Morgunblaðið - 30.01.2012, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 30. JANÚAR 2012
Teygja Stórmót ÍR var haldið í sextánda skipti í Laugardalshöll um helgina. Mótið er langstærsta opna og árlega innanhússmótið sem haldið er í frjálsum íþróttum hér á landi.
Eggert
EFTA Surveillance
Authority (ESA) hefur
stefnt íslenzkum
stjórnvöldum fyrir
EFTA-dómstólinn
vegna brots á tilskipun
Evrópusambandsins
um innstæðutrygg-
ingar (Directive 94/19/
EC). Það er mat und-
irritaðs að ákæra ESA
stangist á við ákvæði
tilskipunarinnar og sé
liður í áframhaldandi þvingunar-
aðgerðum gegn Íslandi utan laga og
réttar. Upphaf þeirra má rekja til
óformlegs ráðherrafundar Efna-
hags- og fjármálaráðs Evrópusam-
bandsins 4. nóvember 2008, undir
forsæti Christine Lagarde, núver-
andi framkvæmdastjóra Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins, þar sem Árna M.
Mathiesen, fjármálaráðherra Ís-
lands, var „stillt upp við vegg“.
Í alþjóðasamskiptum er beiting
aflsmunar vísbending um rökþrot
gerenda. Í Icesave-deilunni er ótví-
rætt að ákvörðun brezkra og hol-
lenskra stjórnvalda um útborgun á
Icesave-innstæðum í kjölfar banka-
hrunsins 6. október 2008 samrýmd-
ist ekki ákvæðum Directive 94/19/
EC. Nánar er vikið að því hér að
neðan. Á ráðherrafundinum var hins
vegar látið sem Icesave-deilan sner-
ist um það hvort Directive 94/19/EC
gilti um hrun heilla bankakerfa og
skuldbindingar Íslands gagnvart
Bretlandi og Hollandi ef svo væri.
Ráðherrafundurinn ákvað að
skipa nefnd lögfræðinga til að gefa
„bindandi“ álit um málið. Nefnd-
armenn voru tilnefndir af Lög-
fræðiþjónustu ráðsins, Lög-
fræðiþjónustu framkvæmdastjórnar
ESB, EFTA, ESA og forseta evr-
ópska seðlabankans.
Íslenzk stjórnvöld sáu
ýmsa vankanta á máls-
meðferðinni og sögðu
sig frá henni. En létu
ógetið augljósrar van-
hæfni lögfræðiráðgjafa
þessara aðila til
óháðrar álitsgjafar.
Í skýrslu sendi-
herra, sem sat ráð-
herrafundinn, var
áréttað að fundurinn
gerði Evrópusam-
bandið og EFTA aðila
að tvíhliða ágreiningi
Íslands við Bretland og Holland
jafnframt því að Alþjóðagjaldeyr-
issjóðurinn tengdist honum enn
frekar en áður. Sendiherrann sagði
andrúmsloftið á fundinum hafa verið
óvægið gagnvart Íslandi, og nefndi
sérstaklega framkomu þýzka ráð-
herrans. Fulltrúar viðkomandi ríkja
hefðu að öllum líkindum ráðið ráð-
um sínum fyrirfram – og fjár-
málaráðherra Íslands hefði verið
stillt upp við vegg.
Allt var þetta í samræmi við við-
tekin vinnubrögð innan al-
þjóðastofnana í málum sem þessu.
Samráðið hafði augljóslega haldið
áfram eftir fundarlok því lögfræð-
inganefndin tók sérstaklega fram að
álit hennar væri „persónulegt álit“
lögfræðinganna en ekki stofn-
ananna sem útnefndu þá. Þar með
var sleginn klókur varnagli gegn
málsvörn Íslands, t.d. fyrir EFTA
dómstólnum, að með aðild sinni að
„bindandi“ áliti nefndarinnar hefði
ESA gert sig vanhæft til hlutlægrar
umfjöllunar og frekari aðgerða í
Icesave málinu.
Dagskipun ráðherrafundarins um
„bindandi“ álit batt hendur lögfræð-
inganefndarinnar. Ákvörðunin um
að falla frá henni hlýtur að hafa ver-
ið tekin af ráðherrunum eftir fund-
arlok og boð látin ganga til fulltrúa
ESA, EFTA, stofnana Evrópusam-
bandsins og evrópska seðlabankans.
Af líkum má einnig ráða að nefnd-
armenn hafi ekki farið í launkofa
með hvers lags „persónulegt álit“
þeim var ætlað að leggja fram.
Þessi tilgáta var staðfest óbeint af
Vitor Constancio, varaforseta evr-
ópska seðlabankans, í fyrirspurna-
tíma eftir fyrirlestur sem hann flutti
um „Financial Regulatory Reform
and the Economy“ á svonefndum
Levy Institute Minsky Conference
hjá Ford Foundation í New York 15.
apríl 2011.
Aðspurður um afstöðu evrópska
seðlabankans gagnvart aðgerðum
brezkra stjórnvalda sem brytu gegn
Directive 94/19/EC um forystu-
hlutverk Tryggingasjóðs innstæðu-
eigenda og fjárfesta við uppgjör Ice-
save innstæðna, svaraði Constancio:
„Við munum fara eftir ráðlegg-
ingum Englandsbanka, hverjar sem
þær kunna að vera.“ („Whatever the
Bank of England recommends, we
will take their recommendation.“)
ESA tilkynnti íslenzkum stjórn-
völdum um meint brot Íslands gegn
ákvæðum Directive 94/19/EC með
bréfi dags. 26. maí, 2010. Í bréfinu
vísaði ESA á bug röksemd stjórn-
valda að ákvæði tilskipunarinnar
ættu ekki við þegar um væri að
ræða „allsherjarhrun fjármálakerfis
[einstakra ríkja]“. Þar með var
„persónulegt álit“ lögfræðinga-
nefndar Evrópustofnananna orðið
opinbert álit – og forsenda málsókn-
ar gegn Íslandi.
Reyndar skiptir ágreiningur um
túlkun viðkomandi ákvæða tilskip-
unarinnar engu fyrir réttarstöðu Ís-
lands varðandi Icesave-kröfur Breta
og Hollendinga af ástæðu sem er
jafn augljós og hún er óþægileg fyr-
ir ráðherrana, lögfræðinganefndina
og ESA: Það skortir öll efnisrök fyr-
ir fullyrðingu þessara aðila að Ís-
land hafi vikist undan skuldbind-
ingum sínum í sambandi við uppgjör
Icesave innstæðna.
Niðurstaða þessi byggist á 1. gr.
Directive 94/19/EC eins og nú skal
greint.
1. Fjármálaeftirlitið gaf út form-
legt álit sitt um greiðsluþrot Lands-
bankans 27. október 2008 í samræmi
við Directive 94/19/EC að slíkt
skyldi gert innan þriggja vikna frá
greiðsluþroti (6. október 2008). Bréf
ESA nefnir álit FME og báðar þess-
ar dagsetningar í upphafssetningu
þriðju málsgreinar (bls. 1). Í beinu
framhaldi er sagt að FME hafi
ályktað að „þann sama dag“ hafi
bankinn ekki getað greitt út
ákveðnar innstæður, en þess látið
ógetið hvort um var að ræða 6. eða
27. október 2008.
2. Dagsetningin skiptir höfuðmáli
þar sem greiðsluskylda íslenzka inn-
stæðutryggingarsjóðsins sam-
kvæmt Directive 94/19/EC miðast
við dagsetningu álits FME. Lög-
formlegt mikilvægi síðari dagsetn-
ingarinnar endurspeglaðist í fyrsta
uppkasti að Icesave samningi Bret-
lands og Íslands en þar voru 20.887
taldar jafngilda £16.873 sem byggist
á gengisskráningu Seðlabanka Ís-
lands þann 27. október 2008.
3. Í þriðju málsgrein á bls. 2 í
bréfi ESA segir svo í upphafi: „Eftir
að Icesave-innstæður urðu ótil-
tækar gerðu bæði brezk og hollensk
stjórnvöld ráðstafanir til að [eig-
endur þeirra] gætu lagt fram kröfur
[um útborgun Icesave innstæðna af
hálfu] innstæðutryggingakerfis
hvors lands um sig.“
4. Þetta er ósatt því skv. tölulið
3(i), 1. gr. Directive 94/19/EC verð-
ur „innstæða“ ekki „ótiltæk“ fyrr en
valdbært stjórnvald gefur út form-
legt álit um greiðsluþrot inn-
lánastofnunar eins og FME gerði
27. október 2008 vegna Landsbank-
ans. Síðar í bréfinu er rætt um að-
gerðir Breta og Hollendinga „eftir
að Icesave-innstæður urðu ótil-
tækar 6. október 2008“ og þess getið
að útgáfa formlegs álits FME 27.
október 2007 hafi verið „fyrsta
skrefið í því ferli sem 10(1) gr. Di-
rective 94/19/EC kveður á um“ (bls.
9).
5. Bretar og Hollendingar kusu að
láta eigin innstæðutryggingasjóði
greiða út Icesave-innstæður strax í
kjölfar bankahrunsins á Íslandi í
stað þess að bíða eftir útgáfu FME á
formlegu áliti um greiðsluþrot
Landsbankans. Ágreiningsmál Ís-
lands, Bretlands og Hollands falla
því ekki undir Directive 94/19/EC
þar sem Icesave-innstæður urðu
aldrei „ótiltækar“ í merkingu tölu-
liðs 3(i), 1. gr. tilskipunarinnar.
Sá vefur ósanninda sem rakinn er
í 1-5 hér að ofan bendir eindregið til
þess að yfirstjórn ESA hefur verið
sér meðvitandi um eigin rangtúlk-
anir á tímasetningu atvika og
ákvæðum Directive 94/19/EC.
Ákæra ESA fyrir EFTA dóm-
stólnum væri því lokaþáttur þving-
unaraðgerða Evrópustofnananna –
og vekur þá spurningu hvort hags-
munum Íslands sé bezt borgið með
úrsögn úr Fríverzlunarsamtökum
Evrópu (EFTA).
Eftir Gunnar
Tómasson » Það skortir öll efn-
isrök fyrir fullyrð-
ingu ESA að Ísland hafi
vikist undan skuldbind-
ingum sínum í sambandi
við uppgjör Icesave-
innstæðna.
Gunnar
Tómasson
Höfundur er hagfræðingur.
Ákæra ESA fyrir EFTA dómstólnum