Morgunblaðið - 23.03.2012, Blaðsíða 12

FRÉTTASKÝRING
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Ekki er nóg að koma laxinum upp
fyrir áformaðar virkjanir í neðri hluta
Þjórsár. Þar þurfa að vera aðstæður
til náttúrulegs klaks og að seiðin
komist til sjávar. Lón og breytingar á
farvegi munu raska um þriðjungi bú-
svæða laxfiska í ánni, samkvæmt
upplýsingum Veiðimálastofnunar. Á
vegum Landsvirkjunar er verið að
undirbúa umfangsmiklar og dýrar
aðgerðir til að hjálpa seiðunum til
sjávar.
Stjórn Veiðifélags Þjórsár gengur
lengra en Veiðimálastofnun, telur að
öllum fiskgengum svæðum í ánni
verði ógnað með virkjunum. Áhyggj-
ur hennar beinast meðal annars að
því hvernig klaki í ánni vegnar og á
hverju fiskurinn eigi að lifa. Sér-
staklega eru nefndar breytingar á
farvegi Þjórsár þar sem Kálfá rennur
í fljótið. Stjórnin hefur efasemdir um
að laxinn finni leið upp í ána sem er
þýðingarmikill uppeldisstaður fyrir
vatnasvæði Þjórsár.
Breytt hönnun virkjana
Landsvirkjun hefur breytt hönnun
virkjana til að draga úr áhrifum á lax-
inn, til dæmis með því að lækka í inn-
takslónum til að viðhalda straumi í
ánni. Þannig verður tryggt að farveg-
ir Þjórsár munu hvergi þorna upp.
Með því er séð til þess að rennsli
verður á mikilvægum uppeldis- og
hrygningarsvæðum og fyrir upp-
göngu fisks.
Landsvirkjun hefur áhuga á að
kaupa upp netaveiði til að auka lax-
gengd upp í ána og búa í haginn fyrir
aukna stangveiði á milli áformaðra
virkjana. Það gæti, ef vel tekst til,
margfaldað verðmæti veiðihlunninda.
Þá verður reynt að nýta góð upp-
eldissvæði í þverám, ofan Hvamms-
virkjunar, til að mæta hluta af þeim
svæðum sem glatast við virkjanir.
Helgi Bjarnason, verkefnisstjóri hjá
Landsvirkjun, telur ekki vafa á að
þar verði hægt gera búsvæði sem
vega upp skerðingu vegna inntaks-
lóna. Minnir hann á að Þjórsá var
ólaxgeng fyrir ofan fossinn Búða
ásamt þverám, áður en Landsvirkjun
lét byggja laxastigann fyrir tuttugu
árum.
Landsvirkjun er að hanna seiða-
fleytu til að koma gönguseiðum og
eftir atvikum öðrum niðurgöngufiski
framhjá Urriðafossvirkjun. Það er
gert með því að fleyta efsta lagi jökul-
vatnsins í inntaki virkjunarinnar um
sérstaka rás niður í farveg árinnar.
Þetta er mikið mannvirki sem kostar
hundruð milljóna króna. Sérstök flot-
girðing gegnir sama hlutverki við
Hvammsvirkjun.
Ekki sannfærðir
Stjórn Veiðifélags Þjórsár er ekki
sannfærð um ágæti mótvægis-
aðgerða Landsvirkjunar. Kom það
meðal annars fram í umsögn um drög
að þingsályktunartillögu. Sömu sögu
er að segja af NASF, Verndarsjóð
villtra laxastofna, sem Orri Vigfússon
hefur forystu fyrir.
Oddur Bjarnason í Stöðulfelli, for-
maður veiðifélagsins, vekur athygli á
þeim mikla mun sem er á mati
Landsvirkjunar og Veiðimálastofn-
unar annars vegar og bandaríska
líffræðiprófessorsins Margaret J. Fil-
ardo og Orra Vigfússonar hinsvegar
á virkni seiðaveitu og áhrifum á
stofna laxfiska. „Landsvirkjun heldur
því fram að innan við 5% seiðanna
myndu farast en Orri Vigfússon og
Filardo telja að 80-89% myndu far-
ast. Ég treysti Orra og Filardo bet-
ur,“ segir Oddur.
Í Urriðafossvirkjun verða settar
upp vélar sem eiga að hleypa í gegn
þeim seiðum sem seiðafleytan nær
ekki. Samkvæmt upplýsingum frá
Landsvirkjun gefa framleiðendur
vélanna þær upplýsingar, út frá
reynslu í mörgum löndum, að 95%
seiðanna lifi ferðalagið af. Í umsögn
veiðifélagsins er gert lítið úr þessari
fjárfestingu og því haldið fram að
seiðin drepist vegna þrýstingsbreyt-
inga við 40 metra fall niður í að-
rennslisstokk vélar.
Menn ætla að vanda sig
Sigurður Guðjónsson, forstjóri
Veiðimálastofnunar, segir að enn sé
verið að hanna seiðafleytuna. Nefnir
hann að reiknilíkan af straumnum í
gegnum lónið og niður í seiðaveitu
verði kynnt í næstu viku og verið sé
að smíða líkan af seiðaveitunni í
straummælingastöð. „Menn ætla að
vanda sig enda er mikið undir,“ segir
Sigurður.
Hann segir að það skipti höfuðmáli
varðandi mótvægisaðgerðir að þær
séu allar hannaðar áður en virkjað er
og þá sem hluti af mannvirkinu, en
ekki eftir að virkjað hefur verið og
tjónið er orðið, eins og víðast hafi orð-
ið raunin í heiminum. „Þetta skýrist
betur á næstu mánuðum. Ef ein-
hverjir vankantar koma upp í þessum
rannsóknum gefst tækifæri til að
sníða þá af,“ segir Sigurður.
Seiðafleyta kostar hundruð millj
 Landsvirkjun
hannar seiðaveitu
til að koma niður-
göngufiski
framhjá vélum
virkjana í Þjórsá
 Stjórn Veiði-
félags Þjórsár er
ekki sannfærð
Morgunblaðið/RAX
Urriðafoss Vatn minnkar mjög í farvegi Þjórsár við Urriðafoss, verði virkj-
að. Ýmsar ráðstafanir verða gerðar til að hjálpa laxinum upp og niður ána.
Heiðarlón Inntakslón Urriðafossvirkjunar
verður skammt ofan við Þjórsárbrú á
hringveginum. Þaðan verður vatnið leitt í
vélar virkjunarinnar. Seiðafleytu er ætlað
að koma gönguseiðum og öðrum niður-
göngufiski ólöskuðum aftur í farveginn.
12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. MARS 2012
HVERN ÆTLAR ÞÚ AÐ GLEÐJA Í DAG?