Morgunblaðið - 07.06.2013, Blaðsíða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. JÚNÍ 2013
Mjálmandi tímavörður Kisi fylgdist vökulum augum með fólkinu sem átti leið um Veltusund í gær og vinur hans gætti gluggans. Ljúft er að sitja úti með hækkandi sól.
Eggert
Umboðsmaður
skuldara hefur sent
frá sér tæplega
tveggja blaðsíðna álit
þar sem segir að kom-
ið sé skýrt fordæmi
Hæstaréttar í svoköll-
uðu Plastiðjumáli (nr.
50/2013) að óheimilt
sé að endurreikna lán
til skemmri tíma með
SÍ-vöxtum. Þetta er
ekki rétt ályktun.
Hæstiréttur hefur
ítrekað vísað til þess fordæmis síns
(mál nr. 471/2010) að lán með ólög-
mætri gengistryggingu eigi að
reikna með Seðlabankavöxtum frá
upphafi lánstímans til lokadags.
Þessi skilningur var áréttaður í
tveimur Hæstaréttardómum sl.
föstudag, sem virðast hafa farið
framhjá umboðsmanni skuldara.
Ástæðan fyrir notkun Seðla-
bankavaxta (þ.e. lægstu vaxta á ís-
lenska markaðnum) við end-
urreikning gengistryggðra lána er
að „órjúfanleg tengsl“ voru á milli
gengistryggingar og vaxtakjara
lána sem voru gengistryggð, eins
og segir í fordæmi Hæstaréttar.
Öllum er ljóst að ekki hefði verið
boðið upp á vaxtakjör erlendra
mynta nema af því að lán voru
tengd við gengi þeirra
mynta.
Fjárkröfu Plastiðj-
unnar hafnað
Stóru tíðindin í mál-
inu (mál nr. 50/2013)
voru að fjárkröfu
Plastiðjunnar var
hafnað. Hefði Hæsti-
réttur talið ólöglegt að
endurreikna lán miðað
við Seðlabankavexti
hefði legið beint við að
taka fjárkröfuna til
greina.
Í áliti umboðsmanns
skuldara kemur fram augljós mis-
skilningur þar sem segir: „Þessi
krafa fólst í því að á ákveðnum
gjalddögum voru upphaflegir
samningsvextir sem skuldari innti
af hendi á gjalddaga hærri en vext-
ir SÍ á sama tímabili“. Síðan er
fullyrt að nýr endurútreikningur
yrði hagstæðari fyrir lántaka ef
Hæstiréttur hefði fallist á kröfuna,
án þess að það sé skýrt frekar.
Ef umboðsmaður skuldara á við
að endurútreikningurinn hefði orð-
ið hagstæðari en t.d. í Borg-
arbyggðarmálinu (mál nr. 464/
2012), þá er það ekki rétt. Ólíkt
Plastiðjumálinu var fjárkröfunni
ekki mótmælt sérstaklega í
Borgarbyggðarmálinu, heldur ein-
ungis tekist á um hvort víkja ætti
frá meginreglunni um fullar efndir
á grundvelli fullnaðarkvittana.
Í Plastiðjumálinu segir Hæsti-
réttur skýrum orðum að Plastiðjan
hafi ekki ofgreitt af skuldinni á
tímabilinu sem var til skoðunar og
því séu þegar af þeirri ástæðu ekki
skilyrði til að fallast á kröfu um
endurgreiðslu sem nam kr.
908.711. Ef byggja ætti á áliti um-
boðsmanns skuldara, og miða við
uppgjörsaðferð úr Borgarbyggð-
armálinu þar sem ekki var deilt um
það atriði, þá bæri Landsbank-
anum að lækka kröfu Plastiðjunnar
um tæplega 1500 þúsund krónur.
Þetta stenst engin rök, þar sem
Hæstiréttur hafnaði greiðslu á
lægri fjárhæð upp á 908 þúsund
með fyrrgreindum rökum.
Í raun er með ólíkindum að sjá
texta af þessum toga frá opinberu
embætti. Seðlabankavextir hafa
hvorki á samningstímanum í Plast-
iðjumálinu né öðrum tíma verið
lægri en Libor vextir viðkomandi
mynta. Það virðist hafa farið
framhjá umboðsmanni að íslenska
krónan er hávaxtamynt á meðan
aðrar myntir sem notaðar voru í
gengistryggðum samningum voru
lágavaxtamyntir. Ástæða þess að
lántakar óskuðu eftir
gengistryggðum lánum var til að
tryggja sér þessa lágu vexti. Hins
vegar varð veiking íslensku krón-
unnar til þess að heildargreiðslur á
tímabilinu gátu numið hærri fjár-
hæð en endurreiknaðir vextir SÍ.
Leiðsögn dómsins
Af niðurstöðu Plastiðjudómsins
(50/2013) og þeirra mála sem
dæmd voru föstudaginn 31. maí
(mál nr. 327/2013 og 328/2013), auk
annarra dóma, verða dregnar eft-
irfarandi ályktanir:
1) Hvað varðar lán með ólög-
mætri gengistryggingu voru
„órjúfanleg tengsl“ á milli geng-
istryggingar og vaxtaprósentu.
Samkvæmt skýrum fordæmum ber
að endurreikna slíkt lán með
Seðlabankavöxtum (lægstu vöxtum
á íslenska markaðnum). Önnur nið-
urstaða myndi leiða til órétt-
mætrar auðgunar.
2) Meginreglan er sú að kröfu-
hafi eigi rétt á að fá fulla greiðslu,
þ.e. geti gert viðbótarkröfu eftir
endurreikning með Seðla-
bankavöxtum.
3) Við ákveðin skilyrði getur
komið til undantekningarreglu um
svokallaðar fullnaðarkvittanir. Að
þeim skilyrðum uppfylltum má
víkja frá meginreglunni og kröfu-
hafi getur ekki krafist viðbót-
argreiðslu eftir endurreikninginn.
4) Lengd lánstímans skiptir ekki
máli við mat á gildi fullnaðarkvitt-
ana, a.m.k. ekki þegar um jafn-
greiðslulán er að ræða, eins og
eldri fordæmi höfðu gefið til
kynna.
Ábyrgð stjórnenda
Að síðustu er rétt að minna á
ábyrgð stjórnenda fjármála-
fyrirtækja og þann grunn rétt-
arríkisins að dómstólar leysa úr
lagalegum ágreiningi um túlkun
samninga en ekki stjórnmálamenn
og embættismenn.
Stjórnendur fjármálafyrirtækja
bera refsi- og skaðabótaábyrgð á
því að gæta hagsmuna fyrirtækj-
anna sem best. Þeir geta ekki
greitt út fjármuni úr félaginu nema
þeim beri skylda til þess. Sú
skylda þarf að vera skýr og ótví-
ræð, en ekki byggð á rangtúlk-
unum eins og áliti umboðsmanns
skuldara.
Eftir Helga
Sigurðsson » Það virðist hafa farið
framhjá umboðs-
manni að íslenska krón-
an er hávaxtamynt á
meðan aðrar myntir
sem notaðar voru í
gengistryggðum samn-
ingum voru lágvaxta-
myntir.
Helgi
Sigurðsson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Umboðsmaður skuldara
rangtúlkar gengislánadóm