Morgunblaðið - Sunnudagur - 11.11.2012, Blaðsíða 14

14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11.11. 2012
Í
60 ár hefur Arnbjörn Krist-
insson rekið bókaútgáfuna
Setberg en á þeim tíma hef-
ur Setberg gefið út 850
bókatitla. Arnbjörn var ung-
ur að árum þegar hann gerðist
bókaútgefandi, einungis 27 ára
gamall eftir að hafa lært til prent-
ara. Hann stendur enn vaktina í
fyrirtæki sínu sem hefur á síðustu
árum eingöngu helgað sig útgáfu
barnabóka.
Segðu mér fyrst frá uppruna
þínum.
„Ég er fæddur árið 1925 og upp-
alinn í Eyjum, varð snemma lestr-
arhestur, hafði lært að lesa í skóla
aðventista sex ára gamall og varð
fljótlega vel læs. Bókin var minn
heimur. Það var ennþá fátækt í ís-
lensku þjóðfélagi en allir komust
vel af í Eyjum. Ég vann við að
flaka fisk hjá Einari ríka og breiða
þorsk til sólþurrkunar hjá Gunnari
Ólafssyni og fékk 50 aura á tím-
ann.
Svo var ég settur í þá eðla iðn,
prentnám. Ég vann í Eyjaprent-
smiðjunni sem var búin fádæma
frumstæðum tækjum, engin setj-
aravél heldur lausaletur. Þarna
handsetti ég vikublaðið Víði staf
fyrir staf. Að sjálfsögðu var ekki
hægt að útskrifa mig sem setjara
frá slíkum stað og slíkum tækjum
og eftir þrjú ár var ég sendur til
Reykjavíkur í Ísafoldarprent-
smiðju. Sem prentnemi var ég
aðra hverja viku sendur niður á
Morgunblað eftir klukkan 5 síðdeg-
is og fór heim eftir eitt eða tvö á
miðnætti. Hlutverk mitt var að
setja allflestar fyrirsagnir næsta
blaðs. Í flestum tilvikum voru fyr-
irsagnir handskrifaðar og stundum
snúið að komast fram úr skrift rit-
stjóra og blaðamanna. Eitt kvöld
kom Valtýr ritstjóri niður í setj-
arasalinn, gekk til mín með sínu
milda fasi og sagði: „Ungi maður,
ég veit að það er stundum erfitt að
lesa flýtiskriftina okkar.“ Nú fór
um prentnemann! Skyssa mín dag-
inn áður var sú að ég hafði sett
orðið „en“ í staðinn fyrir „og“, sem
breytti merkingu fyrirsagnarinnar.
Valtýr tók þessu ekki illa. Sjaldan
á lífsleiðinni hef ég hitt fyrir jafn
hlýja persónu sem Valtý Stef-
ánsson ritstjóra.
Ári eftir að ég lauk prentnámi
hér á landi fór ég til Kaupmanna-
hafnar í framhaldsnám og var þar
í tæp tvö ár. Ég fór þangað bein-
línis í þeim tilgangi að læra til
bókaútgefanda. Eftir að heim var
komið vann ég hjá Ísafoldarprent-
smiðju. Þar undi ég mér vel. Ég
man að enginn félaga minna í saln-
um hjá Ísafold treysti sér til að
setja handskrifað handrit eftir Jón-
as frá Hriflu. Það féll í minn hlut.
Ég byrjaði á því að stúdera skrift
Jónasar og sá að það var kerfi í
vitleysunni og komst sæmilega
fram úr textanum. Þegar ég svo
hitti Jónas sagði ég við hann: „Af
hverju er skriftin svona skrýtin?
Hún er nú ekki beinlínis læsileg.“
„Ég veit það vinur,“ svaraði hann,
„það stafar af því að hugsunin er
svo langt á undan.“
Ég setti litla bók fyrir Eggert
Stefánsson söngvara. Handritið átti
að heita vélritað en var á reiki upp
og niður, út og suður. Hið furðu-
legasta vélritaða handrit sem ég
hafði séð. Einn daginn kom Eggert
með niðurlag handritsins og það
var sláttur og reisn yfir mínum
manni. Ég spurði hann hvers
vegna þetta handrit væri svona
órólegt. „Elsku vinur,“ sagði þessi
stóri hlýlegi maður, „ég er svo lé-
legur að tæpræta.“
Lét drauminn rætast
Hvernær ákvaðstu að snúa þér að
bókaútgáfu?
„Árið 1950 varð spurningin
ásækin. Er minn tími kominn? Fór
ég ekki til Kaupmannahafnar til að
læra til bókaútgefanda? Ég ákvað
að láta drauminn rætast og Set-
berg skyldi bókaútgáfan heita. Ég
valdi þetta nafn því mér finnst það
bæði afar fallegt og einfalt. Fljótt
hneigðist ég að tvennu í útgáfu-
starfseminni, að gefa út þýddar
bókmenntir og fræðandi bóka-
flokka fyrir börn og unglinga. Það
er grundvallaratriði að börn lesi og
ég hef haft ákaflega mikla ánægju
af því að gefa út barnabækur og
útgáfan hefur þróast þannig að nú
gef ég eingöngu út barnabækur.
Fyrstu fimm árin voru lítið
skipulögð í útgáfunni enda vann ég
samhliða sem setjari í Ísafoldar-
prentsmiðju en 1955 sneri ég mér
eingöngu að útgáfu Setbergsbóka.
Ég hafði þá þegar gengið til Sigur-
björns Einarssonar sem var pró-
fessor við Háskóla Íslands og átti
við hann erindi: Viltu skrifa ævi-
sögu Alberts Schweitzer? Ég sagð-
ist skyldu útvega honum öll mögu-
leg gögn sem ég gerði. Seinna
fékk ég handskrifað bréf frá
Schweitzer þar sem hann sagðist
ánægður með að ævisaga sín ætti
að koma út á íslensku. Ég gaf líka
út Kristínu Lavranzdóttur eftir
Sigrid Undset og samdi við son
hennar um útgáfuréttinn. Ég hafði
rætt hugmyndina um að gefa út
óstytta útgáfu af Kristínu Lavr-
anzdóttur við Helga Hjörvar sem
sagði: „Ungi maður, ætlið þér að
gefa út bókmenntir?“ Ég sagði:
„Já, en þetta verk er meira en
bókmenntir, þetta er sögulegt
snilldarverk.“ Þá hýrnaði yfir
Helga Hjörvar.“
Hvernig myndirðu lýsa sjálfum
þér?
„Ég tel mig vera fagurkera. Það
sýndi sig strax þegar ég kom til
Kaupmannahafnar þá 22 ára gam-
all. Ég sótti söfn og sýningar stíft
og fór á óperusýningar og aðdrátt-
araflið þar var auðvitað Stefán Ís-
landi. Ég hef yndi af málverkum.
Þegar ég vann í Ísafoldarprent-
smiðju ákvað ég að kaupa eitt ís-
lenskt málverk þriðja hvert ár og
þá gæðamálverk. Þetta hef ég gert
í 50 ár. Þessi málverk eru mér til
mikils yndis. Það gefur mér mikið
að eiga verk eftir listamenn eins
og Georg Guðna, Kristján Dav-
íðsson og Kjarval. Sonur Kjarvals,
Sveinn, var reyndar góður vinur
minn.
Fyrir fimmtíu árum leitaði ég til
Sveins sem var innanhússarkitekt,
jafn ljúfur og elskulegur og faðir
hans. Ég sagði við Svein: „Ég er
piparsveinn og er að flytja í nýja
íbúð vestur á Melum. Ég ætla að
biðja þig um að hanna húsgögn í
íbúðina, velja teppi og gardínur,
gera allt sem þarf.“ Fljótlega kom
í ljós að Sveinn hafði ekkert vit á
peningum. Ætli það hafi ekki verið
arfgengt. Þegar hann kom með
lokareikninginn sagði ég: „Sveinn
minn, ég er búinn að fylgjast með
því sem þú hefur gert. Þú ert að
fara fram á of litla borgun.“ „Nei,
þetta er allt í lagi,“ sagði hann.
„Þetta er ekki í lagi og ég ætla að
bæta við upphæðina,“ sagði ég. Þá
sagði Sveinn: „Það er skrýtið!“
Skömmu eftir þetta fór ég að
ýja að því hvort það kæmi ekki til
greina að móðir hans, Tove Kjar-
Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrun@mbl.is
Ákvað að
láta draum-
inn rætast
ARNBJÖRN KRISTINSSON STOFNAÐI BÓKAÚTGÁFUNA
SETBERG 27 ÁRA GAMALL OG HEFUR REKIÐ HANA Í 60
ÁR. ÍVIÐTALI RÆÐIR ARNBJÖRN UM STARF SITT, SKEMMTI-
LEG ATVIK OG EFTIRMINNILEGA SAMFERÐAMENN.
Arnbjörn „Á þessum 70
árum sem ég hef verið á
vinnumarkaði hefur mér
alltaf þótt gaman í
vinnunni og hef hlakkað til
hvers dags.“
* Ég er orðinn 87 ára. Er ég aðhætta? Sennilega. Eigandinn ogforstjórinn hafa átt langt eintal en ekki
komist að niðurstöðu.“
Svipmynd