Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.12.2012, Blaðsíða 45

vegar pínulítið um jól og svo aftur á þorra þegar snjöll-
um matargerðarmönnum og sprenglærðum hefur tek-
ist að búa til ónýtan mat úr prýðilegu hráefni til að
gera landanum kleift að gera sér glaðan dag. Þess á
milli borðar hinn upplýsti íslenski nútímamaður ekki
annað en það sem Matvælastofnun Bandaríkjanna,
Matvælastofnun ESB og svo á annan tug íslenskra
matvæla-, eftirlits- og hollustustofnana hefur sagt
þeim að megi.
Hverjum smáskammti sem keyptur er fylgir löng
innihaldslýsing sem fæstir botna í en vita að er dulmál
fyrir að varan sé vænleg til átu. Þar á meðal eru ein
500 E-efni eða fleiri og fer fjölgandi. Það hlyti að geta
verið bæði gaman og spennandi ef hægt væri að fá
keyptan búðing sem Matvælastofnun Bandaríkjanna
og Evrópusambandsins hefðu samþykkt og þar sem
búið væri að hræra í öllum þeim E-um sem þekkt væru
um þær mundir. Bæði væri gaman að vita hvernig sá
búðingur væri á litinn, hvernig hann bragðaðist og eins
mat landlæknis hversu marga mánuði maður ætti eftir
ólifaða eftir að hafa neytt hans.
Jólabækurnar segja allt aðra sögu
En þeir sem halda að eitt einkenni þess að öllu fari aft-
ur sé að nútíminn hafi ekki áhuga á sögu sinni ættu að
kíkja niður í Eymundsson ekki seinna en á Þorláks-
messu. Útgáfulistar forlaganna segja nefnilega allt
aðra sögu. Einar Kárason var að koma með þriðju bók-
ina og ekki þá lökustu í prýðilegum flokki þar sem
hann færir lesendum Sturlungu á léttari hátt en sú
gamla gerði og skáldar í eyður án þess að skemma
neitt, sem tekur að nefna. Hann byrjaði á því þarfa
verki að gera Þórð Kakala að þeirri viðfelldnu hetju
sem hann er. Flestir töldu og höfðu úr íslenskum rútu-
bílasöng, að sá ógæfumaður hefði verið fræknastur
sem fyllibytta og ekkert hefði bjargað æru hans annað
en sú lukka að fá að deyja endanlegum brennivíns-
dauða í tæka tíð. Og það var myndarlegt að gera
Sturlu Þórðarsyni skil í seinustu bókinni, enda hafði
hann verið í og með og undir öllu brauði á öld Sturl-
unga, svo nælt sé frá Lúter.
Þórarinn Eldjárn er ekki á fjarlægum slóðum með
snilldarverki sínu, Hér liggur skáld, þótt efnistök séu
ólík. Og svo geta menn fikraði sig eftir sögunni og alls
staðar eru að koma út bækur sem snerta hana á þessu
ári. Nýju ljósi er varpað á Njálu. Það er greint frá
merkum uppgreftri hér og þar, þar sem leitað er lið-
innar tíðar á setrum sögunnar, bæði í Reykholti og á
Skriðuklaustri. Og þegar nær okkur dregur er bók um
átökin um „uppkastið,“ það undarlega mál sem svo
mjög laskaði Hannes Hafstein, mál sem var allt að því
illskiljanlegt þegar það reis sem hæst og ýfði þjóðina
og lengi síðan. Upp með fánann, bókin um uppkastið
færir mönnum, nýja sýn á það. (Tímasetningin er góð
því nú eru valdsmenn með nýtt „Uppkast“ – raunveru-
legt uppkast – og heimta að það sé gert að stjórn-
arskrá, helst þannig að menn láti vera að lesa það
fyrst.)
Stórvirki
Og Þorsteinn Jónsson heldur áfram með sitt stórvirki,
Reykjavík. Fólkið sem breytti Reykjavík úr bæ í borg.
Þetta framtak er ævintýralegt, og er Þorsteinn aug-
ljóslega að bjarga einstökum menningarverðmætum
og varpar til nútímans, nánast upp á dag, hvernig líf
fólks, hárra sem lágra og húsakynni voru í höf-
uðstaðnum einmitt þegar stjórnmálamenn óðu um æfir
út af „uppkastinu“. Það er órækt dæmi um hve menn-
ingarsnautt lið stýrir borgarstjórn um þessar mundir
að borgin skuli ekki hafa stutt þetta stórmerkilega
framtak með neinu sem nemur. Margt hefur núver-
andi borgarstjórn gert til að tryggja að skömm hennar
verði lengi uppi, en þetta er eitt af því tryggilegasta til
árangurs. Ný bók er komin af norðanmanninum
Nonna, sem aðeins tólf ára gamall hélt í útrás, sem
engan skaðaði, þvert á móti. Nonni á taug í okkur
mörgum.
Og nú var einnig að koma út 20. bindið í stórvirkinu
Kirkjur Íslands. Sannkallaður gleðigjafi. Fagurt verk,
vandað rit í hvívetna, þar sem miklar kröfur eru gerðar
til alls efnis og vafalítið fer hér einnig fram markvert
menningarlegt björgunarstarf. Ritstjórarnir, Þor-
steinn Gunnarsson og Jón Torfason og sá afbragðs-
hópur sem þeir hafa fengið til liðs við sig, eiga miklar
þakkir inni.
Og það sem næst er nútíma
Ekki verður fleira talið og þó aðeins hætt vegna pláss-
leysis. En næst nútímanum eru bækur Svavars Gests-
sonar, Hreint út sagt, sem fengur er að og bók Styrmis
Gunnarssonar, Sjálfstæðisflokkurinn - Átök og upp-
gjör, sem er fróðleg mjög enda er stóran hluta merki-
legra heimilda bókarinnar hvergi að finna nema hjá
höfundinum.
Og þótt margt hafi breyst og flestu hafi farið aftur,
eins og Sókrates hefur bent á, sýna tvær síðastnefndu
bækurnar og þá ekki síður síðustu fjögur ár samtíma-
sögunnar, að sturlungaástandið, sem nefnt var í upp-
hafi bréfs, er ekki með öllu úr sögunni þrátt fyrir allar
þessar aldir.
„Eigi skal höggva!“ var sagt. Og 15 stiga spurningin í
Útsvari gæti verið: Hver sagði þetta við hvern? Var
það Snorri, þegar Árni Beiskur mundaði sig til höggs,
eða var það Geir, þegar Steingrímur Beiskur bjóst til
hins sama?
Morgunblaðið/RAX
23.12. 2012 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45