Morgunblaðið - Sunnudagur - 16.11.2014, Blaðsíða 8

8 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16.11. 2014
Er margbreytileikinn einhvers virði? Skiptirmáli að varðveita fjölbreytileika flórunnarog fánunnar? Væri í lagi að hafa bara eina
trjátegund? Til dæmis velja ösp fyrir Ísland,
hraðvaxta og tiltölulega harðgert tré? Láta
kræklótt birkið gossa og víðinn?
Eflaust mætti fækka dýrategundum að skað-
lausu – gott að losna við eitthvað af pöddunum.
Og svo eru það tungumálin. Einu sinni bundu
menn vonir við esperantó sem heimstungumál.
Tungu sem risi yfir allar hinar. Esperantistarnir
vildu þó ekki útrýma öðrum málum.
Svo gæti þó farið að enskan gerði það og
kannski tvær þrjár aðar tungur. Yrði missir að
því að grisja í heimi tungumálanna? Slá af
smæstu tungurnar; þær sem fáir tala? Þá fyki ís-
lenskan fljótt. Ekki svo að skilja að íslenskan sé
smá þótt fáir tali hana. Færa má rök fyrir því að
hún sé á meðal heimsmálanna – því fengu forn-
bókmenntir okkar áorkað – og fyrir Íslendinga er
íslenskan lífsorkulind eins og Jón Helgason lýsir
í kvæði sínu, Í Árnasafni: „Undrandi renndi ég
augum með bókanna röðum:/eljuverk þúsunda,
varðveitt á skrifuðum blöðum;/hvar sem ég fletti,
við eyru mér ólguðu og sungu/uppsprettulindir
og niðandi vötn minnar tungu./“ En gefum okkur
að íslenskan væri ekki heimsmál, skipaði ekki
þann sess sem hún gerir í bókmenntasögunni,
hver væri tilveruréttur hennar? Tungumál smá-
þjóðar, sem vill vera til, þarf að hafa fyrir því;
þarf að sanna sig nánast upp á hvern dag, búa yf-
ir lífslöngun.
Þetta hafa Íslendingar löngum vitað. Og til að
minna okkur á það varð til dagur íslenskrar
tungu. Það var við hæfi að velja afmælisdag Jón-
asar Hallgrímssonar til að gegna þessu hlutverki.
Nær öll ljóð hans eru áminning um mikilvægi ís-
lenskrar tungu.
Jónas Hallgrímsson var næmari á tilbrigði
náttúrunnar en flestir menn og kannski leynast
einhverjir þræðir þar á milli og ljóðlistar hans.
Hann staðnæmdist við hið smáa í náttúrunni,
kom þar auga á smávini sína fagra.
Páll Valsson segir í frábærri bók sinni um ævi
Jónasar að hann hafi að sínu mati „farið framúr“
sjálfum Heine í þýðingu sinni á Álfareiðinni.
Heinrich Heine og Jónas Hallgrímsson voru báð-
ir snillingar. Annar orti á tungu milljóna, hinn á
tungu þúsunda. Sagt hefur verið að hugsunin
tengist tungumálinu, blæbrigðamunur tungumála
feli í sér ólíka áferð hugsunar. Það getur verið
kostur að þurfa að flytja sig á milli tungumála,
eins og smáþjóðin þarf að gera. Það krefst um-
hugsunar um merkingu þess sem sagt er; hver sé
munurinn á hugsun á einu máli og öðru. Þannig
auðgar og frjóvgar margbreytileikinn og skerpir
hugsun.
En tunga er líka pólitík. Sjálfstæði þjóðarinnar
stendur á grundvelli sögu og menningar. Og það
er ávallt alþýða manna sem ber tunguna áfram
milli kynslóða. Þess vegna er nauðsynlegt að al-
þýða manna búi við góðan kost og sjái framtíð
sína hér. Annars endar íslenskan sem skraut-
gripur í fornminjasafni.
Ef efnamenn eignast Ísland að fullu, mun ekki
líða á löngu þar til þeir manna landið með ódýr-
um innflytjendum sem tala þá tungu sem ódýrast
er að láta þá tala. Baráttan fyrir íslensku er um
leið baráttan um landið. Tungan er dýrmætasta
þjóðareignin.
Dagur íslenskrar tungu
* Tungumál smáþjóðar,sem vill vera til, þarf aðhafa fyrir því; þarf að sanna
sig nánast upp á hvern dag,
búa yfir lífslöngun.
ÚR ÓLÍKUM ÁTTUM
Ögmundur Jónasson
ogmundur@althingi.is
Ekki virðast allir á eitt sáttir um
flutning laga í þáttunum Óskalög
þjóðarinnar ef marka má þessa
færslu annars
stjórnandans,
Jóns Ólafs-
sonar, á Face-
book-síðu sinni:
„Ég er farinn að
hafa húmor fyrir tuðáráttu sam-
landa minna. Þetta tengist Óska-
lögum þjóðarinnar; afþreying-
arþætti á RÚV:
Fékk póst á dögunum frá manni
sem var ósáttur við hversu flytj-
endur Litlu flugunnar og Einu
sinni á ágústkvöldi væru ólíkir
upprunalegu flytjendunum. Sumsé
Lay Low vs. Sigfús Halldórsson og
Elísabet Eyþórsdóttir vs. Steindór
Hjörleifsson. Ég er mjög ósam-
mála og finnst mikill svipur með
Lovísu og Sigfúsi auk þess sem
göngulag Elísabetar minnir mig
alltaf á Steindór heitinn, vin
minn.“
Tilkynnt var um leiðréttingu
lána í vikunni og vöknuðu þá
spurningar um
forgangsröðun.
Þórdís Elva
Þorvaldsdóttir,
leikskáld og bar-
áttukona gegn of-
beldi, lagði þetta til: „Hey krakkar
– þarf ekki að stofna hóp fólks
sem vill leggja „leiðréttinguna“
sína inn á reikning til heilbrigð-
iskerfisins?“
Lekamálið og játning Gísla
Freys Valdórssonar, aðstoð-
armanns innanríkisráðherra, var
umtöluð í vikunni. Rithöfundurinn
Sindri Freysson spáir þessu:
„Reikna með að Gísli Freyr verði
skipaður forstjóri Útlend-
ingastofnunar innan árs, með
þeim rökstuðningi
ráðherra að hann
gjörþekki málefni
hælisleitenda.“
Söngkonan Sig-
ríður Thorla-
cius hafði einföld og skýr skila-
boð til viðsemjenda
tónlistarkennara, sveitarfélaganna
með Reykjavíkurborg í far-
arbroddi, á Facebook-síðu sinni:
„Ok. Þetta er komið gott. Nú
skuluð þið semja við tónlistar-
kennara. Mér er alvara. Takk.“
AF NETINU
Sódóma Reykjavík og Veggfóður vöktu báðar mikla at-
hygli þegar þær komu í íslensk kvikmyndahús fyrir
meira en tveimur áratugum, eða árið 1992. Báðar vörp-
uðu þær að einhverju leyti ljósi á íslenskan veruleika
sem mörgum var þá hulinn, orðbragðið þótti grófara en
bíógestir áttu áður að venjast úr íslenskum myndum en
aðsókn á þær báðar fór fram úr vonum. Þetta er rifjað
upp í tilefni af því að nýr þjóðleikhússtjóri, Ari Matt-
híasson, fór með hlutverk í báðum þessum eft-
irminnilegu kvikmyndum. Ari hefur lítið leikið und-
anfarin ár enda hefur hann sinnt starfi
framkvæmdastjóra Þjóðleikhússins. Hann hefur þó
ekki alveg sagt skilið við kvikmyndaleik því hann fór
með lítið hlutverk í The Secret Life of Walter Mitty sem
tekin var upp hér á landi fyrir nokkrum árum.
Ari Matthíasson fór með lítið hlutverk í hinni frægu kvik-
mynd Veggfóðri. Tinna Gunnlaugsdóttir, fráfarandi þjóðleik-
hússtjóri, lék ekki í myndinni en það gerði hins vegar eig-
inmaður hennar, Egill Ólafsson.
Morgunblaðið/Eggert
Nýr þjóðleikhússtjóri lék
í Sódómu og Veggfóðri
Úr frétt Morgunblaðsins frá því
14.október 1992.
Vettvangur
Tónlistarkonan
Ragnheiður Gröndal
verður þrítug hinn
15. desember nk. og
fagnar afmælinu
með stórtónleikum í
Norðurljósasal
Hörpu á afmæl-
isdaginn kl. 20. Á
tónleikunum fer hún
með gesti í ferðalag yfir ferilinn, en
Ragnheiður á að baki átta plötur og
hefur komið víða við í poppi, djassi
og þjóðlagatónlist svo eitthvað sé
nefnt. Miða á tónleikana er hægt að
nálgast á vefnum midi.is.
Afmæli
með stæl
Ragnheiður
Gröndal