Morgunblaðið - Sunnudagur - 16.11.2014, Blaðsíða 55

„Margrét Pála Ólafsdóttir er einstaklega
mælsk kona, hún hefur viðamikinn og fal-
legan orðaforða, er snjöll og skapandi og fer
oft óvæntar leiðir í notkun og samsetningu
tungumálsins,“ segir Kristín Eysteinsdóttir,
leikhússtjóri Borgarleikhússins.
Hún segir Tyrfing Tyrfingsson leikskáld
þá vera leiftrandi mælskan, hann þori að
beygja og sveigja tungumálið og setji það oft-
ar en ekki í nýtt samhengi. „Tungumálið
verður að vera á hreyfingu og í stöðugri
mótun og Tyrfingur er einn af þeim sem hafa
hugrekki til að ögra viðteknum hugmyndum
okkar um tungumálið.“
Að halda ræður blaðlaust er þá list sem
Benedikt Erlingsson kann að mati Krist-
ínar. „Benni er einn af þeim sem geta það
áreynslulaust, hann er hugrakkur, fyndinn og
hættulegur.“
KRISTÍN EYSTEINSDÓTTIR
Benedikt Erl-
ingsson hættu-
legur ræðumaður
„Það er alltaf unun að því að heyra Silju
Aðalsteinsdóttur tala því hún fer sérlega
fallega með málið, kann að taka utan um
setningarnar og koma merkingu vel til skila;
hún á sérlega auðvelt með að nota málið til
að skýra hluti og segja frá á lifandi hátt,“ segir
Guðmundur Andri Thorsson rithöfundur. Þá
nefnir hann einnig Svanhildi Ósk-
arsdóttur, handritafræðing á Árnastofnun,
sem snjallan upplesara, skýrmælta og eðli-
lega. „Hún hefur skemmtilegan orðaforða
sem hún notar af smekkvísi og glettni.“
Guðmundur Andri segir Brodda
Broddason ekki aðeins hafa bestu útvarps-
rödd landsins heldur sé hljómfallið þannig í
lestri hans að auðvelt sé að trúa honum og
jafnvel í smástund að Broddi sé boðberi
góðra tíðinda.
„Þorsteinn frá Hamri hefur fagurt
tungutak og er orðvar maður: maður er líka
í orðvari í grennd við hann, því að hvert orð
sem hann segir hefur merkingu og skrumið
og rausið sem dynur á manni alla daga nær
ekki inn fyrir þann hjúp sem í kringum hann
er.“
GUÐMUNDUR ANDRI THORSSON
Glettinn orða-
forði handrita-
fræðingsins
STEFÁN PÁLSSON
Lýtalausir
brandarar
Auðar Haralds
„Einhvern veginn finnst mér ekki hægt að vera
„vel mæltur“ nema hafa eitthvað að segja. Það
hangir saman. Og að góð manneskja mæli.
Hún þarf helst að vera drifin áfram af ástríðu
og hugsjón, vilja öðrum vel og langa til að auka
við heiminn af fegurð,“ segir rithöfundurinn
Auður Ava Ólafsdóttir.
Hún bætir við að til að mæla vel þurfi að
brjóta reglur um það sem telst vel mælt. „Ekk-
ert er leiðinlegra hér í heimi en orð sem hafa
verið notuð áður – í þeirri sömu röð.“
Auður Ava segir ýmsa kollega sína meðal
rithöfunda uppfylla ofangreind skilyrði, hins
vegar sé sitthvað að vera skrifandi rithöfundur
og talandi rithöfundur.
„Án þess að hugsa mig um myndi ég hiklaust
nefna Pétur Gunnarsson rithöfund sem
sérstaklega vel mæltan. Taktu hús á honum og
spurðu um hvaðeina; skáldskap, pólitík, sagn-
fræði, mannréttindi, konur, páfann, snjótittling,
vindskafið netjuský og sannaðu til, Pétur kann
fullt af orðum og mun raða þeim saman á
beinskeyttan og óvenjulegan hátt.“
AUÐUR AVA ÓLAFSDÓTTIR
Pétur Gunnars
raðar orðum
saman á óvenju-
legan hátt
16.11. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 55
„Vigdís Finnbogadóttir kemur fyrst upp í
hugann. Hún hefur alltaf lag á því að orða
hlutina á fallegan, mjúkan, virðulegan en oft
frumlegan hátt. Ég veit að orðfar hennar er
einnig einstakt og unaðslegt utan opinberra
starfa,“ segir Unnur Jökulsdóttir rithöfundur.
Unnur kallar þá Guðmund Andra
Thorsson rithöfund galdramann tungunnar,
hann hafi fullkomið vald á tungumálinu og
geti beygt það til og frá að vild til að ná þeim
hughrifum sem hann sækist eftir.
„Í sumar kynntist ég konu sem er að verða
hundrað ára, hún heitir Árný Snæbjörns-
dóttir og ólst upp í Svartárkoti upp af Bárð-
ardalnum. Hún er sagnakona mikil, stál-
minnug og talar gullaldarmál. Þessi kona
starfaði alla tíð við skúringar í háskólastofn-
un og hlaut ekki nema nokkurra vikna nám á
sinni ævi. Svo þekki ég Mývetninga sem tala
frábært mál. Má þar nefna Egil Frey-
steinsson, Gylfa Yngvason, Hjördísi
Finnbogadóttur og Kára Þorgrímsson,
son Jakobínu Sigurðardóttur skáldkonu, þau
kunna málið og njóta þess að nota það.“
UNNUR JÖKULSDÓTTIR
Mývetningar
eins og Kári
kunna
tungumálið
Elliða Vignissyni, bæjarstjóra í Vestmanna-
eyjum, þykir Baggalúturinn Bragi Valdimar
Skúlason hafa afar gott og lipurt vald á ís-
lenskri tungu. Elliði nefnir einnig frú Vigdísi
Finnbogadóttur sem tali vandaða íslensku
án þess að tungumál hennar sé uppskrúfað.
„Ari Eldjárn uppistandari talar áferð-
arfallega íslensku. Áherslur og orðaval falla
jafnan vel að innihaldi orðræðu hans.
Svanfríður Jónasdóttir, fyrrverandi
bæjarstýra á Dalvík, talar einnig fallegt og
auðskiljanlegt alþýðumál. Hún er algerlega
laus við tilgerð en býr yfir fágun og ögun í
meðferð bæði skrifaðs og talaðs máls.“ Að
lokum nefnir Elliði Áka Heinz Haralds-
son, þjónustufulltrúa í Eyjum. „Hann talar
ábúðarmikla og fallega íslensku. Orðaval,
áhersla og hljómfall verður til þess að fólk
hlustar af andakt.“
Tungumál
Ara Eldjárns
áferðarfallegt
ELLIÐI VIGNISSON
allt sem þau þurfa að tjá og inni fyrir býr með
þeim,“ segir Helga Soffía Konráðsdóttir,
sóknarprestur í Háteigskirkju, og nefnir
fimm Íslendinga sem að hennar mati tala
óvenjugott og auðugt mál.
Fyrstir eru það samstarfsbræður hennar:
Séra Sigurður Jónsson, sóknarprestur í
Áskirkju, og Eiríkur Jóhannsson, prestur í
Háteigskirkju, sem hún segir tala mál-
fræðilega rétt og vel uppbyggt mál. Séra Sig-
urður hafi fallega rödd frá skaparans hendi
og Eiríkur tali „þingeysku“ eins og hún gerist
best.
Þá nefnir hún Guðrúnu Helgadóttur
rithöfund sem eigi létt með að tjá það sem
henni býr í brjósti, hvort sem það er jákvætt
eða neikvætt, án þess að verða væmin, upp-
skrúfuð eða örg. „Í textum þeim sem hún
skrifar fyrir börn kemur fram hlýja og virðing
í þeirra garð sem mér þykir afar vænt um.“
Bryndís Valsdóttir, heimspekingur og
framhaldsskólakennari, talar einstaklega
vandað og auðugt mál og á auðvelt með að
tjá hinar dýpstu skoðanir á einfaldan og skilj-
anlegan hátt og Fjólu Dögg Sigurð-
ardóttur, læknanema og fyrrverandi for-
mann Félags læknanema, hef ég heyrt tjá sig
um málefni heilbrigðisþjónustunnar í fjöl-
miðlum. Hún hefur þá færni í íslensku sem
gerir það að verkum að áheyrandinn trúir
hverju orði sem hún segir, hún vandar mál
sitt, talar hægt og skýrt, er rökföst og notar
tungumálið sem lipurt tæki til að koma sjón-
armiðum sínum á framfæri.“
„Það er stutt í klisjukennt orðfæri hjá atvinnu-
stjórnmálamönnum. Katrín Jakobsdóttir
heldur sig þó alltaf við að tala fallegt og kjarn-
gott mál,“ segir Stefán Pálsson sagnfræðingur,
aðspurður hvaða Íslendinga hann telji „best
mælta“.
„Þóra Arnórsdóttir er sá sjónvarps-
maður þjóðarinnar sem talar réttast og
áheyrilegast mál og Auður Haralds er
fyndnasti Íslendingurinn og er því miður alltof
lítið áberandi í seinni tíð. Hún getur reytt af
sér brandarana á lýtalausri íslensku.“
Stefán nefnir einnig Toshiki Toma sem eigi
sérstakt lof skilið sem nýr Íslendingur fyrir að
leggja sig fram um að tala blæbrigðaríkt mál.
Í framhjáhlaupi nefndu
margir Íslendinga sem látnir
eru en töluðu að álitsgjafa
mati gott mál. Má
þar nefna Guð-
rúnu P. Helgadóttur,
fyrrverandi skólastjóra
Kvennaskólans í Reykjavík,
Jakobínu Sigurð-
ardóttur skáldkonu, Krist-
ján Eldjárn, fyrrverandi
forseta lýðveldisins, Sig-
urbjörn Einarsson, fyrr-
verandi biskup Íslands, og
Þorvald Þorsteinsson rithöfund.
TÖLUÐU GOTT MÁL
Horfnir á
braut