Morgunblaðið - Sunnudagur - 22.06.2014, Blaðsíða 47

inn í kör. Sumir voru sagðir vera „farnir að kalka“,
aðrir voru „gengnir í barndóm“ og loks voru einhverjir
„komnir út úr heiminum“. Slíkt var ekkert fagnaðar-
efni, en ekki heldur nein hrollvekja. Það þótti næstum
sjálfsagt að fólk, sem farið var að grána fyrir margt
löngu, færi að kalka pínulítið og stundum var brosað
góðlátlega að því. Það þótti jafnvel eitthvað vinalegt
við það að menn gengju í barndóm. Gamall þulur sagði
að þeir sem væru dálítið barnalegir alla ævina gengju
síður í barndóm en hinir. Hann virtist telja að manni
væri í öndverðu skammtaður tiltekinn barnaskapur og
tæki hann sjálfan sig of alvarlega drýgstan hluta æv-
innar hlyti hann að ganga harkalega í barndóm áður
en yfir lyki. Ólíklegt er að mikil vísindi hafi verið á bak
við þess háttar kenningar. En í rauninni var ekki litið
á „kölkunina“ eða „barndómsganginn“ sem eiginlegan
sjúkdóm, og enginn var því að amast við því þótt engin
lækning væri til. Þetta var óhjákvæmilegur hluti af
lífsins hringrás.
Fyrir daga hitaveitu og pensilíns sá svo blessuð
lungnabólgan um það að þetta skeið stóð fremur stutt.
Ný og erfið staða
Nú kalkar enginn né gengur í barndóm og baðkör eru
hin eina kör sem nútímamaðurinn hefur heyrt nefnda.
En margir fá hins vegar alzheimer-sjúkdóminn. Og
það er ekkert gamanmál.
Vaxandi langlífi skýrir það að hluta til. En fleira
kemur til. Ný og betri þekking leiðir til þess að með
réttu er litið á fyrrnefnt ástand sem sjúkdómsástand,
sem alzheimer er í huga almennings safnheiti fyrir.
Og þegar óumdeilt er, að um sjúkdóm sé að ræða,
eru að sjálfsögðu kröfur uppi um að fundnar séu leiðir
til að lækna hann. Á meðan það hafi ekki tekist þurfi
að finna ráð til að hægja á sjúkdómnum og meðan sé
beðið eftir árangri þar er þrautavarakrafan sú, að ein-
kennin verði milduð og tilvera sjúklinga og aðstand-
enda gerð bærilegri en nú er.
En hvað veldur því að óttinn við þennan sjúkdóm er
að nálgast óttastig krabbameins? Leikmaður kemst
ekki nær því en að geta sér til um ástæður.
Bein áhrif sjúkdómsins og sjúkdómskvalir eru auð-
vitað ein ástæðan. Og þær eru þungbærar, m.a. vegna
þess að sjúklingurinn missir fyrr eða síðar getu til að
hjálpa heilbrigðisfólki og aðstandendum að draga úr
kvölum og milda angist.
En þessi sjúkdómur breytir iðulega manneskju úr
sjálfri sér í aðra, með allri þeirri niðurlægingu sem
slíku getur fylgt. Ástvinirnir kveljast kannski meir en
sjúklingurinn á því stigi.
Er lyfjalausn sjáanleg?
Risafyrirtæki í lyfjaframleiðslu ráða mestu um hvert
fjármunum er beint þegar „uppgötva“ skal ný lyf sem
vinna eiga á tilteknum sjúkdómum. Ákvarðanir um
slíkt eru sagðar eðlislíkar þeim sem teknar eru við
borð stóru spilavítanna, þar sem mest er undir. Rann-
sóknir af slíku tagi kosta óhemjulegt fé. Og mestar lík-
ur eru á, að því fé sé á glæ kastað. En vonin er að
gagnlegt lyf við viðkomandi sjúkdómi finnist. Þá mun
gull í buddur burgeisa bætast og kostnaður skila sér
margfaldur til baka. En eins og við spilaborðið er rétt
að stilla væntingum í hóf. Lyfjafyrirtæki, sem finnur
og framleiðir nýtt lyf, sem sannar gagn sitt, hefur
einkaleyfi á því í afmarkaðan tíma. Hann verður að
duga til þess að endurheimta rannsóknarkostnað,
rekstur tiltekinna þátta fyrirtækisins, hallann af öðr-
um lyfjarannsóknum og þar fram eftir götunum.
Þar sem heimurinn er mjög skammt á veg kominn í
átt til þess að finna lyf sem skipt gæti sköpum í barátt-
unni við alzheimer-sjúkdóminn þykir áhættan við um-
fangsmiklar rannsóknir mikil. Því er þrýstingur á að
lengdur verði sá tími sem einkaleyfi lyfjafyrirtækja
gildi fyrir þau lyf sem þeir ná að framleiða, til að rétt-
læta óviss útgjöld.
Þau viðbrögð heyrast á móti að lyfjafyrirtækjum sé
ekki treystandi. Þessi fyrirtæki eru ekki þau vinsæl-
ustu í heiminum og vantraust ríkir á heilindum þeirra
og því að stjórnendur þeirra og eigendur hafi stjórn á
gróðafíkn sinni.
En það er mikið í húfi og þýðingarmikið að aukinn
kraftur sé settur í leit að lyfjum sem geti breytt ein-
hverju um framgang þessa sjúkdóms.
Aldursmynstrið á Vesturlöndum mun óhjákvæmi-
lega auka vægi þessa sjúkdóms verulega á allra næstu
árum. Sameiginleg útgjöld vegna þessa munu aukast
stórkostlega.
Það er sennilega rétt sem öldrunarlæknirinn sagði:
Verði ekki tekið miklu fastar á en nú er gert geta allir,
ekki aðeins sjúklingarnir, gleymt þessu. Þá munu ára-
tugir líða án þess að glitti í árangur. Þá munu miklu
meiri fjármunir fara í umönnun en gætu dugað í rann-
sóknir nú. Það er mjög dapurleg spá.
Morgunblaðið/Ómar
22.6. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 47