Fréttablaðið - 17.05.2013, Blaðsíða 18

17. maí 2013 FÖSTUDAGUR| SKOÐUN | 18
Undanfarið hefur verið
nokkur umfjöllun um
náttúruvernd á Reykja-
nesskaga og er það mjög
ánægjulegt. Grindavíkur-
bær er landmesta sveitar-
félagið á Reykjanesi og eru
margar af perlum svæðis-
ins innan skipulagsmarka
bæjarins. Grindavíkurbær
hefur tekið það hlutverk sitt
mjög alvarlega að huga vel
að náttúru perlum svæðis-
ins með því að vinna mjög
metnaðarfullt aðalskipu-
lag sem byggir á auðlinda-
stefnu sem samþykkt var 2010.
Grindavíkurbær var fyrst sveitar-
félaga á Íslandi til að kortleggja
auðlindir sínar og samþykkja
stefnu um nýtingu þeirra og vernd-
un. Auðlindastefna Grindavíkur-
bæjar er í öllum meginatriðum í
samræmi við Rammaáætlun um
vernd og nýtingu orkuauðlinda sem
Alþingi hefur unnið að síð-
astliðin 20 ár og var nýlega
samþykkt.
Hverfisvernd
Í umræðunni er látið líta
svo út að í Reykjanesfólk-
vangi liggi mikil náttúru-
vernd sem Grinda víkur-
bær vilji nú aflétta svo
orku fyrir tæki geti komið
þangað inn með vinnu vélar.
Hvort tveggja er rangt.
Undirritaður birti grein í
Fréttablaðinu 1. mars sl. til
að svara þeirri umræðu og
leiðrétta misskilning, en það virðist
ekki duga. Rangfærslan er ítrekuð í
grein Ellerts Grétarssonar í Frétta-
blaðinu þann 6. maí síðastliðinn.
Í Reykjanesfólkvangi eru afar
takmörkuð ákvæði um verndun
náttúrunnar og beinlínis heimilt
að virkja jarðvarma. Auk þess er
ein stærsta jarðvegsnáma landsins
starfrækt innan fólkvangsins. Því
má ljóst vera að verndunar sjónar-
mið hafa ekki verið í hávegum
höfð innan Reykjanesfólkvangs
þau tæplega fjörutíu ár sem hann
hefur verið starfræktur. Til saman-
burðar má nefna að í aðalskipu-
lagi Grindavíkurbæjar eru mun
skýrari ákvæði um verndun gíga-
raðarinnar í Eldvörpum.
Uppbygging
Takmarkaðar framkvæmdir hafa
verið innan fólkvangsins til að taka
við auknum fjölda ferðamanna
og verja þannig náttúruna fyrir
átroðningi. Stjórn fólkvangsins
hefur af veikum mætti sinnt land-
vörslu og byggt upp lágmarksað-
stöðu í Seltúni og ber að hrósa þeim
fyrir það.
Til samanburðar má nefna að
Grindavíkurbær, Bláa lónið og HS
orka hafa í sameiningu lagt marg-
falt meira fé í stígagerð í Svarts-
engi en sem nemur öllu rekstrarfé
Reykjanesfólkvangs. Það verkefni
er hluti af samstarfi sveitarfélaga
og ferðaþjónustuaðila á svæðinu
um Reykjanes jarðvang (e. Geo-
park). Grindavíkurbær hafði frum-
kvæði að stofnun jarðvangsins, en
umræða um stofnun slíks garðs á
Reykjanesi hefur staðið í áratugi án
þess að raungerast. Grindavíkur-
bær er þannig að sinna náttúru-
vernd og uppbyggingu fyrir ferða-
menn mun betur en gert er innan
Reykjanesfólkvangs.
Engin orkuvinnsla er fyrir huguð
í fólkvanginum innan skipulags-
marka Grindavíkur. Ekki er fyrir-
huguð orkuvinnsla innan skipu-
lagsmarka Grindavíkurbæjar í
fólkvanginum. Slík vinnsla er hins
vegar fyrirhuguð í landi Hafnar-
fjarðar og sem fyrr segir setur
fólkvangsskilgreiningin engar
hömlur á þá orkuvinnslu.
Ákvörðun Grindavíkurbæjar um
að hefja viðræður við Reykjavíkur-
borg, Reykjanesbæ, Hafnarfjarðar-
bæ, Kópavogsbæ, Garðabæ og Sel-
tjarnarneskaupstað um mögulega
útgöngu Grindavíkurbæjar úr
Reykjanesfólkvangi hefur skilað
þeim árangri að málið er komið á
dagskrá og áhugi hinna sveitar-
félaganna á málinu orðinn meiri.
Grindavíkurbær hefur þannig
enn sýnt að það eru fá sveitarfé-
lög sem hafa meiri áhuga á náttúru
Reykjanesskagans. Að mati undir-
ritaðs ætti frekar að hampa því
sem gert hefur verið í Grindavík í
náttúruvernd og uppbyggingu fyrir
ferðamenn og hvetja önnur sveitar-
félög til að fylgja fordæmi okkar.
Grindavíkurbær sinnir náttúruvernd betur
Ég hef oft verið spurð að
því hvort Suðurnesjamenn
séu ólíkir öðrum íbúum
landsins. Oft liggur í spurn-
ingunni hvort Suðurnesja-
menn séu latari, siðlausari
eða lauslátari en almennt
gerist. Þótt þessi skoðun
á Suðurnesjamönnum sé
hvorki á rökum reist né
réttlát langar mig að eyða á
hana nokkrum orðum.
Atvinnuleysi á Suður-
nesjum hefur verið mikið
undanfarið. Það er fyrst og
fremst vegna þess að svæðið stóð
höllum fæti eftir brottför hersins
2006 og nógu mörg ný fyrirtæki
með góð störf höfðu ekki náð að
festa rætur á svæðinu á þeim tíma
sem liðinn er. Atvinnuleysið hefur
verið tilefni til að vekja upp gamla
fordóma fyrir Suðurnesjamönnum
byggða á frásögnum af veru her-
manna á svæðinu.
Í október árið 1943 birtist í Faxa
grein eftir Valtý Guðjónsson kenn-
ara. Þar segir Valtýr: „Hér hefur
lítið borið á vandræðum út af nánum
kynnum fólks við setuliðsmenn og
má þakka það góðri dómgreind og
varfærni Keflvíkinga og ákjósan-
legum og ánægjulegum skilning
setuliðsins gagnvart okkur.“
Íbúar varnarlausir
Umræðan um Suðurnesjamenn í
landsmálablöðunum á tímum her-
setunnar endurspeglar ekki við-
horf Valtýs Guðjónssonar. Í þeirri
umræðu sem hvolfdist yfir Suður-
nesin með komu herstöðvarinnar
voru íbúar varnarlausir. Suður-
nesjamenn voru taldir standa með
herliðinu gegn íslenskri tungu og
menningu og væru þar allir undir
sömu sök settir. Umræðan var
flokkspólitísk og skipt-
ist milli vinstri og hægri
milli þeirra sem vildu
atvinnu og þeirra sem
aðhylltust félagsleg gildi.
Áróðursskrif um herinn
og kvennamálin gátu mót-
ast af sterkum hvötum
þar sem réttar upplýsing-
ar voru aukaatriði. Fræg
var samþykkt Kvenfélags-
ins í Njarðvík um að her-
menn væru ekki velkomnir
á skemmtanir þess. Þessu
var slegið upp á forsíðu
Þjóðviljans eftir kvenfélagsfundinn.
Bakgrunnur þessarar fréttar var
að á sameiginlegum félagsfundi
UMFN og kvenfélagsins bar Bjarni
Einarsson, hreppsnefndarmaður
Sósíalistaflokks Njarð víkur, upp til-
löguna um bannið og var hún sam-
þykkt með öllum at kvæðum nema
einu. Mikil umræða var á fundinum
en það tók engin kona til máls. Þrátt
fyrir það varð Kvenfélag Njarð-
víkur sverð og skjöldur Þjóðvilj-
ans í baráttunni gegn varnarliðinu
á Keflavíkurflugvelli. Samþykktin
var tekin upp í leiðara blaðsins og
sagt að „enginn Íslendingur með
virðingu fyrir sjálfum sér geti eytt
frístundum sínum eða valið sér
skemmtanir í návist hins banda-
ríska hers“. Taldi blaðið augljóst að
þeir sem kysu að una sér í návist
hersins myndu verða metnir í sam-
ræmi við það. Þetta kallar leiðara-
höfundur Þjóðviljans „regluna frá
Njarðvíkum“.
Andstaðan við herinn var því
fyrst og fremst frá UMFN og sam-
kvæmt grein Kristjáns Pálssonar
í Faxa á hún sér persónulegar or-
sakir. Þetta er eina merkið um beina
andstöðu við herinn á Suðurnesjum
samkvæmt athugun Kristjáns.
Fjarlægð og vinsemd
Gegn því sem haldið var fram í
landsmálablöðunum í blaða greinum
frá 1940-1970 mótaðist viðhorf
Suður nesjamenna til hersins af
fjarlægð og vinsemd. Af þessum
völdum eru líkur á að Suðurnesja-
menn hafi nálgast menningu hersins
á annan hátt en aðrir landsmenn og
litið áhrifin öðrum augum. Í opin-
berri umræðu á þessum tíma var
aldrei minnst á að Suðurnesjamenn
hefðu ekki beðið um að fóstra her-
liðið heldur var þeim gert að taka
við þessum erlendu gestum sem
bæði auðguðu mannlífið á svæðinu
og tvístruðu því.
Þessa sögu þarf að endurmeta
og hafa blöð á Suðurnesjum víða
gert þessari sögu góð skil. Umræða
hefur ekki farið fram annars staðar
á landinu og viðheldur það for-
dómum hjá mörgum sem erfitt er að
eiga við. Því má leiða líkur að því
að landsmenn skuldi Suðurnesja-
mönnum endurskoðun og uppgjör
í þessu máli. Í því uppgjöri þarf
að skoða fordómalaust mikilvægi
þeirrar menningarmótunar sem
kom frá Suðurnesjum á þessum
tíma og skoða hvernig raunveru-
leg aðlögun íbúa og herliðsins var.
Hugsanlega var um að ræða fyrstu
raunverulegu tilraun Íslendinga
til að takast á við nútímann eða
fyrstu tilraun til alþjóðavæðingar á
Íslandi. Í endurmati sögunnar þarf
einnig að skoða hvort „ástandið“ eða
„hernám hugarfarsins“ séu sann-
gjörn lýsing á samskiptum hersins
og íbúa á Suðurnesjum.
Endurmetum ástandið
Það er komið að loka-
punktinum hjá nemendum
mínum á þessari önn: loka-
próf. Ég stend og horfi yfir
hópinn á þessa einstak-
linga sem ég hef fengið að
kynnast eina önn.
Þarna er einn vandræða-
gemsinn minn sem var ein-
staklega erfiður og trufl-
andi í upphafi annar en
braggaðist er á leið. Það
tók sinn tíma að fá hann til
að læra, að einbeita sér að
náminu og hætta að trufla aðra,
en það hafðist. Og nú situr hann
og vinnur. Vonandi nær hann að
spjara sig.
Þarna er líka nemandinn sem ég
hefði viljað geta sinnt svo miklu
betur. Hún hefði þurft svo miklu
meiri aðstoð en hægt var að veita
henni. En alltaf sat hún prúð og
þögul og reyndi sitt besta. Hún er
ein af litlu músunum mínum. Ég
las gögn um daginn sem sögðu
að betra skólastarf fengist með
stærri bekkjum og færri kenn-
urum. Hvað ætli yrði um litlu
mýsnar mínar í þannig bekkjum?
Og þarna situr gaurinn minn
sem langar í raun ekkert að vera
þarna. Hann langaði í iðnnám. En
pabbi og mamma sögðu að hann
yrði að taka bóklegt nám fyrst. Af
hverju hann verður að sitja í námi,
sem hann hefur engan áhuga á, í
fjögur ár til þess að mega fara í
nám sem hann virkilega langar í
og myndi blómstra í, veit ég ekki.
Sérstaklega þar sem hann gæti
síðan tekið bóklegt ofan á það nám
og lokið þannig stúdentsprófi.
Og þarna situr töffarinn minn
sem er að vinna allt of mikið.
Hún hefur mætt illa í vetur. Hún
er að vinna svo mikið sagði hún
mér þegar ég benti henni
á mætinguna. Þegar
ég benti henni á að hún
þyrfti að nota meiri tíma
í námið spurði hún mig að
því hvort ég gerði mér grein fyrir
hvað það kostaði að vera unglingur
í dag? Maður verður að klæða sig
flott og eiga iPod og fleira. Ég lít
snöggvast á snjáða skóna mína og
hugsa um gamla farsímann minn
í vasanum. Ég er ekki einu sinni
viss um að ég geti sent myndskila-
boð með honum. En ég ætla ekki
að kvarta yfir lágum launum. Ég
kaus mér þetta starf.
Ég renni augunum yfir allan
hópinn og það læðist bros út í
annað munnvikið. Ef samfélagið
bara vissi hvað í raun býr í skól-
unum, um alla þá flóru ungmenna
sem þar hrærast á hverjum degi,
um öll þau fjölbreyttu verkefni
sem þau fást við, um þann þroska
sem þau taka út á þeim fjórum
árum sem þau eyða í menntaskól-
anum. En stundum virðist sem
samfélagið sé uppteknara af því
að búa til skólakerfi líkt því sem
birtist í myndinni The Wall eftir
Pink Floyd, þar sem nemendur eru
bara afurð á færibandi.
Próftímanum er lokið og ég tek
prófin og kveð nemendur mína.
Þau voru nokkuð sátt við prófið.
Krefjandi en sanngjarnt. Þannig
á það líka að vera. Þannig mætti
samfélagið líka vera við þau.
Lokapróf nemenda
Neytendur athugið! Múrbúðin selur al lar vörur s ínar á lágmarksverði fyr ir a l la , a l l taf . Gerið verð- og gæðasamanburð!
Sími 412 2500 - sala@murbudin.is - www.murbudin.is
Reykjavík Kletthálsi 7. Opið má-fö kl. 8-18, laug. 10-16
Reykjanesbær Fuglavík 18. Opið má-fö kl. 8-18
Akureyri Óseyri 1. Opið má-fö kl. 8-18, laug. 10-14
Vestmannaeyjar Flötum 29. Opið má-fö kl. 8-18
Bað og sturta!
SAFIR sturtusett
1.995
10.990
AGI-167 hitastýrð
blöndunartæki fyrir sturtu
fáanl. m. upp stút
AGI-160 hitastýrð blönd-
unartæki fyrir baðkar
einnig fáanlegt með
áföstu sturtusetti
14.990 NAPOLI
hitastýrt
sturtusett
26.900
Rósettur og hjá-
miðjur fylgja öllum
blöndunar tækjum
1.590
Swift snagi, burstað
stál, mikið úrval
Gua 539-1 með veggstál-
plötu, grind fylgir, 1mm stál
16.990
CERAVID SETT
WC - kassi, hnappur
og hæglokandi seta.
Þýsk gæðavara
38.990
NÁTTÚRU-
VERND
Róbert
Ragnarsson
bæjarstjóri í
Grindavík og
formaður stjórnar
Reykjanes Geopark
MENNTUN
Jóhann G.
Thorarensen
menntaskóla-
kennari
➜ Þessa sögu þarf að endur-
meta og hafa blöð á Suður-
nesjum víða gert þessari
sögu góð skil.
➜ Grindavíkurbær hefur
þannig enn sýnt að það
eru fá sveitarfélög sem
hafa meiri áhuga á náttúru
Reykjanesskagans.
➜ Ef samfélagið bara
vissi hvað í raun býr
í skólunum, um alla
þá fl óru ungmenna
sem þar hrærast á
hverjum degi …
SAMFÉLAG
Inga Sigrún
Atladóttir
guðfræðingur og
bæjarfulltrúi í
Vogum