Morgunblaðið - 30.01.2012, Blaðsíða 19

UMRÆÐAN 19
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 30. JANÚAR 2012
Við þær fréttir að
Alþingi hafi sam-
þykkt að taka upp
mál Geirs H. Haarde
vaknaði hjá mér von
um að þingmenn
gætu nú endurskoðað
afstöðu sína. Já, en
hvers vegna? Fyrir
því eru fjölmargar
ástæður.
Ég nefni nú bara
nokkrar: Að Alþingi
sé ákæruvald gagnvart pólitískum
andstæðingi stenst ekki grundvall-
armannréttindi í réttarríki. Til
þess höfum við sérstakan saksókn-
ara og aðra dómstóla. Að formað-
ur í flokki sem veitt hefur mönn-
um frelsi beri ábyrgð, sem þeir
hafa misnotað er röng nálgun.
Ábyrgðin liggur hjá þeim sem
misnotuðu frelsið.
Kossfesting árið 2012
Það að ætla að krossfesta einn
mann fyrir hrunið er bara al-
gjörlega röng nálgun. Með þannig
vinnubrögðum afhjúpar Alþingi
þau sandkassastjórnmál sem
margir þingmenn eru fastir í.
Krossfestingin er bara smjör-
klípuaðferð meirihlutans til þess
eins fallin að kasta ryki í augu
kjósenda.
Svona vinnubrögð eru ekki
sæmandi mönnum í siðuðu nor-
rænu velferðarríki.
Hvar liggja lausnirnar?
Jú, lausnirnar liggja í rauninni
við hvert fótmál. Við Íslendingar
eigum nóg af hæfu fólki til að
leysa úr þessum vandamálum. Ég
nefni bara nokkrar sem ég reyndi
að koma á framfæri á síðasta
landsfundi okkar sjálfstæð-
ismanna. Þær eru þessar: Alþingi
fari þegar í stað að
endurskoða lagaum-
hverfi fjármálafyr-
irtækja. Svo sem að ef
t.d. bankastjóri ætlar
að lána verulega háa
fjárhæð til einstaks
aðila ber honum að
kalla saman hluthafa-
fund. Setja reglur um
krosseignartengsl.
Endurskoða eign-
arhalds og hlutafjár-
félög og margt fleira.
Veðsetning Seðla-
banka og ríkissjóðs á fjármála-
starfsemi kemur aldrei aftur til
greina.
Við Íslendingar höfum þörf fyr-
ir sterkt bankakerfi, sem er í sátt
og jafnvægi við þjóðina.
Frelsi fylgir ábyrgð og við verð-
um að beisla þetta frelsi með
ströngu regluverki.
Fylgja verður strangri peninga-
málastefnu og aðhaldi í ríkisfjár-
málum.
Fara strax í þá vinnu að endur-
skoða viðmiðanir verðtrygging-
arinnar. Heimilunum blæðir út.
Daglega setja fjölskyldur bú-
slóðir sínar í gáma sem eru að
flýja land.
Þyrnirósarríkistjórnin verður
að fara að vakna. Látum það
verða okkar fyrsta verk að aft-
urkalla kæruna á hendur fyrrver-
andi forsætisráðherra okkar.
Hefjumst strax handa. Ég er
tilbúinn.
Landsdómur –
Ákall til þingmanna
Eftir Svein
Halldórsson
Sveinn
Halldórsson
» Það að ætla að kross-
festa einn mann fyr-
ir hrunið er bara al-
gjörlega röng nálgun.
Höfundur er húsasmíðameistari
og sjálfstæðismaður.
Tilefni ofan-
greindrar spurningar
eru ýmis álit og úr-
skurðir sem mennta-
og menningar-
málaráðuneytið og
Umboðsmaður Alþing-
is hafa látið frá sér
fara til að slá á hendur
þeirra sem vinna að
forvörnum í fram-
haldsskólum. Ekki er
nema rúmlega áratugur síðan farið
var að sinna forvörnum í fram-
haldsskólum að nokkru ráði. Það
var gert m.a. með því fela ein-
stökum kennurum að sinna þeim
verkefnum í litlu hlutastarfi auk-
reitis. Markmiðið var að stuðla að
heilsueflingu jafnframt því sem
skólarnir báru aukna ábyrgð eftir
að sjálfræðisaldurinn var færður
upp í átján ár. Þær aðferðir sem
sýnt þykir að reynist einna best er
að nálgast nemendur sem heil-
brigða og metnaðarfulla ein-
staklinga enda eru þeir það flestir.
Út frá þeim útgangspunkti er svo
unnið í leik og störfum og reynt að
ýta undir þessa þætti. Þessi hug-
myndafræði kristallast í hug-
myndafræði Heilsueflandi fram-
haldsskóla sem 31 framhaldskóli
vinnur nú eftir. Ekki er unnið út
frá heimsósómakenningum um að
unglingar séu allir á leið í drykkju
og drabb heldur þveröfugt.
Þetta breytir þó því ekki að skól-
inn þarf að styðja við og grípa þá
sem misstíga sig. Undanfarin ár
hafa margir skólar notað áfeng-
ismæla á skólaböllum
og hefur fyr-
irkomulagið við notk-
un þeirra verið með
ýmsum hætti, stund-
um hafa allir nem-
endur verið beðnir að
blása og stundum til-
viljunarkennt úrtak úr
hópi þeirra.
Þetta varð til þess
að mennta- og menn-
ingarmálaráðuneytið
sendi skólunum til-
kynningu þess efnis að
skólum bæri að fara
mjög gætilega í notkun áfeng-
ismæla „Með því kynnu nemendur
að vera útilokaðir frá skóladans-
leikjum af þeirri ástæðu einvörð-
ungu að neita að undirgangast slíka
mælingu, án þess að hafa í reynd
brotið gegn fortakslausu banni við
áfengis- og vímuefnanotkun.“
Ráðuneytið lætur hins vegar vera,
líkt og endranær, að útskýra hvern-
ig starfsfólk á að fylgja hinu for-
taklausa banni. Jafnframt benti
ráðuneytið skarplega á að áfeng-
ismælar mældu ekki aðra vímu-
gjafa en áfengið og „skal jafnframt
horft til þess hvort slíkar mælingar
taki jöfnum höndum til þeirra sem
kynnu að vera undir áhrifum áfeng-
is og/eða annarra vímuefna en mæl-
ing í þessum tilgangi þjónar ekki
fyllilega tilætluðum árangri nema
hún taki til allra þeirra nemenda
sem kunna að brjóta gegn hinu af-
dráttarlausa banni, ekki aðeins
þeirra sem hafa neytt áfengis“.
Hér má ætla að ráðuneytið telji
að of mikið eftirlit með áfengi ýti
undir notkun annarra vímugjafa
sem ekki er sama eftirlit með. Þrátt
fyrir að áfengi sé langalgengasti
vímugjafinn sýna rannsóknir að um
5% framhaldsskólanemenda fikta
við önnur efni og þá oftast kanna-
bisefni. Í þúsund manna skóla má
þá ætla að um 50 nemendur falli
undir þann hóp. Að takmarka svig-
rúm og möguleika fíkniefnasala til
þess að athafna sig innan skólanna
er liður í því að verja hag og heilsu
nemenda. Hvernig er það best
gert? Ein af þeim leiðum sem sum-
ir skólar hafa farið er að fá lögregl-
una til samstarfs sem meðal annars
hefur falist í því að fá fíkniefna-
hunda til leitar einstöku sinnum.
Þessi leit hefur almennt falist í því
að hundarnir hafi gengið um ganga,
meðfram fataskápum, inn á salerni
o.þ.h. og hafa stundum fundist leif-
ar af efnum og ummerki um neyslu
og hafa upplýsingar sem þannig
hafa fengist nýst vel. Hér má
spyrja hvort leit með hundum sé í
sjálfu sér gerræðisleg og slæm.
Þeir hafa þótt koma að góðum not-
um og miklum fjármunum varið í
þjálfun þeirra hér á landi. Má þá
ætla að það sé meira íþyngjandi að
nota þá við leit í skólum en t.a.m. í
kringum sjómenn eða ferðamenn?
Það er staðreynd að fikt við þessi
efni hefst oftast á framhalds-
skólaaldri.
Ráðuneytið sendi tilmæli til skól-
anna þar sem fram kemur að leit
með hundum geti ekki talist til eðli-
legra forvarna. „Fíkniefnaleit sem
framkvæmd er með fram-
angreindum hætti er óneitanlega
harkaleg aðgerð gegn almennum
nemendum sem þar sækja nám og
er jafnvel ekki kunnugt um tilefni
svo viðamikillar og íþyngjandi leit-
ar.“ Umboðsmaður Alþingis taldi
tíma sínum vel varið í að kanna
þetta mál og tók það upp að eigin
frumkvæði og sendi í kjölfarið frá
sér álit þar sem fram kemur að
húsnæði framhaldsskólanna geti al-
mennt ekki talist til almennings-
rýmis og því sé óheimilt að nota
fíkniefnahunda nema að und-
angengnum dómsúrskurði. Hér
vakna spurningar hjá ólögfróðum
manni eins og mér hvort þetta álit
þrengi ekki skilgreiningar á því
hvað talist hefur til almennings-
rýmis fram til þessa? Að fram-
angreindu er ljóst að mennta- og
menningarmálaráðuneytið og Um-
boðsmaður Alþingis telja að of hart
sé gengið fram við forvarnir í fram-
haldsskólum. Við vitum að íslenskir
unglingar eru upp til hópa
metnaðarfullir einstaklingar með
skýr framtíðarmarkmið. Við vitum
líka að þrátt fyrir það er töluverð
unglingadrykkja á framhalds-
skólaböllum og að of margir fikta
við aðra vímugjafa. Það stendur
upp á mennta- og menningar-
málaráðuneytið að svara því með
skýrum hætti til hvaða úrræða
framhaldsskólar mega grípa til
þess að lágmarka þann fjölda.
Fara framhaldsskólar offari í forvörnum?
Eftir Tuma
Kolbeinsson » Við vitum að íslensk-
ir unglingar eru upp
til hópa metnaðarfullir
einstaklingar með skýr
framtíðarmarkmið.
Tumi
Kolbeinsson
Höfundur er forvarnafulltrúi við
Flensborgarskólann og varaformaður
Félags framhaldsskólakennara.
Það læra börnin
sem fyrir þeim er
haft. Þessi gamli vís-
dómur uppeldis er
mér hugleikinn þegar
hin árlega tannvernd-
arvika er gengin í
garð. Yfirskrift vik-
unnar í ár er sætindi
og tannheilsa. Ég hef
margoft rætt það við
kunningja mína og
viðskiptavini af
hverju við sækjum svo mjög í sæt-
indi. Á unga aldri erum við kynnt
fyrir sæta bragðinu, kannski
vegna þess að fullorðna fólkinu
finnst einhæfur matur ungbarna
vera óspennandi og bragðlaus. Þó
er það misjafnt hve snemma á lífs-
leiðinni við fáum sykur út á
grjónagrautinn, fáum sleikjó eða
súkkulaðibita. Það er undantekn-
ing ef 6 ára barn hefur ekki
smakkað sætindi og algengt er að
sjá tveggja til þriggja ára börn
með bland í poka á laugardögum.
Það er líka alvanalegt og þykir
nánast eðlilegt að unglingar séu
með gos og snúð í skólanesti.
Hvar liggur rót vandans?
Ég held því fram að þetta byrji
allt hjá okkur foreldrum. Flest
vitum við hvaða matur og drykkur
er okkur fyrir bestu og nýtum þá
vitneskju til að velja það besta
sem hægt er hverju sinni fyrir
heimilið. En af einhverjum ástæð-
um slaknar á kröfunum smátt og
smátt og allt í einu eru sætindi í
föstu og fljótandi formi komin inn
á heimilin og orðin hluti af dag-
legum máltíðum. Eins mótsagna-
kennt og kaldhæðnislegt og það
hljómar þá kynnum við sætuna
fyrir börnum okkar og venjum
þau á sætindin í litlum skrefum.
Ef einhver ætlar
að sneiða hjá sykri í
matarinnkaupum
þarf sá hinn sami að
lesa gaumgæfilega
utan á umbúðir og
skilja hvað innihalds-
lýsingarnar merkja í
raun. Nú er til dæm-
is hægt að kaupa
ógrynnin öll af mjólk-
urvörum sem fólk
elst upp við að séu
hollustan ein. En
þegar vel er að gáð
er viðbættur sykur
mjög mikill í þorra þessara teg-
unda og ekki síst í vörum sem eru
sérmerktar fyrir skóla eða
krakka. Börnin okkar láta sér
fæst lynda hreint skyr eða hreina
ab-mjólk og velja, því miður, flest
vörur með sætubragði um leið og
þau er nógu gömul til að fá ein-
hverju ráðið um það sjálf.
Áhrif allra þessara sætinda á
tennurnar eru þekkt. Sykurinn
leggst utan á tennurnar og mynd-
ar skán sem límist á yfirborð
tannarinnar. Í þessari óhrein-
indaþyrpingu eru bakteríur sem
nota sykurinn til að nærast og við
það súrnar skánin og tönnin undir
óhreinindunum byrjar að skemm-
ast. Skemmdin gengur svo mis-
hratt fyrir sig. Tönn skemmist
hraðar ef fólk borðar mikinn syk-
ur, borðar á milli mála, hirðir
ekki um tennurnar með tann-
bursta og tannþræði og einnig
hefur munnvatnssamsetning
áhrif. Aftur á móti er hægt að
hægja á skemmdarferlinu m.a.
með góðri munnhirðu og því að
sleppa narti milli mála.
Hvernig getum við spornað
gegn þessari þróun?
Hið mikla sætindaframboð
neyðir okkur foreldra til að taka
tannhirðu barnanna alvarlega og
kenna þeim mikilvægi góðrar
tannhirðu. Venja þarf börn við að
koma til tannlæknis frá þriggja
ára aldri og gera heimsókn til
tannlæknis tvisvar á ári að eðlileg-
um og eftirsóknarverðum viðburði.
Hjá tannlækni geta foreldrar og
börn fengið upplýsingar og
fræðslu um hvaðeina er viðkemur
tönnum en einnig kennslu í tann-
burstun og tannþráðarnotkun til
að sporna gegn tannskemmdum.
Mikilvægt er að teknar séu rönt-
genmyndir af jöxlum með reglu-
legu millibili til að fylgjast með
hvort skemmdir séu að myndast
milli tannanna. Einnig hefur
penslun með flúorlakki mikið for-
varnargildi.
Kröftugasta vörnin gegn
skemmdum er tannþráðarnotkun
og tannburstun. Fram að tíu ára
aldri er mælst til þess að foreldrar
bursti tennurnar fyrir börn sín
kvölds og morgna. Gott er að
þjálfa upp færni í tannburstun og
tannþráðarnotkun smátt og smátt
svo að þegar krakkarnir taka við
tannburstanum séu þau meðvituð
um ábyrgðina sem fylgir verkinu.
Börn eru samviskusöm og vilja
gera rétt, þau eiga skilið að fá
góða handleiðslu þegar um eins
dýrmæta eign og tennurnar er að
ræða. Munum alltaf að við for-
eldrar erum fyrirmyndin.
Sætindi og tannheilsa –
Ábyrgðin er okkar
Eftir Tinnu
Kristínu Snæland »Eins mótsagnakennt
og kaldhæðnislegt
og það hljómar þá kynn-
um við sætuna fyrir
börnum okkar og venj-
um þau á sætindin í
litlum skrefum.
Tinna Kristín
Snæland
Höfundur er tannlæknir og foreldri.
Móttaka
aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lif-
andi umræðu í landinu og birtir
aðsendar greinar alla útgáfu-
daga.
Þeir sem vilja senda Morg-
unblaðinu greinar eru vinsam-
lega beðnir að nota innsendikerfi
blaðsins. Kerfið er auðvelt í
notkun og tryggir öryggi í sam-
skiptum milli starfsfólks Morg-
unblaðsins og höfunda. Morg-
unblaðið birtir ekki greinar sem
einnig eru sendar eru á aðra
miðla.
Að senda grein
Kerfið er aðgengilegt undir
Morgunblaðslógóinu efst í hægra
horni forsíðu mbl.is. Þegar
smellt er á lógóið birtist felli-
gluggi þar sem liðurinn "Senda
inn grein" er valinn.
Í fyrsta skipti sem inn-
sendikerfið er notað þarf not-
andinn að nýskrá sig inn í kerfið.
Ítarlegar leiðbeiningar fylgja
hverju þrepi í skráningarferlinu.
Eftir að viðkomandi hefur skráð
sig sem notanda í kerfið nóg að
slá inn kennitölu notanda og lyk-
ilorð til að opna svæðið. Hægt
er að senda greinar allan sólar-
hringinn.
Nánari upplýsingar veitir
starfsfólk Morgunblaðsins alla
virka daga í síma 569-1100 frá
kl. 8-18.
- nýr auglýsingamiðill