Fréttablaðið - 28.06.2014, Síða 18

28. júní 2014 LAUGARDAGUR| HELGIN | 18
ástina
Ástin getur verið víti en
hún er aldrei víti til varn-
aðar. Hún er þvæla, því ef hún
væri ekki þvæla þá væri bara búið
að leysa hana eins og hnút. Sem
betur fer er ekki hægt að leysa
þvæluna og maður sækir alltaf í
hana.
rithöfunda
Það kemur enginn mikill
rithöfundur beint úr há-
skóla. Allir miklir rithöfundar
koma eins og skrattinn úr sauðar-
leggnum upp úr hreinni þvælu.
meint auðæfi sín
Kannski er ég auðugur, en
það er flókið mál. Og ég
á engan flugvöll á Spáni, það er
misskilningur. Ég erfði hins vegar
skjöl sem sýna fram á að ég ætti
að eiga stóran hluta af Algeirs-
borg. Það svæði hefur hins vegar
verið þjóðnýtt og ég held að ég
verði aldrei svo heppinn að því
verði skilað, þrátt fyrir skráningu
mína sem eiganda.
skáldsagnagerð
Mér finnst það ódýr aðferð
að nota raunverulegar per-
sónur í skáldsagnagerð. Skáldsaga
verður að vera algjörlega hrein
og standa eða falla með sínu. Og
það gerir ekkert til þótt hún falli
og það gerir heldur ekkert til þótt
hún standi.
Friðrika
Benónýsdóttir
fridrikab@frettabladid.is
GUÐBERGUR UM …
Guðbergur stefnir mér í miðbæ Mosfells-bæjar, nánar tiltek-ið í húsakynni prent-þjónustunnar Artpro, sem hann á ásamt
félaga sínum Guðna Þorberbergs-
syni. Þar situr hann við tölvuna
og klippir kvikmyndir sem hann
hefur tekið víðs vegar um heim-
inn, meðal annars í byltingunni í
Portúgal 1974, en sú mynd er nán-
ast fullunnin, aðeins eftir að tala
inn á hana sem Guðbergur gerir
að sjálfsögðu sjálfur eins og allt
annað sem viðkemur kvikmynd-
um hans.
„Ég hef verið að taka kvik-
myndir frá 1972 og hef gefið
nokkrar þeirra út á dvd-diskum.
Þetta eru yfirleitt súrrealískar
kvikmyndir, 2-3 mínútur að lengd,
auk þess sem ég hef gert kvik-
mynd sem er myndskreytt ljóð úr
fyrstu ljóðabókinni minni. Svo hef
ég árum saman gert kvikmynda-
dagbækur og nú langar mig til að
koma þeim á dvd-diska. Þannig
að ég hef verið að læra að klippa
og setja saman í tölvunum hérna.
Annars hef ég mest gaman af því
að vinna í handverkinu. Ég sit við
fyrir jólin og sker og brýt saman
jólakort sem við framleiðum og
stafla þeim í bunka. Það er svo
gott að vinna með höndunum því
þá getur maður hugsað frjálst á
meðan.“
Þreytandi að vera eitthvað
Guðbergur hefur löngu öðlast goð-
sagnakennda stöðu í íslenskum
bókmenntaheimi, þótt hann hafi
verið umdeildur framan af ferl-
inum. Í tilefni af áttræðisafmæli
hans fyrir tveimur árum var
opnuð Guðbergsstofa í heimabæ
hans Grindavík og ég spyr hann
hvernig honum líði í þeirri stöðu
að vera orðinn bæjardýrmæti
Grindvíkinga sem ekki voru allt-
af hrifnir af skrifum hans.
„Ég veit ekkert hvort þeir eru
orðnir nokkuð hrifnari af mér.
Þetta var hugmynd sem upphaf-
lega kom frá aðfluttum fram-
sóknarmanni. Ég setti stofuna
algjörlega upp sjálfur, skannaði
myndir og skrifaði texta en ég
held kannski að ein af ástæðun-
um fyrir stofunni sé að ég á mikið
af myndum sem ég hef tekið alveg
frá því að ég var átta ára af fólki
í bænum. Þannig að þetta er góð
heimild um bæjarbraginn og þró-
unina og fólk er ánægt með það.“
Umræðan um myndatöku og
heimildasöfnun Guðbergs leiðir
talið að þeim miklu heimildum
sem hann safnaði á filmur í bylt-
ingunni í Portúgal 1974 þar sem
hann segist hafa getað valsað um
allt, meira að segja inn í fangels-
in, án þess að nokkur amaðist við
honum. „Ég var enginn, skilurðu.
Ég var ekki til í þeirra augum
og ef maður er ekki til þá kemst
maður hvert sem maður vill. Um
leið og maður er orðinn eitthvað
fer fólk að vera á varðbergi.“
Það er hrein unun að hlusta á
Guðberg lýsa tímanum í Lissa-
bon og á Spáni þar sem hann
umgekkst flóttamenn og anark-
ista sem báru með sér allt sitt
dót í ferðakoffortum á sífelldum
flótta undan yfirvöldum frá einni
borg til annarrar. Talið um að
vera ósýnilegur leiðir til umræðu
um andstæðu þess; að vera einn
virtasti höfundur þjóðarinnar og
undir smásjá hennar, sem hann
segir reyndar að snerti sig ósköp
lítið. „Ég hugsa aldrei um það. Ég
held að það sé óskaplega þreyt-
andi að vera eitthvað. Ef það er
eitthvað sem er óöruggt í lífinu þá
er það listin og maður veit ekkert
um það hvernig verkum manns
muni reiða af, enda ekki hægt að
meta það á nokkurn hátt. Það er
verið að reyna að meta það í gegn-
um sölutölur en það segir ekkert
um hvað er lífvænlegt í listinni.
Annað sem árangur í listinni er
mældur í eru dómarnir sem verk-
in fá, en það segir heldur ekkert.
Helst að þeir höfundar sem verða
eitthvað noti það til að stæra sig
af að þeir hafi í upphafi fengið
vonda dóma. Það þykir voðalega
fínt.“
Guðbergur setti þjóðfélagið á
annan endann með skáldsögunni
Tómas Jónsson – metsölubók árið
1966 en hann segist ekkert hafa
fundið fyrir því. „Ég var í útlönd-
um og það fór alveg framhjá mér.“
Ný skáldsaga um stríðsárin
Nýjasta bók hans, Litla hugsana-
bókin, er safn örhugsana í nokk-
urs konar spakmælaformi. Hvað-
an kom sú hugmynd? „Ég hef
gefið út aðra hugsanabók og á efni
í ótal í viðbót. Ég skrifa hjá mér
heilabrot um tilveruna og mann
sjálfan og svo datt mér í hug að
gefa þessa litlu bók út að gamni.
Það eru ekki nema nokkrir mán-
uðir síðan ég sendi þetta til útgef-
andans og vissi svo sem ekkert
hvernig hann tæki í það að gefa
það út.“
Ég leyfi mér að efast um að
nokkur útgefandi myndi hafna
handriti frá manni með status
Guðbergs í bókmenntaheiminum
en hann er á því að það gæti vel
gerst. „Ég er ekki söluhöfundur
svo hann gæti alveg hafnað því
á þeim forsendum. Annars hugsa
ég aldrei um það hvaða status ég
hafi. Hvorki þegar ég var ungur
maður né miðaldra og alls ekki
núna þegar ég er orðinn gamall.“
Þótt honum verði tíðrætt um
háan aldur sinn er Guðbergur
langt frá því sestur í helgan stein.
Auk alls sem að framan er talið
var hann að ljúka við skáldsögu
sem kemur út í haust. „Hún heit-
ir Þrír sneru aftur og gerist að
mestu leyti í stríðinu. Sögusvið-
ið er afskekktur staður á Íslandi
þangað sem koma tveir Bretar
sem ferðamenn fyrir stríð. Síðan
koma þeir aftur sem hermenn
í stríðinu og þá gerast ýmsir
atburðir vegna þess að þarna eru
líka Þjóðverjar. Eftir að þeir fara
heldur annar þeirra sambandi við
gamla konu á staðnum og í gegn-
um þau samskipti fylgjumst við
með þróuninni á meðan staður-
inn verður smám saman eftirsótt-
ur staður fyrir ferðafólk. Þannig
að það má segja að staðurinn sé
táknrænn fyrir þetta land. Ég
nota sömu aðferð og notuð er í
Íslendingasögunum að það er ekk-
ert vitað fyrirfram og allt gerist
á mjög óvæntan hátt. Og það er
ekki fyrr en í lokin sem lesand-
inn gerir sér grein fyrir því hvað
hefur verið um að vera.“
Íslenskir villimenn
Afköst Guðbergs eru með ólík-
indum því auk skáldsagnaskrif-
anna hefur hann haldið úti bloggi
þar sem hann reifar ýmis mál
sem ofarlega eru á baugi. Fellur
honum aldrei verk úr hendi? „Nei,
mér fellur aldrei verk úr hendi.
Aldrei nokkurn tíma. Og ég
Hugsar aldrei um statusinn
Guðbergur Bergsson er einn virtasti og dáðasti rithöfundur þjóðarinnar og þrátt fyrir háan aldur sendir hann frá
sér tvær bækur á þessu ári. Hann er alltaf að læra eitthvað nýtt og segir sér aldrei falla verk úr hendi. Hann segir álit
annarra á verkum hans ekki skipta sig nokkru máli, enda hljóti það að vera óskaplega þreytandi að vera eitthvað.