Morgunblaðið - Sunnudagur - 11.11.2012, Blaðsíða 56

BÓK VIKUNNAR Gagnrýnendur hafa ekki alltaf áhrif því
skáldsagan Fimmtíu gráir skuggar heldur áfram að seljast
þrátt fyrir slaka dóma.
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
Einn af spennuþáttunum í lestriskáldsagna er að vita ekki hvaðgerist næst. Enginn ætti að fá að
svipta lesandann lestraránægjunni með
því að upplýsa hann fyrirfram um gang
mála í skáldsögu. Gagnrýnendur skilja
þetta ekki alltaf. Þeir hafa til dæmis
verið ósparir á að segja lesendum hver
það er sem er myrtur í skáldsögu Mic-
hel Houllebecq, Kortið og landið.
Sem betur fer var ég búin að lesa bók-
ina áður en dómarnir birtust og höf-
undinum tókst því að koma mér á
óvart.
Fyrir allmörgum árum var vinnu-
félagi minn svekktur og sár vegna
gagnrýni sem hann hafði lesið. Hann
var mikill aðdáandi Ólafs Gunn-
arssonar og hafði sett nýja bók hans á
óskalista sinn fyrir jól. Svo birtist dóm-
ur um bókina. Vissulega lofsamlegur,
en gagnrýnandinn hafði séð ástæðu til
að skýra frá dauða einnar persónunnar
og nafngreina hana. Vinnufélagi minn
veinaði hátt þann dag og sagði gagn-
rýnandann hafa svipt sig lestraránægj-
unni. Hann krafðist þess að ég gripi til
aðgerða fyrir sína hönd, en þar sem ég
var á þeirri skoðun að það ætti að láta
gagnrýnendur í friði kom ég mér und-
an því að bregðast við. Að lokum fór
svo að vinnufélaginn skrifaði harðort
lesendabréf undir nafninu Halldór Jón-
asson þar sem hann hundskammaði
gagnrýnandann.
Gagnrýnendur verða að sýna les-
endum tillitssemi og ekki ljóstra upp
helstu leyndarmálum bóka sem þeir
gagnrýna. Þeir
eiga ekki að þylja
upp söguþráð og
endursegja ein-
staka atburði og
síst eiga þeir að
slá sig til riddara
með því að blaðra
um dauða per-
sóna. Auðvitað
eru það engar
fréttir að persóna í bókum Ólafs
Gunnarssonar deyi en það er algjör
óþarfi að segja manni hver þeirra það
er. Þannig eiga lesendur líka að fá að
lesa nýjustu bók Arnaldar Indr-
iðasonar án þess að fá að vita fyr-
irfram hvaða persóna eða persónur
reynast vera glæpamenn.
Lesendur eiga að fá að lesa og njóta
án truflunar frá gagnrýnendum. Eng-
inn vill verða upplýstur um helstu
dramtísku atburðina í bók sem hann
ákveður að lesa sér til ánægju.
Orðanna hljóðan
SVO
DÓU
ÞAU
Ólafur Gunnarsson
Arnaldur Indriðason
Silja Aðalsteinsdóttir hefur tekið samannýtt úrval af ljóðum hins ástsælaskálds Davíðs Stefánssonar. Ljóðaúr-
val nefnist bókin, Silja skrifar formála að
henni og Mál og menning gefur út. „Þessi út-
gáfa er löngu tímabær,“ segir Silja. „Fyrir
tveimur árum var engin bók á markaði eftir
Davíð og aðdáendur hans voru óánægðir. Í
fyrra kom út í kilju þrettánda útgáfan af
Svörtum fjöðrum, sem var dásamlegt fyrir
ungt fók sem ekki á mikla peninga til að
kaupa bækur en ljóst var að það þurfti að
gera betur og veglegar. Úr varð að gefa út í
ár tvær bækur með ljóðum Davíðs, annars
vegar gjafabókina Ástarljóð Davíðs og svo
þetta úrval sem er talsvert viðamikið. Auðvit-
að hefði verið hægt að gefa út heildarsafn
Davíðs en þá ber á það að líta að slík söfn
eru ekki tímanna tákn. Árið 1977 gerði Ólaf-
ur Briem úrval af ljóðum Davíðs fyrir Bók-
menntastofnun en sú bók var löngu uppseld.
Spurningin var hvort við hjá Forlaginu vild-
um endurútgefa það útval eða búa til nýtt.
Þegar ég var búin að kanna málið fannst mér
einsýnt að gefa út nýja bók. Davíð var víð-
feðmt og fjölradda skáld og hann getur talað
við fólk á öllum tímum en þá þarf maður líka
að velja ljóðin inn í tímann.“
Hvernig valdirðu ljóðin?
„Ég byrjaði á að velja ljóð, eins mörg og
mér þótti hæfa í bók af réttri stærð, og bar
svo val mitt saman við val Ólafs. Munurinn
var svo sláandi að ég varð undrandi. Áhersl-
urnar voru alveg öfugar hjá okkur. Ólafur
tók lítið úr Svörtum fjöðrum en geysilega
mikið úr síðustu bókum Davíðs, Ljóðum frá
liðnu sumri, Í dögun og Síðustu ljóðum.
Ég tók mikið af ljóðum úr Svörtum fjörðum
en ekki mörg ljóð úr síðustu bókunum. Í síð-
ustu ljóðabókum Davíðs er þreyttur maður
að yrkja og hann er bölsýnni en í fyrstu bók-
unum. Ef maður vill að Davíð höfði til nýrra
lesenda og nýrra kynslóða þá verður maður
að sýna hann eins og hann er mest heillandi,
ferskur, glaður, bjartsýnn, öfgafullur, ástríðu-
fullur og grimmur. Draga fram öfgarnar sem
eru svo stór hluti af kvæðunum hans.“
Hvaða þýðingu hafa ljóð Davíðs haft fyrir
þig?
„Ég hélt mikið upp á hann þegar ég var
stelpa en þegar ég var í háskóla var í tísku
að segja að hann væri úreltur. Þá var maður
á kafi í atómskáldunum og yngri skáldum,
eins og Degi Sigurðarsyni og Ara Jósepssyni,
Vilborgu Dagbjartsdóttur og Ingibjörgu Har-
aldsdóttur. En þegar maður kemur aftur að
Davíð eftir þetta skeið þá rís hann upp á ný
og talar til manns eins og ekkert hafi ískor-
ist. Í bestu ljóðunum er Davíð alveg ein-
staklega góður, sterkur, beinskeyttur og til-
finningaríkur. Hefur allt sem maður óskar
sér úr kveðskap.“
Áttu eftirlætisljóð eftir Davíð eða finnst
þér of erfitt að velja?
„Í mörg ár hef ég átt uppáhaldsljóð eftir
Davíð og það er Skógarhind. Það er ekki
fullkomið ljóð og mér finnst líklegt að ef
Davíð hefði litið á það ári seinna hefði hann
hugsanlega vikið við orði. En með göllum sín-
um er þetta óhemju fagurt og áhrifamikið
ljóð og ég vikna ævinlega þegar ég les það.“
Það er ekki annað hægt en að nefna
hversu þetta ljóðaúrval er vel hannað og vel
úr garði gert. Þú hlýtur að vera sammála því.
„Við hjá Forlaginu erum svo lánsöm að
hafa snilling hér á staðnum sem er hún Alex-
andra Buhl. Hún hefur sérstaklega gaman af
að gegnhanna bækur, og kannski sérstaklega
ljóðabækur. Fyrir tveim árum hannaði hún
ljóðasafn Jóhannesar úr Kötlum á sérlega
fallegan hátt og í vor sem leið hannaði hún
ljóðaúrval Jóns Óskars. Það gerist eitthvað í
puttunum á henni þegar hún kemst í ljóða-
bækurnar, eins og sést svo vel á þessari
bók.“
SILJA AÐALSTEINSDÓTTIR Á UPPÁHALDSLJÓÐ EFTIR DAVÍÐ STEFÁNSSON
Davíð fyrir nýja kynslóð
Silja Aðalsteinsdóttir: „Í bestu ljóðunum er Davíð alveg einstaklega góður, sterkur, beinskeyttur og
tilfinningaríkur. Hefur allt sem maður óskar sér úr kveðskap.“
Morgunblaðið/Golli
LJÓÐAÚRVAL ER NÝ BÓK MEÐ
LJÓÐUM DAVÍÐS STEFÁNSSONAR.
SILJA AÐALSTEINSDÓTTIR VALDI
LJÓÐIN.
Ég held mikið upp á bækurnar um Hungurleikana,
Harry Potter og aðrar fantasíubækur sem hafa komið
út undanfarin ár. Ég held líka upp á bækur ömmu minnar,
Iðunnar Steinsdóttur, og sérstaklega eina sem er
Olla og Pési. Ég hef líka alltaf haldið upp á Emil í Katt-
holti og Línu langsokk og þær bækur verða alltaf klass-
ík því þær eru bæði fyndnar og skemmtilegar. Svo hefur
mér alltaf fundist Alfinnur álfakóngur skemmtileg bók.
Ævintýri H. C. Andersen hef ég átt síðan ég var
tveggja ára og þegar ég las bókin fyrst fannst mér voða-
lega gaman að lesa alltaf nýtt og nýtt ævintýri. Ég hef alltaf
haldið upp á þá bók. Ég hef líka mjög gaman af Safna-
bókum Sigrúnar Eldjárn og mig langar rosalega mikið
til að eiga þriðju bókina, Listasafnið. Ég er ekki búinn að
lesa hana en hinar tvær eru frábærar.
Núna er ég að lesa bók eftir Agöthu Christie. Hún
heitir The Murder of Roger Ackroyd en á íslensku
heitir hún Og ekkert nema sannleikann, sem mér
finnst skrýtið. Þetta er fyrsta Agöthu Christie-bókin sem ég les og mér
finnst hún góð. Ég er líka að lesa Hobbitann og það góða við þá bók er
að þar er alltaf nýtt og nýtt ævintýri.
Í UPPÁHALDI
ÁRMANN LEIFSSON 10 ÁRA
Ármann er mikill bókaormur og les alls konar bækur.
Morgunblaðið/Golli
Sigrún Eldjárn
Agatha Christie
56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11.11. 2012