Morgunblaðið - 26.07.2013, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. JÚLÍ 2013
Hundur á vinafundi Tryggur og vinalegur hundur fylgist með latte-lepjandi vinum sínum og öðru góðu fólki við Kaffi París í miðborginni í gær þegar hún iðaði af lífi í himinblíðunni.
Eggert
Viss orð verða
stundum að frösum,
innihaldslausum klisj-
um, sem menn end-
urtaka í tíma og ótíma
sem sjálfvirka lausn
við öllum vandamálum,
án þess að gefa þessum
orðum skilgreinda
merkingu. Dæmi um
þessi orð er: þjóð-
areign og fleiri orð,
sem vegna víðtækrar og afstæðrar
merkingar sinnar henta vel til lýð-
skrums .
Þjóðin svæfð
Ég hefi oft verið á fundi hjá Sjálf-
stæðisflokknum, þar sem for-
ustumenn hans og þingmenn hafa
fullyrt, svona í framhjáhlaupi, að
samkomulag sé meðal stjórnmála-
manna um að setja ákvæði í stjórn-
arskrána um sameign þjóðarinnar á
auðlindum landsins. Ég hefi oft
spurt út í þetta á fundum og þá er lít-
ið gert úr málinu og sagt að þetta sé
ekki í stefnu Sjálfstæðisflokksins.
Sameign þjóðarinnar er síðan end-
urtekin af forustumönnum í sjón-
varpi, útvarpi, dagblöðum og á öðr-
um fundum.
Er það tilgangur stjórnmála-
manna að sefa eða svæfa þjóðina í
málinu svo hún haldi að það sé út-
rætt og afgreitt? Þjóðareign í stjórn-
arskrá er endurtekið í síbylju þótt
margbúið sé að benda á að þessi orð
eru merkingarlaus til notkunar í lög-
um þar sem þjóð getur ekki haft
eignarréttindi, né átt eignir í rök-
réttri merkingu.
Vanda skal orð
Orð í stjórnarskrá eru dýr. Þau
verður að velja af djúpri ígrundun og
vandaðri hugsun. Sé það ekki gert,
getur óljóst orðalag skapað rétt-
aróvissu með ófyrirsjáanlegum af-
leiðingum. Orð verða að vera skýr.
Upphaflega var orðið
„þjóðareign“ notað til
að komast hjá orðunum
ríkiseign, þjóðnýting
eða opinber eign, sem
ekki eru vel séð.
Flutningsmenn
„þjóðareignar“ gáfust
upp á að verja það að
þjóðareign væri annað
en ríkiseign og skil-
greindu þjóðareign
sem „ríkiseign sem
hvorki má selja né veð-
setja“.
Þar með voru þeir búnir að við-
urkenna að „þjóðareign“ væri meiri
ríkiseign en allar aðrar ríkiseignir,
því þessi ríkiseign væri að eilífu óaft-
urkræf og gæti aldrei ratað til lands-
manna aftur. Auk þess átti að festa
þessa skilyrðislausu og afdrátt-
arlausu ríkiseign í Stjórnarskrá Ís-
lands.
Hver er tilgangurinn?
Ein aðalröksemdin er sögð sú að
tryggja þurfi í stjórnarskrá að arð-
urinn af auðlindunum renni til eig-
enda hennar, „þjóðarinnar“. Til þess
þurfi ríkið að verða eigandi auðlind-
anna.
Þetta er mikill misskilningur.
Auðlindarentan er engin föst stærð.
Hún er flöktandi eins og norður-
ljósin. Eins og þau rís hún og dvín.
Blossar og hverfur í myrkrið.
Reynslan segir okkur að hún verði
minni hjá ríkinu, en ef ríkið gegndi
hlutverki sínu og hlúði vel að at-
vinnustarfseminni í landinu.
Ríkið nær betur til auðlindarent-
unnar með því að skattleggja hana
heldur en með því að slá eign sinni á
hana.
Helmingur landsframleiðsl-
unnar skattar
Helmingur landsframleiðslunnar
rennur í ríkissjóð í formi skatta. Af
þessu sjá menn að öll starfsemi í
landinu greiðir ríflega til ríkisins og
það fær stóran hlut af allri verð-
mætasköpun án þess að ríkið sé
sjálft eigandi að verðmætunum.
Þetta byggist á því að íslenska rík-
isvaldið, Alþingi, þjóðþingið, hefur
fullveldisrétt á Íslandi. Það getur
stjórnað, skipulagt og haft eftirlit
með allri mannlegri starfsemi og
eignum í landinu án þess að vera
sjálft eigandi að þessari starfsemi
eða eignum.
Það fer ekki á milli mála að bar-
áttumenn fyrir náttúruauðlindum í
þjóðareign vilja gera þær að rík-
iseign með eignarnámi.
Með því að gera auðlindirnar að
ríkiseign í stjórnarskrá er verið að
draga þær undan fullveldisrétti lög-
gjafans, Alþingis, og færa þær undir
yfirráð framkvæmdavaldsins, rík-
isstjórnina.
Eignarréttur manna hindrar
ekki skatttekjur
Það eru fjölmörg dæmi þess að
löggjafinn setji reglur um hegðun,
starfsemi og eignir, án þess að vera
eigandi. Alþingi setur hjúskaparlög
en þarf ekki að verða eigandi allra
hjónabanda í landinu, ekki ennþá.
Alþingi setur umferðarlög en þarf
ekki að eiga umferðina, ennþá. Al-
þingi setur samningalög en þarf ekki
að eignast alla samninga í landinu,
enn sem komið er. Alþingi setur lög,
t.d. siglingalög, vátryggingalög, lög
um landbúnað, fiskveiðar, verslun
o.s.frv. Öll þessi lög skapa mikinn
hagnað fyrir einstaklinga og félög
sem þau eiga við, og fyrir aðra, en
ríkið hagnast engu að síður af aukn-
um skatttekjum, sem þessi verð-
mætaaukning skapar. Ríkisvaldið
hefur miklu meiri gáfur til skatt-
lagningar en hæfileika til eign-
arhalds og framleiðslu.
Fylgjendur svokallaðrar þjóð-
areignar á auðlindum hafa réttlætt
málflutning sinn með því að koma
þurfi böndum á fiskveiðar lands-
manna. Hér er um mikla glapsýn að
ræða.
Allar reglur, skattar og aðhald
sem fiskveiðar þurfa, er hægt að
setja innan fullveldisréttar rík-
isvaldsins, með lögum.
Einn tilgangurinn með eign-
arnámi ríkisins á auðlindunum væri
að geta talið tekjur af þeim – eigna-
tekjur en ekki skatta. sbr. veiðileyfa-
gjald í stað veiðileyfaskatts. Þá þarf
ríkið ekki að lækka skatta á móti
auknum eignatekjum. Þetta tvennt
er óskylt.
Þó að eignir landsmanna safnist á
fárra manna hendur er ekki nauð-
synlegt að þjóðnýta þær. Fullveld-
isréttur ríkisins býr yfir nægum
möguleikum til að dreifa slíkum
eignum aftur til fleiri.
Pólitískur hugsunarháttur og til-
finningar í landinu um þessar mund-
ir minna töluvert á viðhorfin á fjórða
áratug nýliðinnar aldar.
Sláandi er í þessu samhengi að
lesa Stjórnarskrá Sovétríkjanna frá
5. desember 1936.
Byrjun hennar snýst strax í upp-
hafi um sósíalíska skipan eignarrétt-
arins í sovésku þjóskipulagi.
Við skulum líta á 5., 6. og 10.grein.
5. grein
„Í Sovétríkjunum birtist hin sósí-
alíska eign ýmist sem ríkiseign
(sameign alþjóðar) eða félagseign.“
6. grein
„Lóðir og lendur, auðæfi jarðar,
vötn og ár, skógar, verksmiðjur og
iðjuver, námur og námuver, járn-
brautir og samgöngutæki á sjó og í
lofti, bankar, póststofnanir, talsími
og ritsími, öll stórfyrirtæki í land-
búnaði, sem ríkið hefur stofnað til
ásamt meginþorra allra lóða í borg-
um og iðnaðarhverfum, eru rík-
iseign, en það þýðir: sameign al-
þjóðar.“
10. grein.
„Persónulegur eignarréttur þegn-
anna á atvinnutekjum þeirra og
sparifé, íbúðarhúsi og öðrum
heimilisþörfum, innanstokks-
munum og búsáhöldum sem og
erfðaréttur á persónulegri eign
þegnanna, er verndaður með lög-
um.“
Þessi stjórnarskrá sem féll úr
gildi austur þar, við fall Sovétríkj-
anna, er óhugnanlega lík pólitískum
hugsanagangi og veruleika á Íslandi
í dag.
Við Íslendingar þurfum vissulega
að læra af hruninu og því arð- og
eignaráni, sem af því leiddi, en það
gagnar lítið að fara úr öskunni í eld-
inn.
Það þarf skýra stefnu
Það er bagalegt hversu Sjálfstæð-
isflokkurinn (og Framsóknarflokk-
urinn reyndar líka) hefur verið dauf-
ur, áhuga- og stefnulaus í þessu
máli.
Vill flokkurinn að ríkið eigi allar
auðlindir? Sinnuleysi flokksins í
þessum efnum hefur gefið vinstri
öflunum frítt spil. Nú er svo komið
vegna þessa tómlætis að stór hluti
þjóðarinnar heldur að þjóðareign í
stjórnarskrá sé gott og eðlilegt mál,
en gerir sér ekki grein fyrir þeirri
hættu sem mannréttindum og
stjórnskipan ríkisins er hér búin.
Nú er kominn tími til að hverfa frá
þessu dáðleysi, skaðlegu fyrir þjóð-
arhag. Hafa þarf skoðun og stefnu í
þessu mikilsverða grundvallarmáli
og gera almenningi skiljanlegt um
hvað það réttilega snýst.
Ef menn endilega vilja hafa
ákvæði um náttúruauðlindir í stjórn-
arskrá landsins gæti það hljóðað
svona:
„Náttúruauðlindir landsins skulu
vera ævarandi eign íslenskra ríkis-
borgara og falla undir fullveldisrétt
Alþingis.“
Eftir Jóhann J.
Ólafsson »Er það tilgangur
stjórnmálamanna
að sefa eða svæfa þjóð-
ina í málinu svo hún
haldi að það sé útrætt
og afgreitt?
Jóhann J. Ólafsson
Höfundur er stórkaupmaður.
Þjóðareign eða fullveldisréttur?