Morgunblaðið - 24.10.2014, Síða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. OKTÓBER 2014
Hjólað við Geldinganes Fyrsti vetrardagur er á morgun en þrátt fyrir það er enn hægt að hjóla á auðum götum borgarinnar.
Kristinn
Ríkisútvarpið (RÚV)
hefur stundum verið
nefnt vagga íslenskrar
menningar. Það er
sannarlega um-
svifamesta menning-
arstofnun þjóðarinnar,
ber ríkar skyldur og
gegnir hlutverki sem
enginn annar fjölmiðill
gegnir með sama hætti.
RÚV sinnir skráningu
og varðveislu menning-
arsögu okkar, fræðir, axlar sam-
félagslega ábyrgð, starfar utan hefð-
bundinna markaðslögmála og ber að
sinna almannahagsmunum, þ.m.t. al-
mannavörnum ef þörf krefur.
Síharðnandi samkeppni ríkir nú
um tíma fólks og athygli, á æ hávaða-
samari akri fjölmiðlunar, netsins og
óteljandi afþreyingar- og upplif-
unarkosta. Reyndar hefur sá hávaði
allur í bland við skjóta snjall-
símavæðingu leitt af sér nýtt og við-
varandi ástand meðal þjóða, þeirrar
íslensku þar með: almennan athygl-
isbrest og óróleika. Ástandið lýsir sér
helst í að fólk á öllum aldri er á sí-
felldum þeytingi milli smáskilaboða,
Facebook-statusa og Youtube-rása
að ekki sé minnst á óteljandi útvarps-
og sjónvarpsrásir, innlendar sem er-
lendar. Tímabært væri nú, í þessu
samhengi öllu, að skerpa á gildum á
borð við almenna mannasiði, t.a.m. á
matmálstímum, mikilvægi þess að
öðlast og viðhalda almennu læsi og
skapa sér reglubundinn sálufrið í
dagsins óðu önn – utan
áreitis af völdum alls
þessa.
Samkeppni á fjöl-
miðlamarkaði er um
þessar mundir harðari
en oftast áður og óvíst
um framtíð bæði hefð-
bundinna prentmiðla og
ljósvakamiðla, einkum
vegna þess hve um-
gengni um höfund-
arvarið efni hefur hrak-
að í skjóli netsins. Þá
hefur áskriftum höf-
undarvarins efnis verið
sagt upp í vaxandi mæli, hér sem
annars staðar.
Mikilvægt er að tryggja frjálsum
fjölmiðlum svigrúm á auglýsinga-
markaði við aðstæður sem þessar svo
að þeir fái þrifist og veiti ríkisfjöl-
miðlinum nauðsynlega og eðlilega
samkeppni.
Jafnframt er það mikilvægara nú
en nokkru sinni að tryggja Ríkis-
útvarpinu starfsgrundvöll og svig-
rúm til metnaðarfullrar íslenskrar
dagskrárgerðar, sem ekki er undan-
tekningarlaust háð kapphlaupi um
markaðshlutdeild en leitast þess í
stað við að færa okkur í senn á dýpri
mið og æðri svið. Styrkir þannig
sjálfsmynd okkar og sjálfstraust sem
þjóð meðal þjóða.
Hvers vegna?
Ríkisútvarpi hverrar þjóðar mætti
líkja við spegil sem horfast þarf í
augu við. Spegil, sem þegar best læt-
ur speglar blómlega menningu og
metnað en getur, ef ekki er vel að
hlúð, valdið þjóð sinni óþægindum,
jafnvel blygðun.
Íslendingar hafa öldum saman ver-
ið þekktastir af hugverkum sínum og
sköpunargleði. Svo er enn. Frá verk-
um rithöfundanna Snorra og Lax-
ness að blómgandi hljómprúðum
Björkum og SigurRósum þessa
lands. Stétt hryntónlistarfólks er í
dag æði fjölmenn og framtakssöm;
blés til hvorki meira né minna en
1.600 tónleika á erlendri grund á sl.
ári.
Nýgild íslensk hryntónlist er um
þessar mundir „gúgluð“ margfalt á
við Ísland sjálft, þrátt fyrir að stoð-
kerfi hins opinbera hafi áratugum
saman virt hana algjörlega að vettugi
– að einni stofnun undanskilinni:
RÚV.
Ríkissjónvarpið hefur árum saman
sýnt íslenskri hryntónlist verðugan
áhuga, Rás 1 sömuleiðis en fyrst og
fremst þó Rás 2 sem hefur ræktað ís-
lenska hryntónlistargarðinn öllum
öðrum fremur og sýnt það í verki á
undanförnum árum með yfir 50%
hlutdeild íslenskrar hryntónlistar í
dagskrárgerð sinni. Hefur að auki
um árabil hljóðritað og útvarpað um
heimsbyggð alla þeirri íslensku tón-
list sem nú er orðin jafnástsæl og
raun ber vitni. Geri aðrir betur!
Vanhugsaður dónaskapur
Það er því rakinn dónaskapur í
garð þeirrar stéttar sem svo vel hef-
ur staðið sig á skreipum alþjóða-
mörkuðum, afskipt af öðrum rík-
isstuðningi en stuðningi RÚV og
Rásar 2, að viðhalda málflutningi um
að selja beri Rás 2, ef ekki Ríkis-
útvarpið í heild sinni! Rökin eru helst
þau að ríkið hafi ekkert með hryn-
tónlistarstöð að gera! Sú vanvirða er
þó að líkindum vanhugsuð því stað-
reyndin er sú að Rás 2 aflar stærsta
hluta auglýsingatekna útvarpssviðs-
ins en hefur alla tíð fengið aðeins brot
af þeim tekjum til eigin dag-
skrárgerðar. Lætur nærri að Rás 2
hafi aflað 75% auglýsingatekna út-
varpssviðs en fengið 35% dagskrár-
fjár sviðsins. Stefgjöld myndu ekki
minnka við brotthvarf Rásar 2 heldur
sæti Rás 1 uppi ein með þann gjalda-
lið sökum þess að RÚV greiðir til-
tekna prósentu af heildartekjum sín-
um til STEF óháð fjölda rása.
Um fjárhagsvanda RÚV er iðulega
rætt án þess að setja í samhengi við
þá staðreynd að árið 1996 ákváðu
stjórnmálamenn að demba á RÚV líf-
eyrissjóðsskuldbindingum sem hafa
vaxið og stökkbreyst eftir hrun í
heila sex milljarða. Auk þessa hefur
átt sér stað stöðugur niðurskurður á
ráðstöfunarfé stofnunarinnar og til
að bíta höfuðið af skömminni má
stofnunin sæta því að fá ekki einu
sinni það útvarpsgjald sem sérstak-
lega er á lagt og innheimt til að
treysta stoðir Ríkisútvarps allra
landsmanna.
Hvort tveggja er í senn fullkom-
lega óeðlilegt og ólíðandi.
Nýr útvarpsstjóri, sem mikil sátt
ríkir um, hefur tekið til starfa hjá
RÚV eftir afar blómlega forystu ann-
arra menningarstofnana. Hann hefur
í samstarfi við stjórn og aðra nýja
stjórnendur RÚV af skörungsskap
dregið upp heildstæða mynd af fjár-
hagsstöðu RÚV á þeim tímapunkti
sem skipt var um framkvæmdastjórn
í félaginu í vor. Þar opinberast
margra ára uppsafnaður vandi – en
þegar er farið að bera á því að menn
vilji skjóta sendiboðann fyrir að
benda á brestina í aðstöðu RÚV.
Nauðsynlegt er að nýjum stjórn-
endum séu skapaðar raunhæfar að-
stæður til að reka þessa mikil-
vægustu menningarstofnun
þjóðarinnar.
Ríkisstjórn Íslands á að sjá sóma
sinn í því að taka á fjárhagsvanda
RÚV í eitt skipti fyrir öll – og tryggja
stofnuninni traustan grundvöll –
hreint borð og hreinan spegil sem við
getum horfst í augu við án kinnroða
eða væls um steinsteypu eða lífeyr-
issjóði.
Nýr útvarpsstjóri er á hárréttri
braut er hann leitar samstarfs við
Reykjavíkurborg um frekari nýtingu
Efstaleitislóðarinnar og losar um
helming RÚV-hússins í hagræðing-
arskyni. Réttast væri að ríkið keypti
húsið og leigði RÚV á sanngjörnu
verði svo að takmarkað ráðstöfunarfé
stofnunarinnar brenni ekki lengur
ótæpilega á vaxta- og afborganabáli.
Þannig getum við ætlast til auk-
inna dáða af RÚV og treyst stoðir
þessarar mikilvægu vöggu menning-
ar og skapandi greina á Íslandi.
Eftir Jakob Frí-
mann Magnússon »Ríkisútvarpi hverrar
þjóðar mætti líkja
við spegil sem horfast
þarf í augu við.
Jakob Frímann
Magnússon
Höfundur er tónlistarmaður.
Hlúa ber að vöggu íslenskrar menningar
Halldór Auðar Svansson,
borgarfulltrúi Pírata, ritar
pistil á Eyjuna þar sem hann
gerir að umtalsefni grein sem
Sveinbjörg Birna Svein-
björnsdóttir, borgarfulltrúi
Framsóknar og flugvallar-
vina, ritar í Morgunblaðið um
ólögmætar lóðaúthlutanir
Reykjavíkurborgar. Niður-
staða Sveinbjargar Birnu er
afdráttarlaus: Lög um
Kristnisjóð (l. nr. 35/1970)
skylda ekki sveitarfélög til að
úthluta ókeypis lóðum til ann-
arra en þjóðkirkjunnar. Máli
sínu til stuðnings vísar Svein-
björg Birna í dóma Hæsta-
réttar og Mannréttinda-
dómstóls Evrópu auk þess
sem hún vitnar til skrifa fyrr-
verandi dómara Íslands við
síðarnefnda dómstólinn. Hall-
dór Auðar viðurkennir að
röksemdafærsla Svein-
bjargar Birnu sé „nokkuð
málefnaleg og lagalegs eðlis“, en lýsir sig ósammála
henni. Hið allra minnsta sé ólögmætið „ekki nærri því
jafn klippt og skorið“ og haldið sé fram. Halldór Auðar
kýs að ræða þetta ekki frekar enda erfitt að færa rök
fyrir því að „kirkja“ sé „moska“.
Píratinn misskilur hlutverk sitt
Það sem eftir er pistilsins beinir Halldór Auðar spjót-
um sínum að Sveinbjörgu Birnu fyrir „að mælast [ekki]
til þess að úr þessum lögum [um Kristnisjóð] sé greitt
með einhverjum hætti“. Hér skilur á milli Sveinbjargar
Birnu og Halldórs Auðar. Framsóknarkonan vill að
Reykjavíkurborg fylgi lögunum en píratinn vill breyta
þeim eða eins og hann segir sjálfur: „Það tel ég mun
eðlilegri lausn [að trúfélög sitji við sama borð] en að
verja með kjafti og klóm núgildandi löggjöf og túlkun á
henni sem kveður á um mismunun“. Þarna misskilur pí-
ratinn hlutverk sitt. Hann var kosinn sem borgarfulltrúi
og á sem slíkur að framfylgja lögum. Hann var ekki kos-
inn (á þing) til þess að hafa skoðun á lögunum um
Kristnisjóð.
Halldór Auðar kveðst sjálfur telja að málið snúist um
þá „siðferðilegu spurningu“ hvort fólk telji lögin í lagi?
Halldór Auðar svarar því neitandi.
Pírati með
rifið segl
Eftir Gústaf Níelsson
Gústaf Níelsson
»Halldór
Auðar kýs að
ræða þetta ekki
frekar enda
erfitt að færa
rök fyrir því
að „kirkja“
sé „moska“.
Höfundur er sagnfræðingur.