Morgunblaðið - Sunnudagur - 16.11.2014, Qupperneq 30

Matur
og drykkir
AFP
AFP
*Tískudrottningin Vivienne Westwood varaði ádögunum fólk við að borða unnar matvörur.Slíkur matur væri fitandi og ættu allir að borðalífrænan mat. Ummælin ollu ákveðnu fjaðra-foki, enda er lífrænn matur dýr og margir hafaþví ekki um annað að velja en unninn mat. Þeg-ar útvarpsstöð BBC innti hana eftir frekari út-
skýringu á þessu, svaraði hún að fólk ætti bara
að borða minna í staðinn.
Lausnin er að borða minna
G
lútenlaust fæði hefur mikið verið í umræðunni und-
anfarið en fæstir virðast átta sig á muninum á því að
vera viðkvæmur fyrir glúteni og að hafa þarmasjúkdóm-
inn seliak, en hingað til hefur aðeins verið notast við
hugtakið „glútenóþol“ sem okkur finnst frekar villandi,“ segir Ösp
Viðarsdóttir, næringarþerapisti og einn stofnandi Seliak og glútenó-
þolssamtaka Íslands sem voru sett á laggirnar á
haustmánuðum. Hún starfar hjá fyrirtækinu
Mamma veit best ehf. sem flytur inn hágæða-
heilsuvörur, matvæli, bætiefni, lífrænar sápur o.fl.
„Ég er alls ekki að gera lítið úr þeim sem þola
glúten illa án þess að hafa seliak, ég er sjálf ein
af þeim. Hins vegar er mjög mikilvægt að fólk
átti sig á muninum og gangist undir greiningu ef
grunur leikur á um seliak-sjúkdóminn. Fáir eru
greindir hér á landi og er talið að hann sé mjög
vangreindur.“
Ösp þolir glúten illa og segir að henni líði miklu
betur án þess. Hún segist hafa öðlast nýtt líf þeg-
ar hún tók út glúten og mjólkurvörur. „Það virð-
ist vera ótrúlega algengt að fólk bara sætti sig
við að vera með meltingarvandamál og taki það
sem sjálfsagðan fylgifisk þess að eldast eða sé
orðið vant einkennunum. Hefur jafnvel haft þau
mestalla ævi og heldur að þetta eigi að vera svona. Þarna er stór-
kostleg brotalöm í okkar menningu og heilbrigðiskerfi. Það er ekk-
ert eðlilegt við það að vera með krónísk meltingarvandamál. Við
erum fæst alin upp við að spá í það hvaða áhrif maturinn hefur á
líðan okkar eða að hlusta á líkamann og velja það sem okkur líður
vel af. Við erum nefnilega öll ólík og ekkert eitt mataræði sem
hentar öllum. Það verður hver og einn að finna út hvað hentar
best. Sem betur fer vakna æ fleiri til vitundar um mátt matarins,
lífsstílsins og mikilvægi þess að hafa heilbrigða þarmaflóru.“
Oft mikið vesen að fara út að borða á Íslandi
Að sögn Aspar bjóða afar fáir veitingastaðir upp á glútenlausan
mat og það er lítill skilningur á því að fólk með seliak-sjúkdóminn
megi ekki fá örðu af glúteni. „Það er nefnilega ekki nóg að mat-
urinn innihaldi ekki glútenkornin heldur má t.d. ekki nota áhöld
sem hafa komist í snertingu við glúten. Auðvitað getur verið erfitt
að passa upp á þetta í atvinnueldhúsum
þar sem mikil pressa og hraði ríkir en það
er mjög flott þegar staðir taka sig til og
bjóða upp á glútenlaust. En því miður er
oft vesen að fara út að borða á Íslandi,“
segir Ösp. „Það ættu auðvitað að vera
sjálfsögð mannréttindi að geta farið út að
borða óháð sérþörfum í mataræði. Veit-
ingastaðir sem bjóða glútenlaust fæði
verða síðan að vera með allt verklag á
hreinu og allir starfsmenn meðvitaðir um
krossmengun. Því miður veit ég um all-
mörg dæmi þess að fólk hafi orðið veikt af
mat sem framreiddur var glútenlaus. Í
slíkum tilfellum hefur ekki verið passað
upp á krossmengun í eldhúsframleiðslu.
Þarna er brýn þörf á fræðslu og mikið
rými til bætingar.“
Matur og matargerð er eitt helsta áhugamál Aspar og hefur
verið það síðan hún man eftir sér. Hún er mikill sælkeri og legg-
ur oft mikið á sig til þess að gera matinn bæði hollan og bragð-
góðan. „Þar sem ég þoli illa bæði glúten og mjólkurvörur hef ég
þurft að prófa mig mikið áfram í matargerð og ég hef sérstaklega
gaman af því að þróa uppskriftir og breyta óhollum uppskriftum í
hollar án þess að fórna bragðgæðum. Ég elda mikið og er alltaf
að malla eitthvað gott og prófa nýjar aðferðir og uppskriftir,“
segir hún kát.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
OFT MIKIÐ VESEN AÐ FARA ÚT AÐ BORÐA HÉR Á LANDI
Magavandamál þykja oft eðlileg
NÆRINGAÞERAPISTINN ÖSP VIÐARSDÓTTIR TÓK Á DÖGUNUM ÞÁTT Í ÞVÍ AÐ STOFNA SELIAK- OG GLÚTEN-
ÓÞOLSSAMTÖK ÍSLANDS. HÚN SEGIR ÞAÐ ALLTOF ALGENGT AÐ FÓLK SÆTTI SIG VIÐ AÐ VERA MEÐ MELTING-
ARVANDAMÁL EN SJÁLF ÖÐLAÐIST HÚN NÝTT LÍF MEÐ BREYTTU MATARÆÐI.
Gunnþórunn Jónsdóttir gunnthorunn@mbl.is
Vöfflurnar eru einstaklega girnilegar.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ösp gefur lesendum uppskrift
að ljúffengum glútenlausum
vöfflum og góðu meðlæti, að
sjálfsögðu einnig glútenlaust. Ég ákvað að gefa uppskrift að vöfflum
til að gefa dæmi um hversu einfalt get-
ur verið að breyta uppskrift sem yf-
irleitt inniheldur glúten í glútenlausa.
Einnig vegna þess að glútenlaust vöffl-
umix sem hægt er að kaupa í búðum
inniheldur oft ýmis aukefni og er nán-
ast næringarsnautt. Þessi uppskrift er
ekki aðeins glútenlaus heldur stútfull
af góðri næringu. Úr deiginu má auð-
vitað líka baka skonsur.
GLÚTENLAUSAR VÖFFLUR
6-8 vöfflur
6 egg
6 msk kókoshveiti
1 tsk vínsteinslyftiduft
1 tsk vanilluduft eða vanilludrop-
ar
1 vel þroskaður banani
250 ml kalt vatn
1 msk kókosolía
1⁄4 tsk sjávarsalt
Aðferð
Þeytið eggin mjög vel, létt og ljós.
Bræðið kókosolíuna með því að láta
heitt vatn renna á krukkuna. Stappið
bananann og bætið honum, ásamt
restinni af innihaldinu, út í eggin og
hrærið þangað til allt hefur blandast
vel saman. Hitið vöfflujárnið og bakið
eins og venjulegar vöfflur.
DÖÐLU- OG SALTKARA-
MELLUSÓSA:
200 g döðlur
200 ml kókósmjólk
smásjávarsalt (1⁄4 tsk)
½ tsk vanilluduft eða -dropar
Aðferð
Ef döðlurnar eru harðar er gott að
leggja þær í bleyti yfir nótt til að
mýkja þær. Setjið döðlur, kókosmjólk,
salt og vanillu í blandara og látið ganga
þar til úr er orðið ljósbrúnt mauk.
Gott að skafa niður með hliðum
blandarans reglulega og halda svo
áfram að blanda til að losna við alla
kekki. Ef blandarinn er kraftlaus gæti
þurft meiri kókosmjólk.
KÓKÓSÞEYTTUR RJÓMI
Þessi verður aldrei eins og venjulegur
rjómi en er ljómandi bragðgóður
staðgengill.
1 dós kókosmjólk eða kókosrjómi
með engum aukaefnum (mjólkin þarf
að skilja sig í dósinni og má því ekki
innihalda nein leysiefni)
½ tsk xanthan gum (má sleppa en
áferðin verður betri)
smávanilla og 23 dropar af stevíu ef
vill
Aðferð
Geymið kókosmjólkurdósina í kæli-
skáp í a.m.k. 8 klst. Opnið dósina,
hellið vökvanum frá og notið bara
þykka hlutann (kókosrjómann) sem
hefur sest til. Ef þið hafið tök á er
best að stinga hrærivélarskálinni inn í
frysti og hafa hana vel kalda fyrir þeyt-
ingu. Þeytið kókosrjómann í hærivél
(ásamt xanthan gum, vanillu og stevíu
ef þið viljið) í 23
mínútur eða þar til hann er léttur og
glansandi. Ekki búast við rjómaáferð,
kókósrjóminn mun ekki margfalda um-
fang sitt eins og venjulegur rjómi.
Glútenlausar
vöfflur