Fréttablaðið - 16.03.2013, Blaðsíða 38

16. mars 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 38
Þetta er eins og í lækna-reyfara. Ég á stefnumót við Tómas Guðbjarts-son, hjarta- og lungna-skurðlækni, á vinnustað hans, Landspítalanum,
og til að auka á spennuna er hann
í aðgerð þegar ég mæti. Ég fylgist
því um stund með hlaupum fólks um
sjúkrahússgangana. Annríkið leynir
sér ekki. Þegar Tómas kemur út af
skurðstofunni biðst hann afsökun-
ar á að hafa látið mig bíða. Þá er
eftir að finna eitthvert skot til að
tala saman í. Ekki getum við verið á
skrifstofu Tómasar því þar inni eru
rakaskemmdir sem spillt hafa heilsu
hans síðustu tvö ár. „Ég hef ekki
komið þar inn í sex vikur og líður
mun betur,“ segir hann. „Það eru
miklar mygluskemmdir hér, aðal-
lega út af lekum gluggum, sem er
afleiðing þess að nær ekkert fé hefur
verið veitt til endurbóta á húsnæðinu
lengi. Eins og mér þykir vænt um
þetta gamla hús. Hugsaðu þér hvaða
stórhugur var í fólki þegar ráðist var
í þessa byggingu. Ég klappa stund-
um á veggina og segi: „Þessir veggir
eru áttatíu ára.“ Það er óneitanlega
stemning en svo snýst hún upp í and-
hverfu sína þegar manni líður illa á
þessum gamla vinnustað.“
Skrifstofa ritara Tómasar er laus
og þar tyllum við okkur niður. Hann
rífur fljótlega af sér skurðstofuhúf-
una. Það er síðdegi og hann er búinn
að vera á spítalanum frá því morg-
uninn áður. „Ég gerði stóra og erf-
iða aðgerð í gær. Við vissum það
alveg fyrir fram. Fullorðinn maður
sem hafði fengið tvö stór hjartaáföll
á nokkrum dögum, hann þurfti að
fara í hjáveituaðgerð og svo í endur-
aðgerð í gærkveldi, þannig að þetta
varð einn af þessum erfiðum dögum
í vinnunni. En þetta gekk vel og þá
er þetta gefandi. Maður gengur samt
ekkert út klukkan fimm. Auðvitað
hjálpumst við félagarnir í teyminu
að en það er nú samt þannig við erf-
iðu aðgerðirnar að skurðlæknirinn
verður að leiða teymið þar til sjúk-
lingurinn er kominn í örugga höfn.
Þetta er lífsstíll sem er vissulega
ákveðin fórn, bæði fyrir mann sjálf-
an og fjölskylduna, en líka eitthvað
sem maður gerir í samráði við sína
nánustu.“
Klukkuverk til staðar
Ekki telur Tómas sig meira í að
bjarga mannslífum en hver annar.
„Það hefur kannski hist þannig á að
þegar sjúklingar hafa komið með
alvarlega áverka á brjóstholi þá
hefur það lent á mínu borði, annað
hvort hef ég verið á vakt eða til-
kippilegur heima og hef getað þotið
niður á slysadeild í Fossvogi. Sumt
eru skotáverkar eða hnífstungur og
hvoru tveggja kynntist ég í mínu
sérnámi í Svíþjóð og þó sérstaklega
árið sem ég var í Boston, þar eru
skot- og hnífaáverkar algengir. Sem
betur fer er það ekki þannig hér.“
Í stórborgunum úti segir Tómas
umferðina þunga svo oft taki lang-
an tíma að flytja sjúklingana frá
áverkastað. Stundum hafi þeim
blætt út á leiðinni. „Mikilvægast í
þessu öllu er hraðinn sem þarf að
beita bæði til að koma sjúklingn-
um í hús og eftir að hann er kom-
inn í hús. Eitt af lykilatriðunum í því
hversu vel sum tilfelli hafa gengið
hér er hversu fljótt sjúklingarnir
hafa komist undir læknishendur,“
segir hann og nefnir neyðarbílinn
sem öflugt tæki með frábæru starfs-
fólki. „Stundum hefur mér tekist að
komast út úr húsi hér við Hring-
brautina og í sérstökum bíl lögregl-
unnar suður í Fossvog á fimm mín-
útum. Það borgar sig ekki að keyra
sjálfur í svona aðstæðum.“
Í erfiðum tilfellum segir Tómas
öllu máli skipta að vinna hratt og
skipulega og vera óhikandi í ákvörð-
unum. „En þetta er ekki eins manns
sýning,“ tekur hann fram. „Þetta er
teymisvinna og lykillinn að því hve
vel hefur gengið er allt þetta klukku-
verk sem er til staðar, svæfingar-
og gjörgæslulæknar, bráðalæknar,
hjúkrunarfræðingar og skurðlækn-
ar. Það er síðan að hluta til á ábyrgð
þess sem leiðir teymið að andrúms-
loftið sé uppbyggjandi og að fólki
finnist það róa í sömu átt. Auðvitað
eru allir á adrenalíni en mér finnst
skipta miklu máli að vera ekki með
óþarfa hávaða og læti.“
Tómas segir einnig þýðing-
armikið að vita takmörk sín, að
gera ekki einhverja stóra hluti ef
staðan er vonlaus. Með þjálfun
og færni sé hægt að læra hvað sé
raunhæft og hvað ekki. „Það hefur
ekki allt gengið upp, ég verð að
vera hreinskilinn með það, en oft
gengur þetta ótrúlega mikið betur
en búast mátti við. Það gefur öllu
teyminu byr undir báða vængi og
er mjög hvetjandi, sérstaklega
þegar álagið er svona mikið eins
og núna þegar við erum einhvern
veginn alltaf að senda boltann upp
brekkuna.“ Hann segir starfið í
eðli sínu gríðar lega gefandi, sér-
staklega þegar takist að bjarga
mannslífum – það segi sig sjálft.
En það hafi tvær hliðar. „Stundum
gengur ekki eins vel og vonir stóðu
til og það þarf að sinna þeim sjúk-
lingum og fjölskyldum þeirra ekki
síður en þeim sem eru að þakka
þér fyrir lífgjöf. Læknir verður
að geta sett sig í þá stöðu að vera
hinum megin við borðið. Ég er ekki
sérmenntaður á þessu sviði en hin
mannlega hlið starfsins hefur allt-
af vakið áhuga minn og þar sem ég
tek þátt í að þjálfa læknakandidata
legg ég áherslu á að starfið snúist
ekki bara um að kunna á bókina,
heldur að kunna að tala við sjúk-
linga og læra að hlusta. Ég reyni
að búa nemendur mína undir það
hvað starfið getur oft verið erfitt
og ræði það á opinskáan hátt. Það
tekur til dæmis tíma að læra að
vinna úr áföllum sem koma upp í
starfi, að halda fókus og geta ein-
beitt sér að næsta verkefni. Svo er
mikilvægt að taka ekki vandamálin
með sér heim, einkalífsins vegna.“
Alltaf að koma fólki á lappir
Hvernig tollir flinkur læknir hér á
landi þegar endalaus eftirspurn er
eftir íslensku heilbrigðisstarfsfólki
erlendis?
„Ég fæ oft þá spurningu,“ viður-
kennir Tómas. „Mér leið vel í
vinnunni í Svíþjóð. Við vorum að
gera stórar aðgerðir, til dæmis
hjarta- og lungnaflutninga, eitthvað
sem ég vissi að ég kæmist ekki í að
gera hér heima. En það var alltaf í
kortunum að koma heim og í mínu
sérnámi reyndi ég að undirbúa mig
eftir mætti undir þau verkefni sem
biðu mín hér heima. Ég er alger-
lega sáttur við mína ákvörðun en
ég neita því ekki að stundum er
Ég er kannski pínulítið ofvirkur
Öllu máli skiptir að vinna hratt og skipulega þegar bjarga á mannslífum með bráðri skurðaðgerð. Það þekkir Tómas Guð-
bjartsson, hjarta- og lungnaskurðlæknir og prófessor í skurðlæknisfræði, sem vakið hefur heimsathygli fyrir frammistöðu sína.
Gunnþóra
Gunnarsdóttir
gun@frettabladid.is
Á SKURÐSTOFUGANGINUM Þessir veggir eru áttatíu ára, það er óneitanlega stemning en svo snýst hún upp í andhverfu sína þegar manni líður illa á þessum gamla vinnu-
stað,“ segir Tómas sem þjáðst hefur af öndunarfæraóþægindum vegna myglusvepps. FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
PRÓFESSORINN Læknanemarnir Helgi Kristinn Björnsson og Valdís
Guðrún Þórhallsdóttir skoða röntgenmyndir undir leiðsögn Tómasar.
FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
Af ellefu sjúklingum með alvarlega
brjóstáverka sem opnaðir hafa verið
með hraði undir forystu Tómasar hafa
sjö lifað. Það þykir mjög góður árangur
á heimsvísu. Hér eru fjögur dæmi
rifjuð upp.
2006
Ungur maður með hnífstungu í hjarta
hlaut lífgjöf með aðgerð hjá Tómasi og
félögum. Sú aðgerð var framkvæmd á
móttökustofu slysadeildar.
2007
Jón Gunnar Benjamínsson lenti í
alvarlegu umferðarslysi á Hellisheiði
eystri þar sem meðal annars kom rof
á ósæð og honum næstum blæddi út.
Hann þakkar Tómasi lífgjöfina.
2011
Tómas átti stóran þátt í að bjarga lífi
Andemariam Teklesenbet Beyene
frá Erítreu er hann græddi í hann
gervibarka á Karólínska sjúkrahúsinu
í Stokkhólmi, undir stjórn Paolo
Macchiarini, prófessors þar. Það
var fyrsta aðgerð sinnar tegundar
í heiminum. Áður hafði Tómas
fjarlægt stórt æxli úr barka Erítreu-
mannsins.
2012
Tómas stjórnaði 20 manna teymi
sem bjargaði Skúla Eggerti Sigurz
lögfræðingi úr bráðum háska eftir að
hann hafði hlotið fimm hnífstungur
árásarmanns, þar af fjórar lífshættu-
legar.
Bráðaaðgerðir
Á HJARTASKURÐSTOFUNNI Góður tækja-
búnaður er mikilvægur í starfsemi spítalans.
FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
➜ Þetta er lífsstíll sem er
vissulega ákveðin fórn, bæði
fyrir mann sjálfan og fjöl-
skylduna en líka eitthvað
sem maður gerir í samráði
við sína nánustu.