Fréttablaðið - 20.02.2014, Blaðsíða 22

20. febrúar 2014 FIMMTUDAGUR| SKOÐUN | 22
Í viðtali í Bítinu á Bylgj-
unni mánudaginn 10.
febrúar var rætt við Hönnu
Birnu Kristjánsdóttur inn-
anríkisráðherra um hæl-
isleitendur, einkum um
persónuupplýsingar um
einstaklinga sem rötuðu í
fjölmiðla.
Ráðherra mæltist m.a.
svo í þessu viðtali: „Sums
staðar í nágrannalöndum
okkar er þetta ekki skil-
greint sem trúnaðargögn, það er
að segja úrskurðir, vegna þess að
almenningur er talinn eiga rétt á að
sjá það og viðkomandi talinn eiga
rétt á að sjá nákvæmlega röksemdir
stjórnvaldsins. Það er eitthvað sem
við verðum líka að ræða og var t.d. í
frumvarpinu hans Ögmundar á síð-
asta þingi, að breyta því.“
Þetta eru mjög misvísandi
ummæli og kalla á viðbrögð.
Tillögur um sjálfstæða úrskurðar-
nefnd
Árið 2011 skipaði ég starfshóp,
undir formennsku Höllu Gunnars-
dóttur, til þess að gera tillögur að
breytingum á lögum um aðgengi
útlendinga utan EES að Íslandi, þar
á meðal er lýtur að málsmeðferð.
Hópnum var meðal annars gert að
kynna sér ýtarlega fyrirkomulag í
grannríkjum okkar og reynslu ann-
arra þjóða á þessu sviði. Var stað-
næmst við verklag Norðmanna og
fór starfshópurinn þangað sérstak-
lega í því skyni að kynna sér lög,
reglur og framkvæmd í þessum
málaflokki. Einnig fór hluti starfs-
hópsins til Danmerkur til að kynna
sér starfsemi sjálfstæðrar úrskurð-
arnefndar en Flóttamannastofnun
Sameinuðu þjóðanna hafði komið
þeim ábendingum á framfæri að þar
væri að finna bestu fyrirmyndina.
Gerði starfshópurinn grein fyrir
þessu í skýrslu og lagði til við mig,
sem innanríkisráðherra, að sett yrði
á laggirnar sjálfstæð úrskurðar-
nefnd. Var það síðan hluti af frum-
varpi til nýrra heildarlaga
um útlendinga sem ég lagði
fyrir á Alþingi.
Friðhelgi í fyrsta sæti
Eitt af þeim atriðum sem
einnig var fjallað um í
þessari endurskoðunar-
vinnu var hvort birta ætti
ákvarðanir stjórnvalda í
málefnum einstaklinga.
Í skýrslu starfshóps-
ins segir m.a.: „Ákvörðun
Útlendingastofnunar er nú birt hæl-
isleitanda og talsmanni hans þegar
hún liggur fyrir. Sú leið hefur ekki
verið farin hér á landi að birta
úrskurði Útlendingastofnunar eða
ráðuneytis opinberlega. Hefur
verið vísað til friðhelgi einkalífs
hælisleitenda og að stjórnvöld geti
ekki birt persónulegar upplýsing-
ar um einstaklinga. Hælisleitendur
séu fáir á Íslandi og því auðvelt að
rekja ákvarðanir til einstaklinga.
Nefndin leggur áherslu á mikil-
vægi þess að gæta friðhelgi einka-
lífs hælisleitenda en telur að í
ljósi fjölgunar þeirra undanfar-
in ár verði að endurskoða reglu-
lega hvort tilefni sé til að breyta
framangreindri framkvæmd um
að úrskurðir í hælismálum skuli
vera óbirtir. Hagsmunir af því að
birta úrskurði eru ótvíræðir enda
geta úrskurðir haft fordæmisgildi.
Þar sem úrskurðir eru ekki birtir
opinberlega leggur nefndin áherslu
á að Útlendingastofnun og innan-
ríkisráðuneytið birti reglulega
verklagsreglur eða þau viðmið sem
farið er eftir. Reglurnar skulu upp-
færðar ef stefnumótandi ákvarð-
anir eru teknar í úrskurðum. Slíkt
yrði til mikilla bóta fyrir hælisleit-
endur, talsmenn þeirra og aðra sem
koma að málaflokknum.“
Orðalag frumvarps
Eftir nánari skoðun á þessu var í
frumvarpinu ákveðið leggja til að
hinni nýju kærunefnd yrði gert að
birta úrskurði sína opinberlega.
Hins vegar er skýrt kveðið á um að
þeir njóti ýtrustu persónuverndar. Í
6. grein frumvarpsins segir:
„Úrskurðirnir skulu birtir án
nafna, kennitalna eða annarra
persónugreinanlegra auðkenna
aðila að viðkomandi málum.“
Í greinargerð segir: „Einn-
ig er lagt fyrir nefndina að birta
úrskurði sína, eða úrdrætti úr
þeim, sem fela í sér efnislega nið-
urstöðu. Þeir skulu birtir án nafna,
kennitalna og annarra persónu-
greinanlegra auðkenna aðila að
viðkomandi málum. Þá ber einnig
að líta til sjónarmiða er varða pers-
ónuvernd einstaklinga en úrskurð-
ir í málaflokknum varða að jafnaði
viðkvæmar persónuaðstæður og
ber að taka tillit til þess við birt-
ingu.
Með þessu er leitast við að koma
til móts við sjónarmið sem komu
fram við vinnslu skýrslu nefndar-
innar frá lögmönnum sem vinna
að réttargæslu í málaflokknum, en
birting forsendna úrskurða er talin
til þess fallin að styrkja réttarör-
yggi og fyrirsjáanleika í beitingu
regluverksins.”
Ekkert persónugreinanlegt!
Mér vitandi er ekkert dæmi þess að
önnur ríki birti persónugreinanleg-
ar upplýsingar um hælisleitendur
og fjarri fer að ég hafi lagt slíkt til.
Í frumvarpi því sem ég lagði fyrir
Alþingi á síðasta kjörtímabili var
skýrt að persónuupplýsingar ættu,
eftir sem áður, að vera trúnaðar-
gögn. Enda eiga hælisleitendur að
njóta friðhelgi eins og allir aðrir
einstaklingar sem hafa mál til með-
ferðar hjá stjórnvöldum.
Misvísandi yfi rlýsingar ráðherra
HÆLISLEITENDUR
Ögmundur Jónasson
alþingismáður og fyrrv.
innanríkisráðherra
Í leiðara Friðriku Benónýs-
dóttur 11. febrúar er lýst
áhyggjum af því að lista-
menn séu í auknum mæli
hættir að trúa á gildi list-
arinnar og sé meira í mun
að sanna að þeir skaffi
peninga en skapi góða list.
Hún rekur fyrir þessu tvær
meginástæður, annars
vegar aukna áherslu á hag-
ræn áhrif skapandi greina
og hins vegar neikvæða
umfjöllun um listir almennt.
Umræðu um hagræn
áhrif lista og skapandi greina má
rekja til sameiginlegs áhuga lista-
manna og fræðimanna á því að vita
efnahagslegt umfang listastarfsemi í
landinu. Það var árið 2010 sem settir
voru opinberir fjármunir í rannsókn,
sem leiddi í ljós umtalsverð hagræn
áhrif greinanna. Atvinnuvegir þjóð-
arinnar hafa áratugum saman verið
kortlagðir og fyrir þeim gerð grein
í árlegum þjóðhagsreikningum, en
hingað til hefur þáttur listamanna
og hönnuða verið nánast ósýnilegur
í þessum reikningum.
Listamenn stíga fram
Þessu vilja listamenn breyta, sem
er eflaust ein af ástæðum þess
að þeir hafa sjálfir orðið sýnileg-
ir í umræðunni um þátt skapandi
greina í þjóðarhag. Friðrika virðist
gagnrýnin á þá þátttöku þar sem hún
segir að listamenn hafi hvað eftir
annað beitt sér fyrir umræðum um
þessi hagrænu áhrif, jafnvel haldið
um þau málþing.
Bandalag íslenskra listamanna,
sem samanstendur af fjórtán fag-
félögum listafólks og arkitekta,
hefur á undanförnum árum geng-
ist fyrir málþingum í tengslum við
aðalfund sinn. Umfjöllunarefnin
hafa verið fjölbreytt en þingið 2013
fjallaði að sönnu um skap-
andi atvinnugreinar af sjón-
arhóli listamanna. Þar var
undirstrikað mikilvægi þess
að listir og menning eignuð-
ust fastan sess í þjóðhags-
reikningum, en jafnframt
komu fram svipaðar áhyggj-
ur og lýst er í leiðara Frið-
riku, af aukinni áherslu á
markaðssjónarmið í umfjöll-
un um listir og þeirri hættu
að eigið gildi listanna gæti
horfið í skuggann af yfir-
þyrmandi umfjöllun um
þjóðhagslegt vægi þeirra.
Von um aukið vægi skapandi greina
Umræðan um hin hagrænu áhrif
er ný af nálinni, hún helst í hendur
við þörf á fjárhagslegri endurskipu-
lagningu samfélagsins eftir hrun
og speglar áætlanir nágrannalanda
okkar um uppbyggingu starfa í skap-
andi greinum. Hún á sér líka rætur í
breyttu munstri listmenntunar, sem
hefur á seinni árum verið að færast
til í kerfinu með þróun listnáms á
háskólastigi.
Einnig eru skýr merki um breyt-
ingar á uppbyggingu fagfélaga lista-
fólks og meðvitund listamanna um
kjör sín, t.d. með inngöngu æ fleiri
félaga í Bandalag háskólamanna. Þá
eru ótalin áform stjórnmálaflokka
og einstakra stjórnmálamanna um
að hefja sókn í uppbyggingu atvinnu-
tækifæra innan hins skapandi geira,
en slíkar yfirlýsingar kveikja von
meðal listamanna um aukið vægi
greinanna. Með þetta í huga væri
beinlínis undarlegt ef listamenn
leiddu þessa umræðu hjá sér.
Friðrika veltir hins vegar fyrir
sér hvort niðrandi umfjöllun um
störf listamanna sé farin að skjóta
rótum í hugskoti þeirra sjálfra og
verði þess beinlínis valdandi að
þeim sé meira í mun að skaffa pen-
inga en skapa góða list. Það dreg ég
í efa. Vissulega þykir listamönnum
oft nóg um þegar fjölmiðlar og sam-
skiptamiðlar fyllast af athugasemd-
um á borð við þær að leggja beri
niður Þjóðleikhúsið eða Sinfóníu-
hljómsveit Íslands, að misráðið hafi
verið að ljúka byggingu Hörpu eða
að listamenn ættu að fá sér eðlilega
vinnu eins og venjulegt fólk. Satt að
segja óttast ég fremur að gusur af
þessu tagi hafi áhrif á tiltrú stjórn-
valda og þeirra sem halda utan um
opinbera fjármuni en að þær ógni
listrænum metnaði listamannanna.
Ég vil leyfa mér að ljúka þessu
greinarkorni með því að þakka Frið-
riku Benónýsdóttur fyrir leiðarann
og viðurkenna að áhyggjur hennar
eru ekki tilefnislausar, en á sama
tíma langar mig að hvetja hana og
aðra áhugamenn um menningarum-
fjöllun að hefja til vegs umræðu sem
vegur upp á móti möntrunni um að
listin sé fyrst og fremst markaðs-
vara. Mín gæfa er fólgin í því að
starfa daglega með listafólki sem
hefur fulla trú á gildi listarinnar
sem byltandi afls í samfélaginu og
hefur ekki í hyggju að selja Satan
sál sína.
Listrænn metnaður eða
markaðsfræði
➜ Mér vitandi er ekkert
dæmi þess að önnur ríki
birti persónugreinanlegar
upplýsingar um hælisleit-
endur og fjarri fer að ég hafi
lagt slíkt til.
➜ Friðrika veltir hins vegar
fyrir sér hvort niðrandi um-
fjöllun um störf listamanna
sé farin að skjóta rótum í
hugskoti þeirra sjálfra og
verði þess beinlínis valdandi
að þeim sé meira í mun að
skaff a peninga en skapa
góða list. Það vil ég leyfa
mér að draga í efa.
MENNING
Kolbrún
Halldórsdóttir
forseti Bandalags
íslenskra lista-
manna
NÝTT
Nicotinell er samstarfsaðili
Krabbameinsfélagsins
Nicotinell Spearmint 2 mg og 4 mg lyfjatyggigúmmí. Inniheldur nikótín. Ábendingar: Til meðferðar á tóbaksfíkn en lyfið
dregur úr nikótínþörf og fráhvarfseinkennum og það auðveldar þar með reykingarfólki sem vill hætta að reykja, að hætta og
auðveldar þeim sem ekki geta hætt, eða eru tregir til þess, að draga úr reykingum. Skammtar fyrir fullorðna 18 ára og eldri:
Skammta skal ákvarða út frá því hversu háður nikótíni einstaklingurinn er. Mælt er með 4 mg lyfjatyggigúmmíi fyrir
einstaklinga með mikla nikótínþörf og fyrir þá sem ekki hefur tekist að hætta með notkun 2 mg lyfjatyggigúmmís. Ef þú
reykir fleiri en 30 sígarettur/sólarhring má miða við notkun 4 mg, 20-30 sígarettur/sólarhring er miðað við 2 eða 4 mg eftir
þörf en ef reykt er minna en 20 sígarettur á sólarhring er æskilegt að nota 2 mg. Ef þú færð aukaverkanir við notkun stærri
skammtsins (4 mg lyfjatyggigúmmí), skaltu íhuga minni skammt í staðinn. Tyggja skal eitt stk við reykingaþörf þar til finnst
sterkt bragð. Þá skal láta það hvíla milli kinnar og tannholds. Þegar sterka bragðið minnkar skal tyggja aftur. Þetta skal
endurtaka í 30 mín. Venjuleg notkun er 8-12 stk, þó ekki fleiri en 15 stk af 4 mg og 25 stk af 2 mg lyfjatyggigúmmíi á
sólarhring. Meðferðarlengd er einstaklingsbundin en skal í flestum tilfellum standa í a.m.k. 3 mánuði, skal þá draga smám
saman úr notkun lyfjatyggigúmmísins. Meðferð skal hætt þegar neyslan er komin niður í 1-2 lyfjatyggigúmmí á sólarhring.
Venjulega er ekki mælt með notkun lyfsins lengur en í eitt ár. Sumir, sem eru hættir að reykja, gætu þó þurft lengri meðferð
til þess að forðast að byrja aftur að reykja. Geyma skal afgangs lyfjatyggigúmmí þar sem reykingaþörf getur skyndilega
komið upp aftur. Ráðgjöf getur aukið líkurnar á því að reykingafólk hætti að reykja. Nota má lyfið til að lengja reyklaus
tímabil og draga þannig úr reykingum. Ef ekki hefur dregið úr fjölda sígaretta á sólarhring eftir 6 vikur skal leita faglegrar
ráðgjafar. Reykingum skal hætt um leið og einstaklingurinn er reiðubúin til þess, þó ekki síðar en eftir 6 mánaða meðferð.
Leita skal faglegrar ráðgjafar ef ekki hefur tekist að hætta reykingum eftir 9 mánaða meðferð. Frábendingar: Ofnæmi fyrir
nikótíni eða einhverju hjálparefnanna, reykleysi. Ráðfærðu þig við lækni eða lyfjafræðing því ekki er víst að þú megir nota
lyfið ef þú: ert á meðgöngu eða með barn á brjósti, hefur nýlega fengið hjartabilun eða hjartastopp, ert með hjarta- eða
æðasjúkdóm, of háan blóðþrýsting, sykursýki, ofvirkan skjaldkirtil/nýrnahettur, magasár eða verulega skerta nýrna- og/eða
lifrarstarfsemi eða ef þú ert yngri en 18 ára. Einstaklingum með gervitennur og þeim sem eiga í erfiðleikum með að tyggja
tyggigúmmí er ráðlagt að nota önnur lyfjaform nikótínlyfja. Sjúklingar með arfgengt frúktósaóþol skulu ekki nota lyfið.
Athuga ber að lyfið inniheldur natríum og bútýlhýdroxýtólúen (E321). Lesið allan fylgiseðilinn vandlega áður en byrjað
er að nota lyfið. Sjá notkunarleiðbeiningar í fylgiseðli. Geymið þar sem börn hvorki ná til né sjá. Jafnvel lítið magn
af nikótíni er hættulegt börnum og getur valdið alvarlegum einkennum eða dauða. Markaðsleyfishafi: Novartis Consumer
Health S.A. Umboð á Íslandi: Artasan ehf., Suðurhrauni 12a, 210 Garðabæ
Loksins
á Íslandi!
Nicotinell með
Spearmint bragði
- auðveldar þér að
hætta reykingum