður til að meta hvort einstaklingur er of þungur.
Hann sagði að fólk ætti ekki eingöngu að horfa á
útkomuna úr BMI-reikningnum heldur þyrfti að
bæta öðrum þáttum inn í eins og mittismáli. Tveir
einstaklingar með sama BMI-stuðul gætu verið í
mjög ólíkum áhættuhópi.
„Með því að bæta mælingum á mittismáli við
hjálpar það við að greina þær manneskjur sem
eru í mestri hættunni með heilsu sína. Það er
margt fólk með svipað BMI en er í mjög mismun-
andi líkamlegu ástandi,“ segir Ross. Hann er ekki
á því að einblína eingöngu á útkomuna úr BMI-
reikningum heldur mætti veita öðrum þáttum at-
hygli sem auðvelt er að mæla.
„Ef BMI er á uppleið hjá fullorðnu fólki er það
að þyngjast, því ekki er það að hækka. Ef mittis-
málið er að aukast með hækkandi BMI er það ekki
gott mál. Spurning er hvað ætlar fólk að gera í
því? Það eru ekki nýjar fréttir en við verðum að
hreyfa okkur og borða hollt. Það er svo hvetjandi
að vita af því að það dugar að hreyfa sig í hálftíma
á dag til að minnka líkurnar á allskonar sjúkdóm-
um sem fylgja aukinni líkamsfitu. Það þarf ekki
meira til,“ segir Ross og bætir við að allir eigi völ
á því að finna hálftíma á dag til að hreyfa sig.
Of margir horfa á baðvogina
„Við eyðum að meðaltali fjórum til sex klukku-
tímum á dag í að horfa á sjónvarpið, sem þýðir að
við getum fundið hálftíma til að hreyfa okkur á
hverjum degi. Skilaboðin til fólks eru ekki flókin:
30 mínútna hreyfing á dag, sem hægt er að skipta
í 10 mínútur þrisvar á dag. Að borða hollt á heldur
ekki að vera flókið, þá er ég ekki að tala um nein-
ar öfgar. Það er enginn vondur matur en margur
matur er þannig að ef þú borðar of mikið af hon-
um er það ekki gott fyrir þig.“
Ross segir að með smáhreyfingu geti áhættan á
sjúkdómum tengdum ofþyngd minnkað mikið.
„Ef þú tekur tvær manneskjur með sama BMI-
stuðul en önnur hreyfir sig eitthvað hefur hún
minnkað hættuna mikið. Ef þú borðar hollt og
hreyfir þig en BMI-stuðullinn minnkar ekki er það
samt gott því þú ert að gera eitthvað, ef BMI
lækkar ekki en mittismálið dregst saman er það
mjög gott. Þó að BMI eða mittismálið breytist
ekki þá getur hreyfing í 30 mínútur á dag gert lík-
amanum mjög gott og haldið áhættuþáttunum
niðri. Það má heldur ekki hætta að hreyfa sig eða
borða hollt þó baðvogin fari ekki niður. Allt of
margir horfa á vigtina og ef þeir sjá hana ekki
hreyfast niður þá gefast þeir upp, sérstaklega
konur.“
Með áhyggjur af offitunni
 „Við höfum talað um offitu í þrjá áratugi og það eina sem hefur aukist með
þeirri umræðu er offita“  Þarf ekki meira til en hálftíma hreyfingu á dag
Morgunblaðið/Sigurgeir S.
Prófessor Robert Ross frá Kanada fjallaði um
nýja svipgerð áhættu í offitu á Læknadögum.
Skannaðu kóðann
til að sjá viðtal við
Gunnar Þór