Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.12.2012, Blaðsíða 52

52 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23.12. 2012
Á Kjarvalsstöðum hefur verið opnuð sýn-
ingin Hluti af heild en á henni eru nokkur
hundruð verk eftir Jóhannes S. Kjarval, sem
eru í eigu Listasafns Reykjavíkur. Verkin eru
sýnd í anda svokallaðra salon-sýninga. Þau
eru sett upp þannig að þau nánast þekja alla
veggi Kjarvalssalarins, frá gólfi og upp í loft án
nokkurrar reglu. Á sýningunni er lögð
áhersla á óvænt samhengi verkanna, en
þema, tímaskeið, viðfangsefni og tímaröð eru
látin lönd og leið. Áhorfandanum er boðið
að nálgast verk Kjarvals án fyrirmæla og
skyggnist inn í hugarheim hans á eigin for-
sendum.
Kjarvalssafneignin samanstendur af 5.392
verkum eftir listamanninn.
MÖRG KJARVALSVERK SÝND
HLUTI AF HEILD
Jóhannes S. Kjarval við trönurnar. Nokkur
hundruð verka eru sýnd á Kjarvalsstöðum.
Elsa Waage er meðal söngvara sem gleðja
áheyrendur. Hér syngur hún í Il trovatore.
Á Þorláksmessu býður Íslenska óperan upp á
sína árlegu „Jólaró“ í anddyri Hörpu. Dag-
skráin er milli kl. 17 og 18.
Antonía Hevesi, píanóleikari Íslensku óp-
erunnar, fær þá til liðs við sig gesti úr íslenska
söngheiminum, þar á meðal söngvara sem
tekið hafa þátt í sýningum Óperunnar á liðn-
um misserum. Þar á meðal eru þær Elsa
Waage, Auður Gunnarsdóttir, Sesselja Krist-
jánsdóttir, Hallveig Rúnarsdóttir, Arndís
Halla Ásgeirsdóttir, Ingveldur Ýr Jónsdóttir
og Bylgja Dís Gunnarsdóttir. Flutt verða ein-
söngslög og samsöngvar, jóla- og óp-
erutónlist. Aðgangur er ókeypis.
JÓLADAGSKRÁ ÓPERUNNAR
JÓLARÓ Í HÖRPU
Útvarpsleikhúsið sendir út
tvö leikrit á Rás 1 um jólin.
Á jóladag klukkan 13 verð-
ur flutt Opið hús, nýtt
leikrit eftir Hrafnhildi
Hagalín. Leikstjóri er
Kristín Eysteinsdóttir,
Hallur Ingólfsson semur
tónlist og Einar Sigurðsson
annast hljóðvinnslu. Leik-
ritið fjallar um fimm mann-
eskjur sem hittast í húsi sem auglýst hefur
verið til sölu. Leikendur eru Erlingur Gísla-
son, Kristbjörg Kjeld, Unnur Ösp Stef-
ánsdóttir, Bergur Þór Ingólfsson, Björn
Thors og Ellert A. Ingimundarson.
Á annan í jólum klukkan 20 verður útvarp-
að Antigóníu eftir Sófókles, í þýðingu Helga
Hálfdanarsonar. Hljóðritunin er frá 2009.
Leikstjóri er Sigurður Skúlason og meðal
leikenda eru Sólveig Arnarsdóttir, Jóhann
Sigurðarson og María Heba Þorkelsdóttir.
DAGSKRÁ ÚTVARPSLEIKHÚSSINS
TVÖ JÓLALEIKRIT
Hrafnhildur
Hagalín
Söngvararnir sem kalla sig „tenórana þrjá“, þeir Jóhann Frið-geir Valdimarsson, Snorri Wium og Garðar Thór Cortes, munuhefja upp raust sína fyrir fólk í miðborg Reykjavíkur á Þor-
láksmessukvöld eins og þeir hafa gert mörg undanfarin ár. Syngja
þeir á svölum Vallarstrætis 4, við jólabæinn á Ingólfstorgi, og hefst
skemmtunin klukkan 21. Steinunn Birna Ragnarsdóttir sér um með-
leik á píanó.
Snorri segir tónleikana vera með svipuðu sniði og undanfarin ár.
„Prógrammið verður á léttari nótunum og sitthvað sem fólk kannast
við. Og eitthvert plott,“ segir Snorri dularfullur. Svo mikið er víst að
allir munu þeir þenja raddir sínar og flytja vel valin jólalög og
þekktar aríur af svölunum.
Þegar Snorri er spurður hvort ekki sé hætta á því að keppn-
isskapið taki yfir þegar þrír tenórar mætist í söng segir hann það
alltaf gerast. „Það er reglan,“ segir hann hlæjandi. Bætir svo við að
þeir séu allir góðir félagar og markmiðið sé að skemmta fólki í jóla-
ösinni.
„Það er komin rík hefð á þennan Þorláksmessusöng. Ætli þetta sé
ekki tólfta árið sem tenórarnir þrír koma fram þetta kvöld. Það er
orðinn fastur liður hjá mörgum að mæta að hlusta á tenórana. Við
skemmtum okkur líka vel, það er orðið ómissandi fyrir okkur að hitt-
ast og gera upp árið á þennan hátt.“
Þeir félagar búa að umfangsmikilli reynslu í óperum og á tónleika-
sviði. Jóhann Friðgeir hefur sungið fjölda ópera og tónleika á Ís-
landi. Snorri Wium er einnig vel þekktur og hefur komið víða við á
söngferli sínum, í Þýskalandi og víðar. Þá hefur Garðar Thór sungið
sig inn í hjörtu landsmanna á undanförnum árum.
Tónleikarnir við Vallarstræti eru í boði Höfuðborgarstofu.
TÓNLEIKAR Í MIÐBORGINNI Á ÞORLÁKSMESSUKVÖLD
Tenórarnir þrír syngja valin
jólalög og þekktar aríur
TENÓRARNIR JÓHANN FRIÐGEIR VALDIMARSSON,
GARÐAR THÓR CORTES OG SNORRI WIUM ÞENJA
RADDBÖNDIN FYRIR VEGFARENDUR Í MIÐBORGINNI.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
Garðar Thor Cortes Jóhann Friðgeir Snorri Wium
Menning
P
ersónusköpun er þrautin mesta
fyrir mig í skáldskapnum,“ segir
Kristín Marja. „Maður er með
ágengt fólk í höfðinu allan sólar-
hringinn. Ég hef vaknað á köld-
um janúarmorgni og talið sjálfri mér trú um
að ég muni aldrei framar nenna að skapa per-
sónur! En sjálfri finnst mér eins og það dofni
yfir bókmenntunum ef karakterar eru ekki
góðir. Það er ekki nóg að skrifa góðan texta
eða hafa gott form á skáldsögu, hún kallar yf-
irleitt á góðar sögupersónur.“
Þótt það sé erfitt að skapa sífellt nýjar per-
sónur heldur hún því engu að síður áfram;
þær eru lykilatriði í hverri sögu.
„Já, því ég upplifi það sjálf þegar ég les
góðar skáldsögur að ef höfundi hefur tekist
vel upp með persónusköpun, get ég samsamað
mig sögunni og hrifist. Í skáldsögum vill mað-
ur fá víddir og breiddir, skáldsagan er hljóð-
færi sem leikið er mismunandi á.“
Og hún leitar nýrra leiða fyrir hverja sögu.
„Það er mikilvægt því ég get ekki verið að
endurtaka sjálfa mig. Mér finnst fátt leið-
inlegra en þegar fólk gerir það. Til að sköp-
unarþörfin vakni og ég finni þessa innri gleði,
verð ég að takast á við eitthvað nýtt og helst
ögrandi.“ Kristín Marja brosir og segir það í
raun þrautagöngu að vera að vinna við það að
vera sífellt að skrifa og skapa. „Þess vegna
verða menn að finna aðferðir sem vekja með
þeim tilhlökkun og eftirvæntingu.“
Margar raddir segja söguna
Skáldsögur Kristínar Marju Baldursdóttur
hafa notið mikilla vinsælda lesenda, bæði hér
heima og erlendis. Ný og hrífandi skáldsaga
hennar, Kantata, er ólík fyrri bókum Krist-
ínar Marju hvað varðar að þar eru ekki afger-
andi aðalpersónur heldur er fylgst með hópi
fólks, fjölskyldu sem lesandinn kynnist smám
saman betur. Í ljós kemur að margir eiga sér
leyndarmál og sífellt þéttari fléttan endar í
mikilli dramatík. Heiti sögunnar, Kantata, vís-
ar þannig í frásagnarháttinn.
„Kantata er tónverk fyrir margar söng-
raddir með undirleik og í mörgum þáttum,“
segir Kristín Marja. „Ég vildi hafa söguna
eins og lesandinn fengi í hendur myndaalbúm
fjölskyldu sem hann þekkir ekki, færi að
skoða það og tæki smám saman að bera
kennsl á og verða forvitinn um persónur sem
kæmu aftur og aftur fyrir. Þegar ég var kom-
in nokkuð áleiðis þá fannst mér eins og ég
væri að semja kantötu. Þær eru einmitt
svona: margar raddir segja söguna og svo er
það undirspilið, hjá mér er það náttúran sem
leikur veigamikið hlutverk.
Í fyrri bókum mínum hafa alltaf verið af-
gerandi aðalpersónur og það reyndist stremb-
ið að byggja Kantötu upp, ég þurfti að
stökkva milli persóna og það tók tíma að
hverfa frá einni til þeirrar næstu. Sem betur
fer eru þær þó ekki margar!
Þessar umræddu persónur hafa verið að
nálgast mig rólega frá árinu 2003, en þar eð
aðrar persónur sátu um athygli mína ýtti ég
þeim með vinsemd frá mér allt til ársins 2010
þegar ég gat byrjaði að skrifa söguna.“
Hver persóna Kristínar Marju hefur sinn
svip, sín sérkenni og kenjar. Sagan er hins-
vegar staðsett á óræðu svæði, hún neglir
sögusviðið ekki niður, bara persónusöguna.
„Ég skapaði land fyrir fólkið, en óneitan-
lega minnir það á Ísland. Það gæti annars
verið hvar sem er, en þó norrænt,“ segir hún.
Eins og fyrr segir hafa skáldsögur Krist-
ínar Marju notið mikilla vinsælda erlendis,
ekki síst í Þýskalandi og Danmörku. Á liðnum
árum hafa hópar komið hingað til lands að
skoða slóðir sögupersónunnar Karitasar.
„Ég hef hitt hópana og haldið stutta fyrir-
lestra fyrir þá um Karitas, og hef reyndar
haldið margra fyrirlestra um sögurnar í þess-
um löndum, en ég fer nú talsvert hjá mér
þegar fólk birtist hérna á rútum merktum
Karitas. Það spyr mig meira að segja hvar
það geti séð myndirnar sem Karitas málaði!“
Bankað upp á í janúar
Það er lýsandi fyrir nákvæm vinnubrögð
Kristínar Marju að nokkrar sögupersónur
Kantötu hafa unun af laxveiðum og mik-
ilvægir kaflar sögunnar gerast við veiðar.
„Ég hef aldrei veitt á ævinni,“ segir hún.
„En ég las allt sem ég náði í um stangveiði,
lagðist meira að segja í að lesa um flugusöfn.
Eftir að hafa fengið þá hugmynd að fara með
persónurnar á staði, sem eru líklega þeir dýr-
mætustu sem þjóðin á, vötnin og árnar, varð
ég að lesa mér til. Og til að skynja hugs-
unarhátt veiðimannsins enn betur lagði ég til
atlögu við veiðimennina sjálfa. Einn tengda-
sona minna sem hefur veitt frá barnæsku gaf
mér bestu upplýsingarnar, svo og elsta dóttir
mín sem hefur líka unun af stangveiði. Smám
saman fór ég að skynja hugsanir mannins
sem stendur úti í ánni. Sjálf hef ég aldrei haft
löngun til að standa úti í á með stöng, tím-
unum saman.“
Þessa dagana tekst Kristín Marja á við
bókmenntaform sem er nýtt fyrir henni; hún
er að skrifa leikrit.
„ Ég hef nú reyndar glímt við formið áður,
þótt ekki fari hátt. Og vitaskuld hafa persónur
verið ágengar sem endranær. En svo virðist
sem yfirstandandi jólastreita hafi fælt þær í
burtu, þetta eru viðkvæmar sálir. Þekki ég
hins vegar gömlu söguna rétt, verður líklega
bankað upp á í janúar.“
Í NÝRRI SÖGU KRISTÍNAR MARJU ER EKKI ALLT SEM SÝNIST
Með ágengt
fólk í höfðinu
„TIL AÐ SKÖPUNARÞÖRFIN VAKNI OG ÉG FINNI ÞESSA INNRI GLEÐI, VERÐ ÉG AÐ TAKAST Á VIÐ EITTHVAÐ
NÝTT OG HELST ÖGRANDI,“ SEGIR KRISTÍN MARJA BALDURSDÓTTIR RITHÖFUNDUR. BÆKUR HENNAR HAFA
EIGNAST MARGA AÐDÁENDUR OG KOMA HÓPAR FRÁ MEGINLANDI EVRÓPU AÐ SKOÐA SÖGUSLÓÐIRNAR.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is