Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.05.2014, Blaðsíða 46

46 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18.5. 2014
K
jör Baracks Obama sem forseta
Bandaríkjanna markaði tímamót.
Og það var ekki aðeins vegna þess
að hann var talinn vinstrisinnaðasti
stjórnmálamaðurinn til að ná kjöri
forseta þar.
Slitnir stimplar og ólíkir
Merkimiðinn „vinstri“ og „hægri“ er vissulega óljós
orðinn víðast hvar og hann er að auki dálítið öðruvísi í
laginu í Bandaríkjunum en hér á landi og í öðrum evr-
ópskum löndum. Bandaríkjamenn kannast vissulega
við „kommana“ en sá stimpill var nær því að vera
hreinn landráðastimpill en að vera eyrnamark á áköf-
um vinstrisinnum. Kommúnistarnir voru vestra taldir
eins konar fimmta herdeild, sem drægi taum óvinanna
í kalda stríðinu. Hinar alræmdu yfirheyrslur „óam-
erísku nefndarinnar“ tóku mið af því. Merkimiðann
„liberal“ væri iðulega nær að þýða sem „sossi“ eða
„kommi“, miðað við það hvernig orðið „liberal“ er not-
að vestra, en með beinu þýðingunni „frjálslyndur“. Í
bandarískri stjórnmálafræði virðist mælingin sem
sýna á hvar stjórnmálamaður er á kvarðanum „frjáls-
lyndur“, „óháður“ og „íhaldssamur“ vera gerð í
þinginu og eru þá atkvæði viðkomandi þingmanns um
einstakar tillögur flokkuð og vegin saman. Lengi var
slík mæling talin sýna að Edward heitinn Kennedy
væri yst til vinstri á ás „liberala“. En á síðasta spretti
Kennedys í þinginu var Obama talinn hafa náð sætinu
af honum.
Svartur maður í Hvítt hús
Clinton-hjónin og Kennedyarnir voru lengi talin góðir
samherjar. Þess vegna vakti það athygli, þegar Ed-
ward og bróðurdóttir hans, Caroline Kennedy, tóku
ákveðna afstöðu með Obama gegn Hillary Clinton um
útnefningu á forsetaefni Demókrataflokksins. Car-
oline var síðar verðlaunuð fyrir stuðninginn þann og
gerð að sendiherra í Japan. En það voru auðvitað ekki
aðaltíðindin að vinstrimaður eins og Obama skyldi ná
kjöri sem forseti Bandaríkjanna. Það yfirgnæfði allt
annað, að blökkumaður skyldi afreka slíkt. (Obama er
talinn blökkumaður þótt hann sé að hálfu hvítur).
Hann hefur allt yfirbragð blökkumanns, og auðvitað
öll hans nánasta fjölskylda. Það eru senn 150 ár frá láti
Abrahams Lincolns forseta, sem var myrtur skömmu
eftir að mannskæðri borgarastyrjöld lauk með sigri
hans og þeirra sem vildu afnema þrælahald. Með hlið-
sjón af því ætti kjör blökkumans sem forseta ekki að
sæta neinum tíðindum. En þegar nær nútímanum er
horft þá er það kjör töluvert undur. Heilli öld eftir
dauða Lincolns þurfti þannig að beita valdi í suður-
ríkjum Bandaríkjanna svo svört kona mætti setjast í
sæti í strætisvagni. Alríkisstjórnin í Washington varð
að senda lið á vettvang svo að svartur stúdent mætti
innritast í háskóla og ríkisstjórinn í Alabama stóð sjálf-
ur í dyragætt skólans til að koma í veg fyrir það. Og
enn í dag berast fréttir sem þykja sýna að blökkumenn
eigi undir högg að sækja vestra. En flestu hefur miðað
í rétta átt.
Blökkumaðurinn Colin Powell varð æðsti yfirmaður
hers Bandaríkjanna (næstur forsetanum) og utanrík-
isráðherra og manneskja, sem var fulltrúi tveggja
hópa, sem hafa átt upp brekku að sækja, Condoleezza
Rice, varð einnig utanríkisráðherra. Tveir blökku-
menn settust í Hæstarétt Bandaríkjanna og mörg
mikilvæg skref af slíku tagi hafa verið stigin. En samt
trúðu flestir því að forsetaembættið væri enn fjarri því
að vera innan seilingar fyrir „afkomendur þrælanna“
eins og það er stundum orðað. Það var vafalítið gott
bæði fyrir ímynd og sjálfsmynd Bandaríkjamanna að
blökkumaður skyldi kosinn „valdamesti maður heims-
ins“.
Einstaklingurinn Obama er þó hvorki betri né verri
forseti fyrir það að hann sé dökkur á hörund. Því mið-
ur bar á því í kosningabaráttunni að reynt væri að fipa
andstæðinga Obama með því að segja að gagnrýni
þeirra markaðist af kynþætti hans og þá kynþáttahatri
þeirra, eða að minnsta kosti af snerti af því. Segja má
að svo lengi hafi menn goldið þess að vera svartir að
sanngjarnt hafi verið að fulltrúi þeirra allra hafi notið
þess þegar honum lá mikið við. Obama hlaut gott end-
urkjör fjórum árum síðar og þá hlaut mat á störfum
hans að hafa ráðið mestu. Síðustu árin hefur gagn-
rýnin vaxið á verk hans eða verkleysi. Furðu oft er því
nú haldið fram að svo harða gagnrýni þyrfti aðeins
„afrískur Ameríkani“ að þola. George W. Bush, Carter
og Nixon bjuggu löngum við mun þyngri gagnrýni en
Obama nú. Hún var iðulega mjög óvægin, en engum
dytti í hug að skýra það með því að þessir þrír voru
Menn þroska
ekki umræðu með
því að kæfa hana
- og það er ekki
víst að hún kafni
*Heittrúaðir „trúleysingjar“ sjáengin mörk í slíkum efnum ogtrúleysi þeirra virðist eins konar
trúarleg gagnályktun og beinast sér-
staklega að hinum trúarlega menn-
ingararfi þjóðanna sem þeir tilheyra.
Þeir sömu fara mun varlegar gagn-
vart öðrum trúarbrögðum.
Reykjavíkurbréf 16.05.14