Morgunblaðið - 31.12.2012, Blaðsíða 28

28 STJÓRNMÁL
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 31. DESEMBER 2012
N
ú við áramót 2012/2013 er ekki úr vegi að rifja
upp ástandið á Íslandi fyrir fjórum árum,
hvernig horfur voru og hvaða viðfangsefni
blöstu við mánuðina og misserin þar á eftir.
Það hvernig ríkisstjórninni hefur tekist til við
að leysa þau verkefni nú þegar styttist í fjögurra ára afmæli
hennar er sanngjarn mælikvarði. Óumdeilanlegt er að núver-
andi ríkisstjórn, Samfylkingar og Vinstri grænna, hefur glímt
við aðstæður og verkefni sem eru ósambærileg öllu sem áður
hefur sést á lýðveldistímanum. Rifjum upp áramótin 2008/
2009:
– 85% af fjármálakerfinu eru fallin, hið nýja bankakerfi er
ófjármagnað og gríðarflókið en um leið afdrifaríkt verkefni
bíður að ná niðurstöðu í uppgjör milli gömlu og nýju bank-
anna. Án starfhæfs og fjármagnaðs bankakerfis verður engin
efnahagsleg endurreisn.
– Um 50% af lánum allra fyrirtækja eru í vanskilum. Heim-
ilin eru tugþúsundum saman með sín fjármál í uppnámi.
– Gengi krónunnar er fallið um 40-50% og vextir og verð-
bólga nálægt 20%.
– Áhættuálagið á Ísland er 1.000-1.200 punktar.
– Í gildi er frysting íslenskra eigna í Bretlandi á grundvelli
hryðjuverkalaga.
– Ísland er ofarlega á lista yfir þau tíu lönd sem líklegust
eru talin til að lenda í greiðslufalli eða gjaldþroti.
– Seðlabankinn er nýorðinn gjaldþrota með um 200 millj-
arða kostnaði fyrir ríkissjóð.
– Ísland er komið í samstarf við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn,
alþjóðlegir fjármálamarkaðir eru landinu harðlokaðir og fjár-
magnshöft komin á.
– Halli er orðinn á rekstri ríkissjóðs af stærðargráðunni
150-200 milljarðar króna, 10-14% af vergri landsframleiðslu.
– Atvinnuleysi er talið stefna í tveggja stafa tölu.
– Önnur lönd í Evrópu þar sem vandi steðjar að keppast við
að fullvissa umheiminn um að þau séu ekki eins illa stödd og
Ísland.
– Ríkisstjórn, Alþingi, Seðlabanki, Fjármálaeftirlit og
bankakerfi eru trausti rúin, orðspor landsins á alþjóðavett-
vangi hrunið og samfélagið á barmi upplausnar.
Verk að vinna!
Það var því verk að vinna þegar við Vinstri græn tókum þá
djörfu ákvörðun að setjast í ríkisstjórn við þessar ógnarlegu
aðstæður 1. febrúar 2009. Við völdum að axla ábyrgð þegar
skyldan kallaði vitandi vel að framundan voru erfiðustu verk-
efni sem nokkur ríkisstjórn í sögu lýðveldisins Íslands hafði
staðið frammi fyrir. Í hnotskurn snerist verkefnið um að af-
stýra þjóðargjaldþroti og endurheimta efnahagslegt sjálf-
stæði landsins. Til þess þurfti að gera margt í senn; verja
raunhagkerfið sem eftir stóð, verjast hættunni á keðjuverk-
andi fjöldagjaldþrotum, tugprósenta atvinnuleysi og stór-
felldum landflótta, en ekki síst að verja velferðarkerfið og
tryggja eins og kostur var stöðu hinna lakast settu í samfélag-
inu.
Hvernig hefur til tekist? Myndirnar hér til hliðar sýna þró-
un lykilstærða yfir 4-5 ára tímabil að meðtöldum spám fyrir
næsta ár og tala sínu máli.
Í júníbyrjun 2011 gaf Ísland út ríkisskuldabréf á alþjóð-
legum fjármálamarkaði fyrir 1 milljarð Bandaríkjadala á
ásættanlegum kjörum og var talsverð umframeftirspurn eftir
bréfunum. Þetta var svo endurtekið í ár. Í ágúst 2011 lauk
samstarfinu við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn með mjög jákvæð-
um umsögnum. Meira en helmingur gjaldeyrislánanna, sem
tengdust samstarfsáætluninni, hefur þegar verið endur-
greiddur. Landsmönnum fjölgar nú þriðja árið í röð eftir lítils
háttar fækkun 2009, m.ö.o. hættunni á stórfelldum landflótta
hefur verið bægt frá. Rekstur ríkissjóðs er því sem næst í
jafnvægi samkvæmt fjárlögum næsta árs (hallinn 0,2% af
VLF) og opinberar skuldir fara nú lækkandi á nýjan leik sem
hlutfall af VLF. Atvinnuleysi er orðið minna en það var um
miðjan tíunda áratug síðustu aldar. Hagvöxtur er um 2,5%
tvö ár í röð og horfur um svipaðan eða meiri hagvöxt á næstu
árum. Atvinnuvegafjárfesting stefnir upp fyrir sögulegt með-
altal strax á næsta ári.
Meginverkefnið hefur tekist!
Niðurstaðan af þessum stutta samanburði er skýr. Megin-
verkefnið hefur tekist, Ísland er á réttri leið. Það er a.m.k.
mat umheimsins, þeirra sem fjalla almennt um efnahagsmál,
alþjóðastofnana, greiningaraðila og markaðarins. En áfram
þarf af ábyrgð og festu að treysta batann í sessi. Afnám fjár-
magnshaftanna er vandasamt verkefni. Skuldum vafin heim-
ili, einkum yngri kynslóðarinnar, munu áfram þurfa mikinn
stuðning. Hugmyndir um að skerða tekjur ríkissjóðs með tug-
milljarða skattalækkunum í þágu hinna tekjuhæstu og efn-
uðustu eru tryllingslegt ábyrgðarleysi. Það síðasta sem landið
þarf á að halda er ábyrgðarlaus kosningabarátta með yfirboð-
um og loforðum um að nú sé hægt að gera allt fyrir alla.
Ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri grænna hefur þegar
leyst úr eða lokið yfirgnæfandi hluta þeirra verkefna sem
hennar biðu á kjörtímabilinu, þar með talið það stærsta, að
endurheimta efnahagslegt sjálfstæði landsins. Með afgreiðslu
fjárlaga og tengdra frumvarpa fyrir jól hefur ríkisstjórnin og
sá kjarkmikli hópur þingmanna sem henni hefur fylgt að mál-
um allt til enda t.d. lokið verkefnum þessa kjörtímabils á sviði
ríkisfjármála. Tvær síðustu ríkisstjórnir sem gefist hafa upp
og hrökklast frá völdum innan kjörtímabils á Íslandi voru
leiddar af Sjálfstæðisflokknum, ríkisstjórnir Þorsteins Páls-
sonar og Geirs H. Haarde. Við erum hér enn eftir einhvern
ævintýralegasta og erfiðasta tíma sem íslensk stjórnmála-
saga geymir og erum hvergi nærri hætt. Tilboð mitt um
áframhaldandi endurhæfingu Sjálfstæðisflokksins í stjórnar-
andstöðu stendur.
Ég óska lesendum Morgunblaðsins og öllum landsmönnum
gleðilegs nýs árs og gæfu og gengis.
Ísland á réttri leið!
Morgunblaðið/RAX
Halli ríkissjóðs, ma. kr.
50
0
-50
-100
-150
-200
-250
2008 2009 2010 2011 2012E8 2013E
Heimild: Ríkisreikningur og fjárlög 2012 og 2013
CDS skuldatryggingarálag á Ísland
Heimild: Bloomberg
2008 2009 2010 2011 2012
184
1.200
1.000
800
600
400
200
0
Skráð atvinnuleysi skv. Vinnumálastofnun
10%
9%
8%
7%
6%
5%
4%
3%
12/
20
08
06
/2
00
9
12/
20
09
06
/2
01
0
12/
20
10
06
/2
01
1
12/
20
11
06
/2
01
2
Hagvöxtur í %, spá Hagstofunnar fyrir 2012-2017
8
6
4
2
0
-2
-4
-6
-8
200
5
200
6
200
7
200
9
201
0
201
1
201
2S
201
3S
201
4S
201
5S
201
6S
201
7S
200
8
7,2
4,7
6,0
1,2
-6,6
-4,0
2,6 2,7 2,5 2,9 2,7 2,7 2,8
Steingrímur J. Sigfússon, atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra og formaður Vinstrihreyfingarinnar - græns framboðs
„Við erum hér enn eftir einhvern
ævintýralegasta og erfiðasta tíma sem
íslensk sjórnmálasaga geymir og erum
hvergi nærri hætt.“