Morgunblaðið - Sunnudagur - 30.06.2013, Blaðsíða 45

þótt hún passi illa inn í hina ruglkenndu umræðu
sem farið hefur fram um bankafallið hér á landi.
Töluvert var fjallað um hlut Danska fjármálaeft-
irlitsins í falli hinna mörgu dönsku banka og næstum
því falli Danske Bank og enn fleiri banka. Engum,
sem kom að þessari umræðu í fyrrnefndum þætti,
datt í hug að seðlabankinn í því landi hafi haft eft-
irlitsskyldu í málinu, enda eru dönsk lög sama efnis
og eðlis og íslensk lög. Pólitískir heiftræknismenn í
bland við undirmálsfólkið sem leitt hefur þjóðfélags-
umræðuna hér höfðu hins vegar illan bifur á stað-
reyndum ef þær stönguðust á við áunna fordóma.
Fram kom að danska fjármálaeftirlitið hefði gefið
allmörgum dönskum bönkum góða trúverðugleika
einkunn skömmu áður en þeir bankar féllu í valinn.
En það var ekki talið danska fjármálaeftirlitinu til
sakar að viðkomandi bönkum hefði tekist að beita
það blekkingum. Síðustu misserin hefur verið að
koma í ljós að hið sama tókst breskum, þýskum og
frönskum bönkum gagnvart sínum fjármálaeft-
irlitum. Yfirmaður danska fjármálaeftirlitsins á um-
ræddum tíma hefur í kjölfarið verið skipaður yf-
irmaður bankasýslunnar dönsku og á m.a. að fylgjast
með stöðugleika í danska bankakerfinu.
Af öllum þeim getsökum og áburði sem skipulega
var beint að þremur bankastjórum Seðlabankans
festi Rannsóknarnefnd Alþingis ekki hönd á neinu.
Og nú, þegar atburðalýsing skýrslunnar er lesin yfir
í ró kemur þar fram, aftur og aftur, að sérstaða SÍ í
öllu íslenska stjórnkerfinu var sú, að hann hafði fyr-
irvara og varnaðarorð gagnvart því ástandi sem var
að myndast. Lýsing atburða í aðdraganda falls bank-
anna var því að mestu í góðu horfi af hálfu nefnd-
arinnar. En þegar þeir neyddust til að draga álykt-
anir stóðu þeir ekki í lappirnar. Rannsóknarnefndin
þorði ekki að mæta þeim nornaveiðianda sem ríkti,
sem hún átti að vera hafin yfir. Ríkisstjórnin, um-
ræðustjórar og fréttastofur Baugs og „RÚV“ voru
sameinuð í forystu fyrir æsingarmönnum blogg-
heima. Auðvitað þurfti mikinn manndóm til að stand-
ast slíkt.
Rannsóknarnefndarmennirnir ákváðu að reyna að
kaupa sér frið, þótt það yrði gert með óhönduglegum
hætti og eingöngu á annarra kostnað. Því voru
bankastjórarnir þrír atyrtir fyrir tvö atriði, sem vís-
að var til að væru brot á lögunum sem sett voru um
Rannsóknarnefndina sjálfa(!) en ekki á neinum lög-
um sem voru í gildi á meintum brotatíma. Slík heim-
færing stenst auðvitað engar kröfur. En þess var
vandlega gætt að ekki væri hægt að vísa nið-
urstöðum nefndarmanna eitt eða neitt til yfirveg-
unar eða skoðunar, jafnvel ekki jafn arfavitlausum
atriðum, sem voru langt fyrir neðan virðingu lög-
lærðu fulltrúanna tveggja í þessari þriggja manna
nefnd. Þeir bættu svo þeirri skömm við sína gjörð að
birta ekki andmæli atyrtra manna í heilum níu bind-
um af rannsóknarniðurstöðum. Til þess virtist ekki
pláss!
Óvænt skoðun
En svo vill til að erlendir aðilar hafa reynt að bera
niðurstöður Rannsóknarnefndarinnar fyrir sig í
málarekstri fyrir dómstólum. Hæstiréttur svarar
þeim tilraunum í merkum dómi sínum frá 10. maí
2013. Hann hefur tekið fram að þótt víða megi finna
vísbendingar og fróðleik í ritverki Rannsókn-
arnefndar hafi það ekkert sönnunargildi fyrir rétti,
öfugt t.d. við niðurstöðu Landsdóms. Í dóminum frá
10. maí 2013 segir m.a: „Í gögnum málsins kemur
fram að þegar þau atvik urðu, sem að framan grein-
ir, hafi Glitnir átt í erfiðleikum um nokkurt skeið
með að afla lánsfjár á erlendum markaði. Bankinn
hafi þá staðið frammi fyrir því að skuldbindingar að
fjárhæð 1,4 milljarðar evra voru á gjalddaga á næstu
sex mánuðum. Umbeðið lán nam um fjórðungi af
gjaldeyrisforða Seðlabankans. Áfrýjandi hefur ekki
leitt rök að því að tjón hans hafi verið afleiðing af
hinum ráðgerðu kaupum stefnda [íslenska ríkisins
innsk.] á hlut í bankanum frekar en öðrum ástæðum
og að það hefði ekki orðið eða reynst minna ef erindi
hans til stjórnvalda hefði hlotið aðra úrlausn. Þvert á
móti bendir flest til að á þessu tímamarki hafi verið
svo komið fyrir Glitni að önnur viðbrögð við erindi
hans hefðu ekki skipt sköpum fyrir líkur hans til að
standa af sér erfiðleikana. Getur þessi málsástæða
engu breytt um þá niðurstöðu, sem greinir í kafla V
að framan.“ Þessi orð Hæstaréttar undirstrika enn
hversu fáfengilegt það var af rannsóknarnefndar-
mönnunum að finna það til áfellis að munnlegum fyr-
irspurnum talsmanna Glitnis á síðustu mínútunum í
tilveru bankans hafi ekki verið svarað skriflega!
Í hinum merka dómi réttarins segir einnig:
„Stefndi bendir á að ákvörðun um að leggja Glitni til
nýtt hlutafé úr ríkissjóði hafi byggst á samkomulagi
ríkisstjórnarinnar og helstu eigenda bankans og því
ekki verið einhliða aðgerð stefnda. Ástæða þessara
aðgerða hafi verið þröng lausafjárstaða Glitnis og
einstaklega erfiðar aðstæður á alþjóðlegum fjár-
málamarkaði, en tilgangurinn hafi verið að tryggja
hagsmuni sparifjáreigenda og viðskiptavina bankans
og varðveita stöðugleika í fjármálakerfinu. Þá verði
að játa stjórnvöldum ákveðnu svigrúmi til mats þeg-
ar ráðstafanir í líkingu við þær sem hér um ræðir
séu annars vegar. Vonlítið sé að sjá nákvæmlega fyr-
ir hvaða afleiðingar kunni að hljótast af í einstökum
tilvikum. Ákvörðun sem þessi geti tæplega talist
ómálefnaleg eða augljóslega illa grunduð. Því sé ekki
til að dreifa eins og hér hafi hagað til. Ætlaður skort-
ur á lagastoð skipti engu, en hefði samkomulaginu
við Glitni verið hrint í framkvæmd hefði ekkert verið
því til fyrirstöðu að lagaheimild yrði veitt. Sér-
staklega er bent á að það eitt að bankinn leitaði eftir
neyðaraðstoð hjá Seðlabankanum hefði ljóslega get-
að haft áhrif á áframhaldandi starfsemi Glitnis og
með öllu sé ósannað að önnur viðbrögð við beiðni um
lánveitingu hefðu getað breytt einhverju þar um.“
Því miður var þannig búið um hnútana að þeir sem
í hlut áttu fengu engan kost að bera fráleitar niður-
stöður RA undir hlutlausa aðila. En tilraunir kröfu-
eigenda til að notfæra sér hin skrítnu tilefni til áfellis
fyrir dómi, urðu óvænt til þess að annað af hinum
ómerkilegu áfellisatriðum fær nokkra og verðuga
meðferð hjá Hæstarétti. Það er fagnaðarefni. Hitt
atriðið var raunar sínu vitlausara, því það byggði á
því að bankastjórar hefðu ekki tekið sér vald sem
var viðurkennt að þeir hefðu ekki! Það atriði er því
sjálfdautt og þarf ekki atbeina Hæstaréttar til af-
töku þess og stendur þá ekkert eftir.
Illt leiðir til ills
Sífellt fleirum er orðið ljóst hvers konar framgöngu
fyrrverandi ríkisstjórn sýndi af sér og hvers vegna
ástandið í landinu varð svo dapurlegt í hennar tíð og
refsing kjósenda svo afgerandi og miskunnarlaus.
Ragnhildur Kolka segir þannig í ágætri grein í Þjóð-
málum: „Þeim sem lögðu atkvæði sín til stuðnings
„velferðarstjórn með skjaldborg um heimilin“ fyrir
fjórum árum varð ekki um sel þegar þeir sáu ósköp-
in sem upp úr kjörkössunum komu. Þeir sem af trú-
girni töldu sig tryggja fullveldi Íslands með því að
greiða Vinstri-grænum atkvæði sitt hörfuðu fyrstir.
Sárir og blóðugir. Þeir sem fundu bragð á tungu af
ódýrum kjúklingabringum og kusu Samfylkinguna
fluttu sig að endingu yfir til erfðaaðalsins og bíða nú
síns tíma. Áttu þeir von á stöðugum stríðsrekstri
langleiðina út kjörtímabilið? Áttu þeir von á ástandi
sem að stærstum hluta var keyrt áfram og kynt und-
ir af ríkisstjórn sem í krafti 51,5% meirihluta taldi
sig hafa umboð til að umbylta samfélagsskipaninni?
Varla. Áttu þeir ekki að geta sagt sér að þegar
stjórnarbyltingu er beitt til að fleyta nýju fólki í
valdastólana er uppskeran ófriður? Ofbeldi getur af
sér ofbeldi og allar götur síðan vorið 2009 hefur
ófriðarstjórnin alið á sundrung til að viðhalda hefnd-
arþorsta hörðustu fylgismanna sinna. Lagt var til at-
lögu við stjórnendur Seðlabanka Íslands af logandi
heift. Gilti einu þótt reiðin beindist aðeins að einum,
skaðinn var allra eða eins og stríðsherrar orða það
gjarnan: „Þeir lentu í skothríðinni.“ Í kjölfarið fylgdi
árásin á stjórnarskrána, árásin á fullveldið, og fyrr-
verandi forsætisráðherra, árás á sjávarútveg og
landsbyggðina og þegar ríkisstjórnin varð uppi-
skroppa með átakamálefni var spjótunum beint að
eigin mönnum. Hver af öðrum féllu þeir í valinn og
stríðið hélt áfram.“
Morgunblaðið/Einar Falur
Kerlingarfjöll.
30.6. 2013 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45