Fréttablaðið - 06.03.2015, Blaðsíða 8

6. mars 2015 FÖSTUDAGUR| FRÉTTIR |
„Eins og háttvirtur þingmaður
veit er um gríðarlega hagsmuni
að ræða, hagsmuni sem velta á því
hvernig til tekst við losun hafta,
ekki bara hagsmuni samfélagsins
og almennings hér á landi held-
ur geysilega umfangsmikla hags-
muni, m.a. erlendra kröfuhafa
bankanna.“
Þessi orð Sigmundar Davíðs
Gunnlaugssonar forsætisráðherra,
á Alþingi á mánudag, lýsa því vel
hve stórt mál afnám fjármagns-
hafta er. Það hvernig tekst til
getur haft gríðarlega mikil áhrif á
íslenskt efnahagslíf.
Nokkrir starfshópar starfa að
losun hafta, enda er málið stórt.
Bjarni Benediktsson fjármála-
ráðherra lýsti vinnunni þannig á
þingi í gær að síðustu árin hefði
hún „falist í því að greina umfang
vandans og eðli en ekkert síður að
gera upp á milli þeirra valkosta
sem við stöndum frammi fyrir“.
Hann ítrekaði hins vegar að engar
ákvarðanir hefðu verið teknar um
leiðir.
Sú leið sem helst hefur verið
nefnd er útgönguskattur. Með
útgönguskatti er átt við skatt á
útgreiðslu á gjaldeyri og er hann
sérstaklega hugsaður til að hluti af
þrotabúum gömlu bankanna renni
til ríkissjóðs.
Eitt yfir alla
Sú leið er ekki án vandkvæða, frek-
ar en aðrar. Stóra spurningin er sú
hvort hægt sé að setja útgöngu-
skatt sem gildi aðeins fyrir þrota-
bú bankanna. Heimildarmenn
Fréttablaðsins telja svo ekki vera.
Eitt verði að ganga yfir alla í þeim
efnum.
Það þýðir þá að öll útgreiðsla á
gjaldeyri félli undir útgönguskatt-
inn. Það gildir þá bæði um greiðslu
af erlendum skuldum fyrirtækja,
eins og Landsvirkjunar og álvera,
svo dæmi séu tekin, og fjárfesting-
ar utan landsteinanna, ekki síst hjá
lífeyrissjóðunum.
Það býður upp á ýmiss konar
vanda. Rætt hefur verið um að
útgönguskatturinn verði á bilinu
30 til 35 prósent og er þá miðað
við virði innlendra eigna þrotabúa
föllnu bankanna. Indefence-hóp-
urinn setti í vikunni fram þá hug-
mynd að skatturinn yrði allt að 60
prósent, en sá hópur hefur verið
tryggt bakland Sigmundar Davíðs
Gunnlaugssonar forsætisráðherra.
Það þarf ekki að fara um það
mörgum orðum að lífeyrissjóð-
ir, eða aðrir fjárfestar, hafa lítinn
hvata til að fjárfesta erlendis ef
þeir þurfa að greiða þriðjung eða
meira af upphæðinni í útgöngu-
skatt.
Ekkert ákveðið með skattinn
Bjarni Benediktsson fjármálaráð-
herra var hins vegar býsna skýr
um það á þingi í gær að engin
ákvörðun hefði verið tekin um
skattinn.
„Varðandi útgönguskattinn hef
ég margoft tekið fram að ekki
hefur verið tekin ákvörðun um
útgönguskatt og þaðan af síður hef
ég boðað einhverja tiltekna pró-
sentu sem menn eru farnir að vísa
til.“
Þetta orðalag lætur kannski ekki
mikið yfir sér, en ef það er sett í
það samhengi að menn séu farn-
ir að ræða prósentustig mögulegs
skatts er ljóst að Bjarni hefur ekki
sæst á neitt hvað það varðar.
Heimildum Fréttablaðsins ber
heldur ekki saman um hve fýsi-
legan kost stjórnvöld telji útgöngu-
skattinn. Af framansögðum ástæð-
um hafa æ fleiri haldið því fram
að erfitt sé að setja skattinn á og
sumir telja að tekin hafi verið
ákvörðun um að útgönguskattur
sé ekki leiðin. Aðrir telja að enn sé
unnið út frá honum og verið sé að
finna leiðir fram hjá vandanum.
Af orðum Bjarna má þó ljóst
vera að ekki hefur verið tekin nein
ákvörðun um að setja skattinn á,
hvað þá hve hár hann verður.
Flókin umgjörð
Sú leið hefur verið nefnd að hægt sé
að setja lög um að erlendar skuld-
ir íslenskra fyrirtækja standi utan
við útgönguskattinn. Slíkt ætti
að vera gerlegt, en óvíst er hvort
erlendir kröfuhafar sætti sig við
það og það býður því hættunni á
málssókn heim með þeim rökum
að brotið sé gegn jafnræðisreglu.
Öðru máli gildir varðandi erlend-
ar fjárfestingar lífeyrissjóðanna
og annarra. Heimildarmenn blaðs-
ins telja engan kost á öðru en að
útgönguskatturinn mundi ná yfir
þær. Þeim ber þó ekki saman um
hve alvarlegt það yrði. Lífeyris-
sjóðirnir fengu undanþágu í kjölfar
hrunsins til að fjárfesta erlendis og
standa ágætlega hvað það varðar.
Innlend fjárfesting þeirra hefur
líka skilað ágætis hagnaði.
Hvað sem öðru líður er ljóst að
útgönguskattinn yrði að útfæra í
flókinni umgjörð og með hættu á
málssóknum, verði sú leið farin.
Kvartað yfir samráðsleysi
Ásgeir Jónsson, dósent í hagfræði
við Háskóla Íslands, varaði við því
í Fréttablaðinu í síðustu viku að
undirbúa þyrfti þjóðina undir losun
haftanna. Það að krónan fari á flot
geti þýtt gengissveiflur sem hafi
áhrif á stöðu lána heimilanna.
„Það þarf að undirbúa þjóðina,“
sagði Ásgeir. „Afnám hafta kemur
ekki ofan frá, þjóðin verður að vera
með.“
Ljóst er að Sigmundur Davíð og
Bjarni deila ekki þessari skoðun
Ásgeirs. Katrín Jakobsdóttir, for-
maður Vinstri grænna, spurði þá
báða út í upplýsingagjöf um hafta-
losun á þingi í vikunni.
„Af hverju er ekki hægt að taka
mjög opinbera umræðu um allt
þetta? Vegna þess að sérhvert orð
sem sagt er í þeirri umræðu getur
til dæmis haft áhrif á markaðina, á
skráð skuldabréf og svo framveg-
is,“ sagði Bjarni Benediktsson.
Sigmundur Davíð telur það geta
þjónað hagsmunum kröfuhafa ef
vinnan er gerð opinber og segir
„mikilvægt að þessi vinna verði
ekki gerð opinber fyrr en hún hefur
verið kláruð eða er komin á það stig
að ekki sé hætta á að hún verði á
einhvern hátt skemmd, unnið á
henni eitthvert það tjón sem mundi
gera íslenska ríkinu erfiðara fyrir
við að leysa úr höftunum á far-
sælan hátt fyrir allan almenning
í landinu“.
Þolinmæðin á þrotum
Fulltrúar allra stjórnmálaflokka
eiga sæti í samráðsnefnd um
afnám hafta. Ekki hefur verið
haldinn fundur í henni síðan í des-
ember.
Fréttablaðið hefur heimildir
fyrir því að meðal Vinstri grænna
séu uppi raddir um að segja sig úr
því samráði, þar sem flokkurinn
telur að ekkert raunverulegt sam-
ráð sé í gangi.
Hvað sem verður er ljóst að um
risastórt mál er að ræða sem enn
ríkir algjör óvissa um. Hvernig
til tekst með losunina mun hafa
gríðar leg áhrif á stöðu þjóðarbús-
ins. Það mun ekki síður hafa áhrif
á pólitíska stöðu flokka.
Sem dæmi um hve málið er við-
kvæmt má nefna að enginn þeirra
fjölmörgu viðmælenda sem Frétta-
blaðið ræddi við við vinnslu þess-
arar fréttar vildi koma fram undir
nafni.
Haftalosun virðist föst í höftum
Lítið spyrst af vinnu við losun hafta. Ýmis vandkvæði fólgin í því að setja á útgönguskatt. Fjármálaráðherra segir engar ákvarðanir hafa
verið teknar. Ytri skilyrði hafa aldrei verið betri til að losa um höftin. Mismunandi áherslur eru uppi hjá oddvitum stjórnarflokkanna.
MANNLÍF Það hvernig til tekst við losun hafta mun hafa mikil áhrif á efnahagslíf, ekki síður en vinsældir þeirra flokka sem bera
ábyrgð á afnámi haftanna. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
Bjarni segir að setja verði fram raunhæfa áætlun
til að afnema gjaldeyrishöftin. „Höftin eru þarna
vegna þess að við getum ekki leyft eignum í
eigu erlendu kröfuhafanna að fara út á hinu
opinbera skráða gengi. Það verður að ganga
mjög ákveðið til verks núna og setja reglur
sem miða að því að afskrifa stóran hluta af
þessum kröfum og gera í framhaldi af því upp við
kröfuhafana, án þess að gengi krónunnar verði
sett í algjört uppnám.
Ef hugmyndir um nýjar reglur leysa
ekki vandann, þá er ekkert annað að
gera en að taka þessi fjármálafyrir-
tæki sem eru í slitameðferð og setja
í þrotameðferð. Þá verða bankarnir
að gjaldþrota félögum og ég get séð
fyrir mér að þá verði þetta ekki leyst
með skilyrðum Seðlabankans um út-
greiðslu gjaldeyris, heldur einfaldlega
með mjög háum skatti á greiðslu fjár
út úr landinu.“
Bjarni Benediktsson í Frétta-
blaðinu 16. mars 2013
➜ Þrotameðferð ef með þarf
Sagt fyrir síðustu kosningar
Sigmundur Davíð segir að til þess að hægt sé að fara í þessa skuldaleiðréttingu þurfi að semja við kröfuhafa
föllnu bankanna. Líklega séu um 90 prósent krafnanna í eigu vogunarsjóða sem keypt hafi kröfurnar af upphaf-
legum lánveitendum.
„Þeir sem keyptu kröfur tiltölulega snemma, eins og við reyndar töldum að ríkið ætti að
gera, hafa hagnast verulega á þeim. Þá spyrja menn: Er það ekki bara þeirra hagnaður, er
nokkur flötur á að skipta honum með þeim sem töpuðu á hruninu?
Jú, það er í fyrsta lagi réttlætanlegt og í öðru lagi framkvæmanlegt. Þeir sem keyptu
kröfur bankanna á hrakvirði vissu að hverju þeir gengu. Þeir sérhæfa sig í svona við-
skiptum og vissu að þeir keyptu kröfur á gjaldþrota fyrirtæki í landi sem um tíma hafði
verið kallað gjaldþrota, og í gjaldeyrishöftum. Þau meinuðu þeim að ná fjárfestingunni til
baka án þess að einhverjar breytingar yrðu á fyrirkomulaginu.“
Lausn Framsóknarflokksins á þessu er að gefa kröfuhöfum kost á að taka þátt
í því að byggja upp íslenskt samfélag og eiga þá hlutdeild í aukinni verðmæta-
sköpun. Að öðrum kosti geti þeir staðið frammi fyrir íþyngjandi aðgerðum,
sem þó séu réttlætanlegar.
„Í slíkum viðræðum þurfa menn bæði að hafa gulrót og kylfu. Það þarf
að skapa hvata en menn þurfa líka að standa frammi fyrir því að ef þeir
séu ekki tilbúnir til að spila með verði það þeim ekki til hagsbóta. Eins og
lögin eru núna í stakk búin á að greiða úr þrotabúum íslenskra fyrirtækja
í íslenskum krónum. Seðlabankinn gæti því í raun innkallað gjaldeyrinn,
í krafti gjaldeyrishaftanna, og greitt út í íslenskum krónum sem menn
sætu þá fastir með hér.“
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson í Fréttablaðinu 9. mars 2013
➜ Þarf bæði gulrót og kylfu
ERLENDAR SKULDIR ÞJÓÐARBÚSINS
sem hlutfall af landsframleiðslu hvers árs
2000
100%
170%
210%
2004 2013 2019
110%
Varðandi útgöngu-
skattinn hef ég margoft
tekið fram að ekki hefur
verið tekin ákvörðun um
útgönguskatt og þaðan
af síður hef ég boðað
einhverja tiltekna pró-
sentu sem menn eru
farnir að vísa til.
Bjarni Benediktsson, fjármálaráðherra.
Kolbeinn
Óttarsson Proppé
kolbeinn@frettabladid.is
Heimild: Vefur Samtaka atvinnulífsins
ASKÝRING | 8
GJALDEYRISHÖFT
0
5
-0
3
-2
0
1
5

2
1
:5
8
F
B
0
5
6
s
_
P
0
4
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
4
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
0
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
0
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
4
0
9
-A
2
2
4
1
4
0
9
-A
0
E
8
1
4
0
9
-9
F
A
C
1
4
0
9
-9
E
7
0
2
8
0
X
4
0
0
7
B

F
B
0
5
6
s
C
M
Y
K