Morgunblaðið - Sunnudagur - 10.03.2013, Síða 56

56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10.3. 2013
BÓK VIKUNNAR Ljósmyndabók Sigurgeirs Sigurjóns-
sonar, Iceland Small World, nýtur stöðugra vinsælda og selst
jafnt og þétt enda einkar skemmtileg og áhugaverð.
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
Ósjálfrátt gerir maður ekki ráðfyrir að bók sem ber titilinn Tilhins kristna aðals sé krassandi
lesefni, en þá er maður um leið að van-
meta Martein Lúther sem stílista.
Til hins kristna aðals eftir Martein
Lúther er eitt af Lærdómsritum Bók-
menntafélagsins og kom út fyrir örfáum
mánuðum. Í ritinu beinir Lúther spjótum
að páfanum í Róm og hinu spillta veldi
hans og vandar hans heilagleika ekki
kveðjurnar. Reyndar fær svo hinn göfugi
Artistóteles einnig kaldar kveðjur en
Lúther kallar hann á einum stað „mann-
skræfu“.
Þetta rit sem kom út árið 1520 er
óvenju nútímalega
stílað. Þar er ekk-
ert orðskrúð án
merkingar heldur
kemur Lúther sér
beint að efninu og
er ekkert að biðjast
afsökunar á sjálf-
um sér. Þess vegna
er Til hins kristna
aðals stór-
skemmtileg lesn-
ing. Tökum dæmi.
Hér er Lúther
að skrifa um kauphús í Róm sem hann
segir páfa hafa innréttað og þar var víst
hægt að höndla með embætti og önnur
fríðindi. Lúther segir: „Ef þetta er ekki
mesta hóruhúsið af öllum hóruhúsum þá
veit ég hreinlega ekki hvað hóruhús er.“
Það er kjarnyrtur stíll eins og þessi
sem fær mann til að standa með Lúther í
gegnum þetta merkilega rit þar sem
hann krefst siðbótar og endurmats. Ritið
er sneisafullt af skynsamlegum athug-
unum og snöfurlegri gagnrýni. Það ein-
kennist einnig af eldmóði sem Lúther
gerir sér sjálfur grein fyrir og eftir
skammir um spillingu páfadóms bætir
hann við setningum eins og: „Ég segi
þetta bara hreint út.“ Hann á einnig til að
leggja áherslu á orð sín með setningum
eins og: „Ég ansa ekki þessari vitleysu!“
Sem er einmitt setning sem maður sjálf-
ur segir iðulega þegar maður snýr upp á
sig vegna þess að maður veit svo miklu
betur en aðrir.
Lærdómsrit Bókmenntafélagsins eru
gimsteinn í íslenskri bókaútgáfu. Ritin
eru orðin mörg og góð. Þetta rit Lúthers
er afbragð.
Orðanna hljóðan
LÚTHER
BRÝNIR
RAUSTINA
Marteinn Lúther
Til hins kristna aðals
Sumar án karlmanna er fyrsta bókbandaríska rithöfundarins Siri Hus-tvedt sem kemur út á íslensku. Að-
alpersónan er Mía en eftir að eiginmaður
hennar fer frá henni eftir þrjátíu ára hjón-
band þarf hún að endurmeta líf sitt.
Konur eru í forgrunni sögunnar og þar
er iðulega vikið að kynjahlutverkum og
hugmyndum samfélagsins um stöðu kvenna.
Siri Hustvedt er spurð hvort hún myndi
skilgreina söguna sem femíníska skáldsögu.
„Ég hef oft lýst þessari skáldsögu sem
femínískri gamansögu,“ svarar hún. „Skáld-
sagan er vissulega femínísk því þar hæðist
ég að röksemdum, gömlum og nýjum, sem
hafa verið og eru notaðar til að sýna fram
á að konur séu ekki jafnokar karla. Ég
nýti mér húmor og kaldhæðni til að sýna
hvað þessar illa grunduðu hugmyndir eru
fáránlegar.“
Aðalpersónan Mía er einstaklega minn-
isstæð, afar greind, öskureið og mjög fynd-
in. Lesandinn getur ekki annað en látið sér
líka vel við Míu og Hustvedt heldur mikið
upp á þessa persónusköpun sína „Mér þyk-
ir vænt um Míu og skemmti mér dásam-
lega við að vera hún,“ segir Hustvedt.
„Þegar ég byrjaði að skrifa bókina heyrði
ég rödd Míu inni í hausnum á mér – hún
er meinyrt, reið en fyndin. Ég hló oft þeg-
ar ég var að skrifa þessa skáldsögu, en
eins og í mörgum gamansögum þá er þarna
alvarlegur undirtónn.“
Í bókinni eru nokkrar teikningar eftir
Hustvedt. Gerir hún mikið af því að teikna?
„Þetta er eina skáldsaga mín með teikn-
ingum eftir mig,“ segir hún. „Ég hef teikn-
að frá barnsaldri og teikna enn en ekki
eins mikið og ég vildi. Ég skrifa í um sex
tíma á dag og les í þrjá til fjóra tíma og
þá er ekki mikill tími eftir til að teikna. Ég
er ástríðufullur lesandi og auk þess að lesa
skáldskap les ég mér mikið til varðandi
ýmsar greinar, þar á meðal sálfræði, heim-
speki og læknavísindi, og ýmislegt varðandi
þessi efni ratar í bækur mínar.“
Hustvedt er alls ekki ókunn Íslandi. Þeg-
ar hún var þrettán ára dvaldi hún sum-
arlangt á Íslandi ásamt norskum foreldrum
sínum, og síðan kom hún hingað til lands á
Bókmenntahátíð árið 2005. Spurð um dvöl-
ina á Íslandi á unglingsárum segir hún:
„Prófessorinn, faðir minn, var að rannsaka
Íslendingasögurnar og fékk styrk til að
fara til Íslands og tók fjölskylduna með. Í
Reykjavík lá ég yfir skáldsögum eftir Dic-
kens, Austen, Brontë-systur, Twain, Du-
mas og fleiri. Það var á Íslandi sem ég
ákvað að verða rithöfundur.“
Hustvedt er gift rithöfundinum Paul
Auster. Hún er spurð hvort þau lesi yfir
handrit hvort annars, komi með gagnrýni
og geri tillögur. „Paul er aðalyfirlesari
minn og sá besti og ég er aðalyfirlesari
hans,“ segir hún. „Allir rithöfundar þarfn-
ast yfirlesara. Við höfum alltaf hlustað
vandlega á ráðleggingar hvort annars og
undantekningarlaust farið eftir þeim.
Venjulega er gagnrýnin smávægileg, snýst
um klaufalegt orðalag eða eitthvað í þeim
dúr en einstaka sinnum snúa ráðleggingar
að að breytingum á byggingu eða sögu-
þræði. Leyndarmálið er gagnkvæm virðing
og þess vegna er auðvelt að taka gagn-
rýni.“
Að lokum er Hustvedt spurð hvort hún
telji að það sé erfiðara fyrir konur en karla
að vera rithöfundar. Hún svarar: „Í sjálfu
sér er ekki erfiðara fyrir konur að skrifa.
En það hefur verið og er ennþá erfiðara
fyrir konur að vera teknar alvarlega sem
rithöfundar. Það er vitað að þegar kona og
karl standa sig jafnvel er konan ekki talin
jafnhæf og karlinn. Þetta á líka við um rit-
höfunda.“
SIRI HUSTVEDT DVALDI Á ÍSLANDI 13 ÁRA GÖMUL OG ÁKVAÐ ÞÁ AÐ VERÐA RITHÖFUNDUR
Femínísk gamansaga
Siri Hustvedt. „Ég hló
oft þegar ég var að skrifa
þessa skáldsögu, en eins
og í mörgum gaman-
sögum þá er þarna al-
varlegur undirtónn.“
Morgunblaðið/Einar Falur
SIRI HUSTVEDT ER HÖFUNDUR
HINNAR BRÁÐSNJÖLLU
SKÁLDSÖGU SUMAR ÁN
KARLMANNA SEM NÝKOMIN
ER ÚT Í ÍSLENSKRI ÞÝÐINGU.
Eftirlætisbækur mínar eru tvær. Í fyrsta lagi Biblían sem er geysilega
auðug að spakmælum, kjarnyrðum og hugleiðingum og hefur auk
þess mótað vestræna menningu, sem er barmafull af skírskotun í
hana. Það er ekki hægt að skilja vestræna menningu
nema vera vel að sér í Biblíunni.
Hin bókin er Njála sem ég les reglulega. Töfrar
Njálu liggja ekki aðeins í því hversu vel hún er
skrifuð heldur í því að maður les hana á ólíkan hátt
í hvert skipti sem maður nálgast hana. Maður skilur
söguhetjurnar á ólíka vegu og ég hef til dæmis
spreytt mig á því að reyna að endurtúlka þær sum-
ar.
Síðan verð ég að játa að ég hef miklar mætur á
tveimur mjög ólíkum rússneskum höfundum. Annar er Tolstoy, en
ég hef dálæti á bæði Önnu Kareninu og þó sérstaklega Stríði og
friði, sem er feikilega mögnuð bók. Hinn er Dostojevskíj. Þótt ef til
vill megi segja að bækur Dostojevskíj séu dramatíseraðar unglinga-
bókmenntur þá höfðu þær mikil áhrif á mig, eins og Glæpur og
refsing, Djöflarnir þar sem hann sagði fyrir um sósíalismann og
Karamazov-bræðurnir.
Nú er ég að lesa mjög áhrifamiklar og magnaðar bækur, þótt þær
séu annars eðlis, og það eru bækurnar Uppsprettan eftir Ayan
Rand og Undirstaðan eftir hana, sem hafa selst í milljónum eintaka
um allan heim og haft mikil áhrif.
Í UPPÁHALDI
HANNES HÓLMSTEINN
GISSURARSON
Hannes Hólmsteinn Gissurarson. Dostojevskíj er einn af uppáhalds-
höfundum hans. Tolstoy er annar höfundur í uppáhaldi.
Morgunblaðið/Kristinn
Dostojevskíj