Morgunblaðið - 03.05.2014, Side 4

SVIÐSLJÓS
Þórunn Kristjánsdóttir
thorunn@mbl.is
Hundar á Íslandi frá landnámsöld til
1800 og hænsnarækt á Íslandi frá
landnámi til 20. aldar. Þetta eru rann-
sóknarverkefni sem Albína Hulda
Pálsdóttir, dýrabeinafornleifafræð-
ingur mun sinna á næstu misserum í
samstarfi við Landbúnaðarháskóla
Íslands. Auk hennar kemur að rann-
sókninni Jón Hallsteinn Hallsson
erfðafræðingur.
Efniviðurinn í rannsóknunum er
dýrabein sem fundust við fornleifa-
uppgröft víðsvegar um landið.
„Við ætlum að leita svara m.a. við
spurningunum; hvort einhverjar
stærðir á hundum séu algengari en
aðrar á tilteknum stöðum á landinu,
hvaða tegundir og hvaðan þeir koma,“
segir Albína. Þar til nú hafa þessar
upplýsingar ekki verið teknar saman
og skoðaðar. Þá verða send sýni til út-
landa til forn-DNA-greiningar en eitt
af markmiðum verkefnisins er að
finna uppruna hundsins á Íslandi.
Albína segir líklegt að hundarnir
séu að stórum hluta ættaðir frá Norð-
ur-Evrópu og Bretlandseyjum. Í það
minnsta telur hún upprunann fjöl-
breyttan og sambærilegan nútíma-
greiningu á erfðaefnum bæði í mönn-
um og hestum. „Einnig er forvitnilegt
að kanna hvort innflutningur á hund-
um hafi verið stöðugur.“
Hún segir spurningarnar um
hundahald hér á landi eflaust fleiri en
svörin. Niðurstöðurnar fara eftir hvað
kemur út úr greiningu fornbeinanna
og hvaða samanburðarefni eru til
staðar.
Hænur í tísku í fornleifafræði
„Lítið hefur fundist af hænsnabein-
um hér á landi. Það er kannski ekki
alveg í samræmi við ritheimildir en
samkvæmt þeim eiga að hafa verið
hænur hér frá landnámi. Við leitum
m.a. svara við því,“ segir Albína sem
mun rannsaka hænsnarækt á Íslandi
frá landnámi til 20. aldar. Verkefnið
verður líklega hluti af stærra samevr-
ópsku verkefni. Hún segir hænur í
tísku í fornleifafræðinni um þessar
mundir. „Áður þótti ekki merkilegt að
rannsaka hænur en nú hefur fólk upp-
götvað hversu mikilvæg húsdýr hæn-
ur eru, bæði hreyfanlegar og auðvelt
að rækta þær.“
Fá hænsnabein hafa fundist hér á
landi. Albína segir að skýringin á því
geti hugsanlega verið að greiður að-
gangur að sjófugli hafi verið hér á
landi. „Kannski var ekki jafn mikil
þörf á hænum, kannski átti efnameira
fólk þær eða hugsanlega voru þær al-
gengari á tilteknum svæðum á land-
inu. Þetta eru spurningar sem við
vonumst til að varpa ljósi á.“
Uppruni hunda kannaður
 Hundar á Íslandi frá landnámsöld til 1800  Rannsókn á hænsnarækt á Íslandi frá landnámi til 20.
aldar  Fá hænsnabein hafa fundist hér á landi  Rannsóknir á hænum í tísku í fornleifafræðinni
Hani Hvenær kom hann til landsins?
4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. MAÍ 2014
FLUGFARÞEGAR FÁ VSK
AFÖLLUMGLERAUGUM
SÍMI 527 1515 GÖNGUGÖTU
Öldungamót Blaksambandsins stendur yfir frá
fimmtudegi til laugardags og er í umsjá KA-
manna að þessu sinni. Leikið er í þremur íþrótta-
húsum á Akureyri og einnig á Dalvík. Fjölmarg-
ir stunda þessa skemmtilegu íþrótt sér til
ánægju og heilsubótar, sumir til áratuga, og eru
hvorki fleiri né færri en 1.200 þátttakendur að
þessu sinni. Þeir hafa aldrei verið fleiri. Þetta er
í 39. skipti sem Öldungamót BLÍ fer fram.
Á myndinni smassar Birna Baldursdóttir, liðs-
maður KA-Freyja, af miklum krafti í leik gegn
Íþróttafélagi kvenna (ÍK) á alþjóðlegum frídegi
verkalýðsins. Birna er þekkt íþróttakona og
fyrrverandi landsliðsmaður í blaki, strandblaki
og íshokkíi og varð reyndar Íslandsmeistari í ís-
hokkíi í vor. Liðsfélagi hennar til vinstri er Boj-
ana Besic, kunnari sem knattspyrnumaður en
blakari. Hún lék um árabil með Þór/KA.
1.200 „öldungar“ í blaki frá morgni til kvölds
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Þetta er gamalt og leikur sér …
Skólastjórafélag
Íslands hefur
ákveðið að vísa
kjaraviðræðum
við Samband ís-
lenskra sveitar-
félaga til ríkis-
sáttasemjara.
Tilgangurinn er
að fá samninga-
nefnd sveitar-
félaganna að
samningaborð-
inu, eins og segir í tilkynningu frá
Skólastjórafélaginu.
Kjaraviðræður SÍ við samn-
inganefnd sveitarfélaga hafa staðið
yfir síðan 21. nóvember 2013 en þá
var gerð viðræðuáætlun. Samn-
ingar runnu út 31. janúar 2014.
Haldnir hafa verið sex stuttir fund-
ir frá því í nóvember 2013, sá síð-
asti 20. mars síðastliðinn.
Fram kemur að samninganefnd
SÍ lagði fram tillögu að mark-
miðum og leiðum í kjarasamn-
ingum á fundi í desember 2013 og
óskaði eftir að samvinna yrði um
hana. Samninganefnd sambandsins
var ekki tilbúin í þá vinnu en lýsti
yfir vilja til að gera samning til eins
árs á fundi í febrúar með það að
markmiði að gera lengri samning
að ári. Skólastjórafélagið lagði því
fram kröfugerð vegna samnings til
eins árs á fundi í lok febrúar. Við-
ræður hafa verið ágætar en lítil
sem engin viðbrögð frá hendi samn-
inganefndar Sambands íslenskra
sveitarfélaga, að því er fram kemur
í tilkynningu.
Skólastjórar vísa
kjaradeilu til
ríkissáttasemjara
Kennarar og skóla-
stjórar eru með
lausa samninga.
Hundabein hafa fundist alveg
frá landnámsöld. Beinin hafa
oftar en ekki fundist hjá kuml-
um. Fjöldi fornleifauppgrafta
hefur verið stundaður víða um
land undanfarinn áratug. Í þeim
hefur orðið til þónokkurt magn
af gögnum. Nú er hægt að vinna
úr þeim og ráðast í verkefni sem
tekur saman þær upplýsingar
sem til eru um hunda og hænur.
Ævaforn
hundabein
FORNLEIFARANNSÓKNIR
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
Ríflega 36 króna verðmunur er á
hæsta og lægsta verði á 98 oktana
bensíni á milli bensínstöðva á Ís-
landi. Þannig kostaði 98 oktana
bensín 289,9 krónur í Skeljungi í
gær en á sama tíma kostaði það
326,5 kr. hjá N1 og um 323 krónur
hjá Olís. Til samanburðar var verð á
95 oktana V-power-bensíni 245-247,9
krónur í gær.
98 oktana bensín er selt hjá sjö
bensínstöðvum N1, þremur stöðvum
Olís og tveimur hjá Skeljungi.
Markaðshlutdeild 98 oktana
bensíns er afar lítil og að sögn
Magnúsar Ásgeirssonar hjá N1 er
hún langt innan við 1% af seldu elds-
neyti hjá fyrirtækinu. Hann segist
ekki þekkja það hvers vegna þessi
mikli verðmunur sé á bensíninu á
milli fyrirtækja. „Það er flutt inn í
afar litlu magni í fargeymum, um 23
þúsund lítrar í einu. Það er mjög
dýrt að flytja þetta inn í svo litlu
magni,“ segir Magnús.
Örar verðhækkanir
Sigurjón Bjarnason, rekstrar-
stjóri hjá Olís, telur að verðmun-
urinn helgist af því að 98 oktana
bensín hafi hækkað mikið erlendis
og að líkindum hafi það hist þannig á
að Skeljungur hafi keypt bensínið
fyrir þesar öru hækkanir.
98 oktana bensín er helst notað
á eldri bíla og farartæki sem krefjast
mikillar orku á borð við vélsleða og
mótorhjól.
Mikill verðmunur á 98
oktana bensíni á Íslandi
Morgunblaðið/Kristinn
Bensín 98 oktana bensín er helst
notað af akstursíþróttamönnum.
 Ríflega 36
króna verðmunur