Morgunblaðið - 29.11.2014, Side 34

34 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Stöðugt virð-ist fjölga íhryðju-
verkasamtök-
unum Ríki íslams.
Samkvæmt tölum
bandarísku leyniþjónust-
unnar, CIA, berjast nú á milli
20 og 32 þúsund manns undir
svörtum fána samtakanna.
Helmingurinn er frá Írak og
Sýrlandi þar sem samtökin
berjast og hafa náð undir sig
stórum landsvæðum. Hinn
helmingurinn er frá öllum
heimshornum. Flestir koma
frá Túnis þar sem arabíska
vorið átti upptök sín, um þrjú
þúsund manns. Jórdanía og
Sádi-Arabía eru ekki langt
undan.
Í frétt í Der Spiegel segir
að ástæðan fyrir því að svo
margir Túnisbúar gangi til
liðs við Ríki íslams sé ekki
bara sannfæring. Í Túnis er
gríðarlegt atvinnuleysi og
óánægja með ástandið. Marg-
ir laðist einnig til samtakanna
vegna fyrirheits um fastar
tekjur. Ríki íslams borgar
hverjum vígamanni laun og
býður að auki upp á vísi að fé-
lagslegri tryggingu.
Í Sádi-Arabíu hefur hug-
myndin um að gerast víga-
maður undir merkjum íslams
lengi átt rætur. Þúsund Sádar
börðust á níunda áratugnum í
Afganistan, þar á meðal
Osama bin Laden. Stjórnvöld
í Sádi-Arabíu hafa lagt
áherslu á grein á meiði bók-
stafstrúar, sem nefnist wa-
habismi og er skyld hug-
myndafræði Ríkis íslams.
Flóttamenn hafa streymt
til Jórdaníu þannig að harm-
leikurinn í Sýrlandi fer ekki
fram hjá Jórdaníumönnum.
Der Spiegel bendir einnig á
að stofnandi al-Qaeda í Írak,
forvera Ríkis íslams, sé frá
Jórdaníu þannig að tengsl
hafi verið fyrir hendi frá upp-
hafi.
Fjöldi vígamanna í Ríki ísl-
ams frá Evrópu er kannski
mest sláandi. Flestir eru frá
Frakklandi, 1.130, síðan
Þýskalandi, 550, og Bretlandi,
500. Einnig streyma ungir
menn frá Norðurlöndum til
Sýrlands. Samkvæmt tölum
sem Der Spiegel birti og
byggðar eru á upplýsingum
úr ýmsum áttum hafa 300
manns frá Svíþjóð, 100 frá
Danmörku, 50 frá Noregi og
30 frá Finnlandi farið til Sýr-
lands. Miðað við höfðatölu
koma flestir frá Belgíu og síð-
an fylgir Danmörk í kjölfarið.
Þótt þessir vígamenn vilji
kollsteypa öllu því sem vest-
rænt er og eiga
þátt í að koma á
alheimskalífati,
eru þeir þó ekki
yfir það hafnir að
þiggja vestrænar
gjafir. Í dönskum fjölmiðlum
var í vikunni fjallað um að 28
danskir vígamenn í Sýrlandi
hefðu verið á bótum á meðan
þeir börðust.
Sérfræðingar Sameinuðu
þjóðanna telja að Ríki íslams
hafi fengið liðsauka frá 80
löndum.
Talið er að þær tölur, sem
hér eru nefndar, séu síst of-
mat. Líklega hafi mun fleiri
komið til liðs við Ríki íslams.
Það gefur augaleið að þeir,
sem hyggjast halda til Sýr-
lands til að berjast, reyna að
halda því leyndu.
Átökin í Sýrlandi eru nú í
meginatriðum á milli stjórnar
Bashars Assads og íslamista.
Hófsömum uppreisnar-
mönnum sem áttu upptökin
að andófinu gegn stjórn As-
sads hefur verið ýtt til hliðar.
Í fréttaskýringu frétta-
þjónustunnar AFP kemur
fram að margir þeirra, sem í
upphafi uppreisnarinnar 2011
mótmæltu með friðsömum
hætti, hafi verið drepnir, sett-
ir í fangelsi, flæmdir úr landi
eða sé haldið í herkví. Íslam-
istarnir hafi hrakið „hófsama“
uppreisnarmenn frá stórum
svæðum og á marga þeirra
uppreisnarmanna, sem áður
hafi verið dáðir sem hetjur, sé
nú litið sem tækifærissinnaða
stríðsherra. „Byltingin er
dauð. Hundarnir hafa tekið
völdin … Þetta er algert
stríð,“ sagði Sami Saleh, sem
er frá Hama þar sem stjórn-
arandstaðan náði völdum í
mánuð 2011. Hann er nú í
Tyrklandi. Það þarf hreyf-
ingu, mótmæli og borg-
aralegar aðgerðir til að það sé
bylting. Nú blasa við okkur
átök um land, auðlindir og
völd. Í þeim átökum skipta al-
mennir borgarar engu máli.
Þróun mála hefur orðið til
þess að margir þeirra, sem í
upphafi risu upp til að hrekja
Assad frá völdum hvað sem
það kostaði, hafa skipt um
stefnu. Þeir vilja binda enda á
átök, sem hafa kostað 200
þúsund manns lífið og orðið til
þess að rúmlega níu milljónir
manna hafa misst heimili sín
og þrjár milljónir hafa flúið til
nágrannaríkja Sýrlands, að
mati flóttamannastofnunar
Sameinuðu þjóðanna. Þótt
það kosti að Assad sitji áfram.
Ógæfu Sýrlands verður allt
að vopni.
Ríki íslams dregur
að sér vígamenn
frá 80 löndum}
Harmleikurinn
í Sýrlandi
Þ
að er gott og blessað að vera já-
kvæður og bjarsýnn, og senni-
lega er það gæfulegri hvers-
dagsafstaða en hitt. Það er
vafalítið ánægjulegt að gefa sér
tíma á hverjum degi til að líta lífið og til-
veruna, umhverfið og samferðafólkið björtum
augum; beygja sig niður og þefa af blóm-
unum. Til lengri tíma litið verða það hins veg-
ar efasemdamennirnir sem standa uppi sem
sigurvegarar. Það verða þeir sem tryggja til-
veru mannsins til framtíðar, því þeir voru við-
búnir; þeir sáu fyrir ógnirnar, hörmungarnar
og svartnættið.
Það er margur fjandinn sem vegur að
mannskepnunni: fyrirséðar og ófyrirséðar af-
leiðingar loftslagsbreytinga, náttúrulegar og
heimatilbúnar ofurveirur, gikkglaðir leiðtog-
ar kjarnorkuvelda, ofvaxnir hrapsteinar og erfðagaldr-
aðar risaeðlur. Nú ætla ég hvorki að eigna frumkvöðlinum
Elon Musk dagbjarta né næturdimma afstöðu, en hann er
sannarlega í hópi þeirra sem horfa handan morgundags-
ins. Efst á válista Musk er ein hættan til viðbótar: gervi-
greind.
„Ég tel að við ættum að hafa varann á hvað gervigreind
varðar. Ef ég þyrfti að giska á hver er stærsta ógnin við
tilvist okkar, þá væri það gervigreind. Því verðum við að
fara afar varlega. Ég hallast æ meir að þeirri skoðun að
það ætti að vera eftirlit til staðar, ef til vill á þjóðar- eða al-
þjóðlegu stigi, bara til að tryggja að við gerum ekki eitt-
hvað afar vitlaust,“ sagði hann nýlega við nem-
endur við MIT.
Musk, sem hefur verið líkt við Avengers-
hetjuna Tony Stark, hefur sjálfur fjárfest í rann-
sóknum á gervigreind; ekki til að græða á þeim
heldur til að hafa auga á því hvað er að gerast,
að hans sögn. Hann hélt áfram: „Hvað gervi-
greind varðar erum við að kveðja til djöfulinn. Í
öllum þessum sögum, þar sem þú hefur gæjann
með fimmhyrndu stjörnuna og blessaða vatnið
og já, hann er viss um að hann getur stjórnað
skrattanum. Virkar ekki,“ sagði Musk.
Elon, sem er einn af stofnendum Tesla Mot-
ors, hefur jafnframt sagt að til að tryggja fram-
tíð sína þurfi mannfólkið að stofna nýlendu á
Mars, en meðal fjárfestingaverkefna Musk er
einmitt geimkönnunarfyrirtækið Space X.
Hljómar dálítið eins og Ridley Scott-mynd, ekki
satt? En sannleikurinn er sá að við erum í hættu á útrým-
ingu.
Það er napurleg staðreynd að maðurinn getur næstum
algjörlega sjálfum sér um kennt. Hann hefur unnið svo
skipulega að því að drepa náungann, dýralífið og vistkerf-
in, að kannski er aðeins rökrétt að þar á eftir verði hann
sjálfum sér að fjörtjóni. Hvort sem það verða ragnarök í
formi náttúruhruns, kjarnorkustyrjaldar eða skulda-
uppgjörs ofurgreindra róbóta, verða endalok mannsins
epísk. Jafnvel á skala Hollywood. Eða skyldum við verða
hólpin fyrir tilstilli framsýns, bölsýns Iron Man?
holmfridur@mbl.is
Hólmfríður
Gísladóttir
Pistill
Hinir efagjörnu erfa heiminn
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
J
arðhræringarnar í Bárð-
arbungu og eldsumbrotin í
Holuhrauni hafa staðið yf-
ir síðan í ágúst. Sérfræð-
ingar telja að eldgos geti
mögulega brotist út undir jökli. Það
gæti valdið hamfaraflóði sem mögu-
lega mundi hafa mikil áhrif á byggðir
og helstu grunnstoðir samfélagsins,
t.d. framleiðslu og flutning raforku,
fjarskipti og samgöngur.
Ríkisstjórnin samþykkti 7. októ-
ber sl. tillögu forsætis- og dómsmála-
ráðherra um að óska eftir endur-
skoðun á gildandi almannavarna-
lögum í því skyni að styrkja löggjöf á
sviði almannavarna og fjarskipta og
orkumála. Við frumvarpsgerðina var
m.a. byggt á mati samráðshóps al-
mannavarnadeildar ríkislögreglu-
stjóra og Viðlagatryggingar um
mögulegar afleiðingar gossins og
jarðskjálftanna.
Frumvarpið var birt á vef inn-
anríkisráðuneytisins. Þar er m.a.
kveðið á um valdheimildir stjórn-
valda hafi verið lýst yfir neyðarstigi
almannavarna, en það er efsta stig
almannavarnaástands. Hin eru
óvissustig og hættustig. Lagt er til
að sá ráðherra sem fer með málefni
almannavarna, nú er það dóms-
málaráðherra, geti gripið til til-
greindra neyðarráðstafana með
samþykki ríkisstjórnarinnar og að
höfðu samráði við ríkislögreglu-
stjóra. Það getur hann gert til að
tryggja mikilvæga samfélagslega
starfsemi, almannaheill og til að lág-
marka hugsanlegan samfélagslegan
skaða.
Neyðarráðstafanir ráðherra
Neyðarráðstafanir ráðherra
geta m.a. falist í því að gefa stofn-
unum, fyrirtækjum og eigendum
mannvirkja fyrirmæli, t.d. um að
reisa varnargarða, rjúfa stíflur og
vegi eða aðrar verklegar fram-
kvæmdir. Einnig um að skammta,
rjúfa eða forgangsraða afhendingu
rafmagns og eins að takmarka fjar-
skipti sem geta truflað neyðar- og
öryggisfjarskipti. Þá getur hann gef-
ið fyrirtækjum, stofnunum og eig-
endum mannvirkja fyrirmæli um
ráðstafanir til þess að tryggja órof-
inn rekstur þeirra, tiltekinna kerfa
eða hluta þeirra.
Ef aðstæður eru mjög knýjandi
og stjórnendur hlíta ekki fyrir-
mælum geta neyðarráðstafanirnar
falist í því að taka, eins lengi og nauð-
syn krefur, yfir stjórn fyrirtækis eða
stofnunar til þess að hrinda neyðar-
ráðstöfun í framkvæmd.
Þá á ríkislögreglustjóri að
stuðla að og fylgjast með því að
stjórnvöld og einkaaðilar geri fyrir-
byggjandi öryggisráðstafanir í sam-
ræmi við hin nýju lög. Hann hefur
einnig eftirlit og umsjón með ráð-
stöfunum á sviði almannavarna
vegna æðstu stjórnar landsins og
mikilvægra stofnana ríkisins.
Í frumvarpinu er og fjallað sér-
staklega um takmarkanir á bóta-
skyldu ríkisins, stofnana þess og
starfsmanna vegna slíkra ráðstaf-
ana.
Einnig eru lagðar til breytingar
á lögum um Viðlagatryggingu Ís-
lands til þess að tryggja rétt aðila til
bóta úr viðlagatryggingu vegna
hugsanlegs tjóns, þrátt fyrir inngrip
stjórnvalda með neyðarráðstöf-
unum.
Meðal nýmæla í frumvarpinu er
að ráðherra getur, með samþykki
ríkisstjórnarinnar og að höfðu
samráði við ríkislögreglustjóra,
farið fram á aðstoð hjálparliðs
erlendis frá vegna almanna-
varnaástands í samræmi við
alþjóðasamninga sem Ís-
land á aðild að.
Ýmsar neyðarráð-
stafanir á neyðarstigi
Morgunblaðið/Júlíus
Almannavarnir Stjórnvöld munu samkvæmt frumvarpinu fá auknar
heimildir til ýmissa ráðstafana verði lýst yfir neyðarstigi almannavarna.
Lagaumgjörð almannavarna
verður treyst og valdheimildir
æðstu stjórnar almannavarna
styrktar samkvæmt nýju frum-
varpi um breytingar á lögum um
almannavarnir sem nýlega var
kynnt.
Ríkisstjórnin samþykkti
frumvarpið 25. nóvember s.l. Í
því er mælt skýrar fyrir um
skyldur ráðuneyta, stofnana og
fyrirtækja sem sjá um rekstur
mikilvægra samfélagslegra inn-
viða, svo sem á sviði fjarskipta
og raforku, ef til neyðarástands
kemur.
Frumvarpið var sam-
ið að frumkvæði Sig-
mundar Davíðs Gunn-
laugssonar, forsætis-
og dómsmálaráð-
herra. Það hefur ver-
ið sent þing-
flokkum
ríkisstjórn-
arflokkanna
til afgreiðslu.
Valdheimildir
styrktar
NÝTT FRUMVARP KYNNT
Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson