Morgunblaðið - Sunnudagur - 30.06.2013, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30.6. 2013
D
anska sjónvarpið sýndi í vikulok-
in fróðlegan þátt um banka-
kreppuna í Danmörku haustið
2008. Það lentu nefnilega fleiri
en Íslendingar í slíkri kreppu
og drýgstan hluta hennar má
rekja til ákvarðana um undirmálslán í Bandaríkj-
unum og forgöngu Seðlabanka Bandaríkjanna og
Seðlabanka evrunnar um að ýta undir lánsfjár-
framboð á útsöluprís í áður óþekktu magni. Vextir
voru keyrðir niður fyrir venjuleg mörk og hafðir þar
langtímum saman. Þeir sem vildu vernda sparifé sitt
klóruðu sér í kollinum. En þeir uppgötvuðu fljótt að
hin nýja alþjóðavæðing gerði fjármagnseigendum
kleift að leita á augabragði yfir landamæri eftir stöð-
um sem gætu veitt þeim bærilega ávöxtun af öryggi.
Meintu öryggi. Það ýtti undir hraðferð fjár af því
tagi að matsfyrirtækin voru álíka útbær á einkunn
um trúverðugleika eins og bréfaháskólar í Banda-
ríkjunum á gráður og skjöl.
Fjarsýnn mjög en sá verr nær sér
Ekki fór hjá því að sjónvarpsáhorfanda yrði hugsað
til nafnkunnugs greinanda frá Danske Bank, sem
varð heimsfrægur á Íslandi fyrir að hafa viðrað op-
inberlega að íslenska bankamódel útrásarflakkara
fengi naumast staðist. Rannsóknarskýrsla Alþingis
sýnir glöggt að Seðlabanka Íslands var þetta ljóst á
undan greinandanum og gerði við litla þökk ítrekað
aðvart um það. Bankinn varð þó að gæta þess að
hleypa ekki af skriðu óstöðvandi áfalla á meðan hald-
ið var í von um að viðsnúningur yrði eða gripið yrði
til mótvægisaðgerða, sem einhverju kynnu að
bjarga.
Hinn danski fréttaskýringarþáttur dró á hinn bóg-
inn ekki fjöður yfir það, að vinnuveitandi hins glögga
greinanda, sem fór mikinn, var síst betur staddur en
íslensku bankarnir, þótt það færi hljótt. Danskir
stjórnmálamenn, sem telja sig enn að nokkru
bundna trúnaði, einnig gagnvart umbjóðendum sín-
um, dönskum almenningi, um það mál, opnuðu sig að
hluta í þættinum. Ekki fór á milli mála að augljóst
var orðið að þessi stærsti banki Danmerkur var
kominn í þá stöðu að hann gat ekki lengur bjargað
sér sjálfur frá hruni. Blásið var til leynilegra neyð-
arfunda og þeir sem þá sóttu þóttust horfast í augu
við efnahagslega skelfingu. Meðal eigenda stórbank-
ans voru sumir af ríkustu mönnum Danaveldis.
Danskir stjórnmálamenn, jafnt í stjórn og stjórn-
arandstöðu, töldu sig ekki eiga nema einn kost. Þeir
færðu ábyrgð á öllum skuldbindingum bankans í
einu vetfangi yfir á danskan almenning. Það dugði til
að bjarga bankanum og hinir efnuðu eigendur töp-
uðu ekki sínu. En öðru vísi fór með marga aðra
danska banka, sem mættu örlögum sínum áður en
björgunaraðgerðin handa Danske Bank var full-
komnuð. Þeir fóru á höfuðið og venjulegir danskir
hlutafjáreigendur í þeim bönkum töpuðu öllu eða
mestu af sínu hlutafé við það fall, hinir sömu og sett-
ir höfðu verið í ábyrgð fyrir Danske Bank (og fleiri
banka í leiðinni). En sem betur fer voru þetta bara
danskir Jónar og Gunnur sem áttu hvort sem er lítið
fyrir.
Formerkin voru flest öfug
Það væri eftirsóknarvert að Íslendingar fengju al-
mennt tækifæri til að sjá þessa fréttaskýringamynd,
Það sést, þegar
gruggið loksins
sest, að það var
bara grugg
*En svo vill til að erlendir aðilarhafa reynt að bera niðurstöðurRannsóknarnefndarinnar fyrir sig í
málarekstri fyrir dómstólum. Hæsti-
réttur svarar þeim tilraunum í merk-
um dómi sínum frá 10. maí 2013.
Hann hefur tekið fram að þótt víða
megi finna vísbendingar og fróðleik í
ritverki Rannsóknarnefndar hafi það
ekkert sönnunargildi fyrir rétti, öfugt
t.d. við niðurstöðu Landsdóms.
Reykjavíkurbréf 28.06.13