Fréttablaðið - 06.03.2015, Blaðsíða 18

6. mars 2015 FÖSTUDAGUR| SKOÐUN | 18
Þegar Berlínarmúrinn
féll 1989 og Sovétríkin
lognuðust út af 1991, litu
ófáir svo á sem Vestur-
lönd hefðu sigrað í Kalda
stríðinu og þar með hefði
samfélagstilraun þeirra,
sem hefur lýðræði, rétt-
arríki, mannréttindi og
frelsi að leiðarljósi, fest
sig varanlega í sessi.
Amerískur fræðimaður
skrifaði um endalok sögunnar.
Nú 25 árum síðar virðist sem
hér hafi mönnum skjátlast alvar-
lega. Vesturlönd eru komin í vörn
víða um heim. Á síðustu misser-
um hefur vestrænt lýðræðissam-
félag verið skorað eftirminnilega
á hólm. Rússar innlimuðu hluta
af Georgíu og síðan Krímskaga
og komu af stað borgarastríði í
austurhluta Úkraínu. Íslamska
ríkið lagði undir sig hluta af Sýr-
landi og Írak. Kína varð sterkasta
efnahagsveldi heims og lét engan
ganga þess gruflandi, að þeir
myndu nota þetta afl sitt til hern-
aðaruppbyggingar og til að auka
pólitísk áhrif sín um allan heim.
Tyrkland steig stór skref frá ver-
aldlegu lýðræðisríki til trúarlegs
valdstjórnarríkis (authoritar-
ian) og hefur tekið upp náið sam-
starf við Rússland. Arabíska vorið
hefur snúist upp í andstæðu sína
alls staðar, ef frá er talið Túnis.
Þótt finna megi mismunandi skýr-
ingar á þessum atburðum, þá ligg-
ur að baki þeim sameiginleg ósk
um að snúa baki við vestrænum
gildum og láta þau ekki leng-
ur stýra lífi fólks í þessum sam-
félögum.
Nýir vindar í Evrópu
Í Evrópu hefur einnig orðið vart
viðhorfsbreytinga. Umburðar-
lyndi gagnvart þeim sem eru
annarrar skoðunar, sem er ein af
stoðum vestræns samfé-
lags, er víða á undanhaldi.
Hægra lýðskrum eða
pópúlismi hefur breiðst
út um álfuna og flokkar
þeirrar ættar hafa styrkt
stöðu sína í Evrópukosn-
ingum í stóru löndum Evr-
ópu. Þessir flokkar eru
fjandsamlegir útlending-
um, róa á mið þjóðernis-
hyggju og hugmynda-
fræði þeirra er valdstjórnarleg,
ekki lýðræðisleg. Þeir eru t.d.
flestir vinsamlegir í garð Pútíns.
Þeim finnst fjölskoðunar- og fjöl-
menningarsamfélagið ógna sér og
telja hamingju þjóða sinna liggja í
einsleitum þjóðríkjum með eigin
gjaldmiðil. Annað einkenni þeirra
er þrá eftir einföldum sannleika.
Vonandi eru þetta ekki forboðar
varhugaverðari atburða úr sög-
unni.
Þjóðernisstefnan í Evrópu allt
frá aldamótum 1900 og fram til
1950 breytti heilli álfu úr því að
vera heimshluti þar sem samlíf
og sambland mismunandi þjóð-
erna, fjölbreyttra trúarbragða og
margra tungumála var ríkjandi,
yfir í það að samanstanda að
mestu af einsleitum, þjóðernis-
hreinsuðum ríkjum. Útbreidd
og róttæk þjóðernishyggja sá til
þess. Þegar búið var að útrýma
samfélagslegri fjölbreytni, fann
álfan loks frið. Nú samtengist
hún að nýju sem smáríkjahópur.
Í þetta sinn innan bandalags, sem
er dæmalaust í sögunni fyrir við-
leitni og getu til að snúa hlutum til
betri vegar.
Hvert stefnir Ísland?
Við hér uppi á Íslandi höfum held-
ur ekki með öllu farið varhluta af
þessum pólitísku sunnanvindum.
Við höfum einnig lokað glugg-
um og þrengt útsýnið. Þjóðernis-
hyggja og pópúlismi eru orðin að
þjóðarstefnu. Í síðustu alþingis-
kosningum komust til valda flokk-
ar sem fluttu með sér þau skilaboð
til þjóðarinnar, að við skyldum
hafa sem mesta einstefnu í sam-
skiptum við aðrar þjóðir. Skortur á
skilningi og umburðarlyndi gagn-
vart framandi menningum og trú-
arbrögðum þykir nú gjaldgengur
í opinberri umræðu. Þjóðernis-
hyggja leikur lausum hala. Hún
þolir hvorki fjölskoðunar- né fjöl-
menningarsamfélag. Hún er ólán
sérhvers samfélags.
Hér heyrist einnig sá boðskap-
ur, og það af æðstu stöðum, að
við eigum að halla okkur að vald-
stjórnarríkjunum Rússlandi en þó
einkum Kína, enda hafa Kínverjar
gert sér óvenju dælt við okkur um
margra ára skeið. Það gera þeir
að vísu einnig við mörg önnur lítil
og veikburða ríki, sem ekki geta
staðið óstudd í ólgusjó hnattvæð-
ingarinnar. Þeir munu fúslega
rétta okkur hjálparhönd, þegar á
bjátar og gera okkur sér háð. Á
sama tíma fjarlægjumst við vest-
rænar lýðræðisþjóðir og sýnum
þeim jafnvel ódulbúna andúð,
einkum ESB. Þetta eru ekki við-
horf valdalítillar sjálfsprottinnar
hreyfingar, heldur stefna ríkis-
stjórnar Íslands. Við erum eina
ríki Vestur- og Mið-Evrópu sem
rekur slíka utanríkisstefnu. Það
skapar tortryggni og vantraust
og leiðir til pólitískrar einangrun-
ar og áhrifaleysis. Því er hún svo
hættuleg.
Vestræn gildi í vörn
Borgarfulltrúinn Krist-
ín Soffía Jónsdóttir rit-
aði grein um skipulags-
mál í Fréttablaðinu 19.
febrúar síðastliðinn undir
fyrirsögninni „Erum við
í ruglinu?“ Eftir lest-
ur þessarar greinar og
skoðunar á því sem að
baki liggur verð ég að
hryggja Kristínu Soff-
íu með þeirri niðurstöðu
minni, að meirihlutinn í
Reykjavík sé í ruglinu!
Ástæða fyrir þessum
skrifum borgarfulltrú-
ans eru áform meirihluta
borgarstjórnar um að þrengja
Grensásveg. Forsendur þessa eru
sagðar óskir íbúa, en þær ekki
skýrðar nánar. Mér er mjög til
efs, að íbúar hafi óskað sérstak-
lega eftir þrengingu götunnar.
Það væri þá eitthvað nýtt. Vísað
er til þess að Grensásvegur skeri
í sundur skólahverfi. Það var
ekki raunin fyrr en síðasti meiri-
hluti þröngvaði fram sameiningu
skóla vítt og breitt í Reykjavík,
sem m.a. orsakaði að nemendur
þurfa að fara lengri og torveldari
leiðir til skóla en áður, þar með
yfir Grensásveg.
Haldið er á lofti að ekki sé
þörf á fjórum akreinum. Engar
alvöruumferðartalningar hafa
farið fram á þessum hluta Grens-
ásvegar, heldur sniðtalningar við
gatnamót, sú síðasta árið 2011.
Allt sem borgarfulltrúinn vísar
til eru mat, útreikningar og bolla-
leggingar út frá þeim gögnum, en
ekki rauntalningar. Þær vísbend-
ingar sýna þó, að Grensásveg-
ur er á jaðri þess að þurfa tvær
akreinar í hvora átt, sérstaklega
vegna þess, að hann er helsta
aðkomuleið sjúkraflutninga að
bráðadeild Landspítalans í Foss-
vogi. Þá er slysasaga Grensás-
vegar ein sú besta í borg-
inni.
Sorglegast er þó að sjá
borgarfulltrúann hreykja
sér af ávinningi aðgerða
við Borgartún, þar sem
öll markmið hafi náðst í
þrengingu þeirrar götu,
sem greinilega var það
sem fyrir meirihlutanum
vakti. Þetta er gert með
því að nota prósentur,
nokkuð sem aldrei hefur
tekist vel hjá stjórnmála-
mönnum þegar þeir vilja
afvegaleiða með því að
birta ekki rauntölur. Með
þannig töfrabrögðum má sýna
fram á „algjöra sprengingu“
eins og borgarfulltrúinn reynir,
en með sömu aðferðum má gera
það á fleiri vegu.
Aukin bílaumferð
Þegar tölurnar á bak við prósent-
urnar eru skoðaðar, kemur í ljós
að sprengingin er ekki síður í
aukningu bílaumferðar í Borgar-
túni, sem er þvert á markmið
meirihlutans. Prósenturnar eru
nefnilega byggðar á talningum og
staðreyndum. Þær sýna fjölgun
hjólandi milli 2013 og 2014 úr 49
í 266, eða 217 vegfarendur.
Samkvæmt talningum Strætó
bs. fjölgaði farþegum hjá þeim
um 54. Á sama tíma er fjölgun
bílaumferðar 702, úr 17.252 bílum
í 17.955, sem er meiri sprenging í
fjölda, en borgarfulltrúinn kýs að
nefna bara hlutfallstölur, mark-
miðum sínum í hag …
Eini alvörumælikvarðinn á
umferðarmálin í Borgartúni er
fjöldi notenda eftir vegfarenda-
hópum. Staðreyndin er að bíla-
umferðin er 96,81% árið 2014,
sem er fækkun upp á 1,4% frá
2013 þegar bílaumferðin var
98,17%. Á sama tíma eru farþeg-
ar Strætó 1,76% og reiðhjól 1,43%
af umferðinni, með aukningu úr
0,28% frá 2013. Það er því ljóst,
að helstu notendur Borgartúns
eru þeir sem nota fjölskyldubíl-
inn sem samgönguform, óháð
óskhyggju núverandi meirihluta.
Fulltrúar Sjálfstæðisflokks-
ins lögðu fram tillögu til lausn-
ar fyrir alla vegfarendahópa á
Grensásvegi, án þess að skerða
hlut þeirra sem aka um götuna,
en auka aðgengi og öryggi hjól-
andi og gangandi. Það var fellt
í umhverfis- og skipulagsráði
Reykjavíkur af núverandi meiri-
hluta, án umræðna og enn síður
faglegrar umfjöllunar. Það sýnir
markmið meirihlutans, sem er
eingöngu þrengingar að einum
samgöngumáta en ekki að horfa
á skynsamlegar lausnir fyrir alla
vegfarendur, sem er stefna Sjálf-
stæðisflokksins.
Að öllu framansögðu verður
því niðurstaðan sú, að núver-
andi meirihluti í Reykjavík er í
ruglinu og gott að borgarfulltrú-
inn Kristín Soffía Jónsdóttir er
farin að sjá að svo gæti verið.
Vonandi að fleiri borgarfulltrúar
meirihlutans geri það líka, áður
en fleiri axarsköft verða gerð í
umferðarmálum Reykjavíkur,
eins og nýleg dæmi sanna. Næg
verkefni liggja nú fyrir í þjón-
ustu við borgarbúa í formi mal-
bikunar og holufyllinga, sem er
mun mikilvægara en þrenginga-
draumar meirihlutans í borgar-
stjórn Reykjavíkur.
Erum við í ruglinu? –
Svarið er JÁ …
Mikið hefur geng-
ið á í heilbrigðis-
þjónustu lands-
manna síðustu
ár og þær raddir
verið áberandi sem
telja skorta úrræði
fyrir ýmsa sjúk-
lingahópa. Þar í
hópi vorum við for-
svarsmenn Þrautar
ehf. vorið 2013 (sjá
greinar í Frétta-
blaðinu frá 12. maí
og 16. maí 2013) en við höfum
sett okkur það verkefni að gæta
hagsmuna þeirra sem glíma við
vefjagigt.
Að okkar mati hefur þessi
sjúklingahópur til lengri tíma
ekki fengið þá þjónustu sem
hann verðskuldar; kannski
vegna þess hversu raddir sjúk-
linganna hafa verið veikburða
og þjóðfélagsumræðan um
þennan vágest í íslensku sam-
félagi lítil og óþroskuð. Vissu-
lega hafa sjúklingarnir feng-
ið athygli og aðstoð á ýmsum
stöðum í heilbrigðiskerfinu en
veitt þjónusta alltof oft verið
ómarkviss og hjálpin þannig
komið að takmörkuðum notum.
Hvorki við í Þraut né aðrir heil-
brigðisstarfsmenn geta lækn-
að vefjagigt en fjölmargt er
hægt að gera til að fyrirbyggja
vandamál, draga úr einkennum
og viðhalda daglegri færni; með
öðrum orðum að veita sem flest-
um með vefjagigt von um góð og
ásættanleg lífsgæði og heilsu.
Með þeim ásetningi fórum
við af stað með heilbrigðisfyrir-
tækið Þraut ehf. seint á árinu
2008 og leituðum eftir sam-
starfi og samningi við Sjúkra-
tryggingar Íslands um þjón-
ustu fyrir þennan sjúklingahóp.
Alls ekki ákjósanleg tímasetn-
ing í ljósi þeirra efnahagsáfalla
sem dundu á íslensku samfélagi
þetta ár.
En viti menn, mitt í svart-
nætti efnahagsþrenginga og
niðurskurðar voru til aðilar
sem léðu máls á erindi okkar,
hlustuðu gaumgæfilega á hug-
myndir okkar og byggðu síðan
skoðun sína og ákvörðun á
staðreyndum málsins en ekki
fyrirfram gefinni vantrú og
neikvæðni varðandi þetta „fjár-
hagslega íþyngjandi verkefni“.
Með stuðningi Steingríms Ara
Arasonar, forstjóra Sjúkra-
trygginga Íslands, þátttöku
Guðlaugar Björnsdóttur, deild-
arstjóra SÍ, og Hallgríms Guð-
mundssonar, sérfræðings frá
félagsmálaráðuneytinu í vinnu-
hópi, og síðan samþykki Guð-
bjarts Hannessonar, þáverandi
velferðarráðherra, var þjón-
ustuverkefnið sett á flot. Stór-
hugur og framsýni heilbrigðis-
yfirvalda hvað þetta verkefni
varðar er eftirtektarverð í ljósi
þess að miðstöð sem Þraut er
óvíða starfrækt í hinum vest-
ræna heimi og fá fordæmi fyrir
sambærilegri starfsemi. Þegar
Daniel Clauw, yfirmaður Rann-
sóknamiðstöðvar um lang-
vinna verki og síþreytu við Ann
Arbor-háskólann í Bandaríkjun-
um og einn helsti framámaður í
meðferð vefjagigtar, heimsótti
okkur í janúar 2014 var hann
fullur aðdáunar á þessu sam-
eiginlega framtaki okkar og
íslenskra heilbrigðisyfirvalda.
Fleiri njóta þjónustunnar
Þraut hóf starfsemi sína sam-
kvæmt samningi við Sjúkra-
tryggingar Íslands 1. apríl 2011
og fljótlega kom í ljós að eftir-
spurn fyrir þjónustu Þrautar
var mikil, svo mikil að innan
2ja ára var áætluð bið sjúklinga
eftir grunnmati hjá Þraut 2-3 ár.
Samningur Þrautar og Sjúkra-
trygginga Íslands hefur nú verið
endurskoðaður. Að þeirri endur-
skoðun komu Guðlaug Björns-
dóttir, Helga Garðarsdóttir og
Stefán Jóhannsson fyrir hönd
Sjúkratrygginga Íslands og
nokkrir starfsmenn velferðar-
ráðuneytisins, m.a. Inga Hrefna
Sveinbjarnardóttir, Valgerð-
ur Gunnarsdóttir Schram að
ógleymdum Kristjáni Júlíus-
syni ráðherra. Nýr samningur
hefur nú verið undirritaður sem
mun leiða til þess að Þraut getur
þjónustað um 40% fleiri ein-
staklinga en áður.
Kostnaðarhækkun samn-
ingsins er þó talsvert lægri en
þessu nemur, en með breyttri
nýtingu fjármuna munu fleiri
njóta þjónustunnar. Þó að full
þörf hafi verið á að auka þjón-
ustumagnið enn frekar erum
við þakklát Sjúkratryggingum
Íslands og velferðarráðuneytinu
fyrir þetta aukna fjárframlag
og þann áhuga og skilning sem
okkur finnst þessir aðilar hafa
sýnt á þjónustuþörfum sjúklinga
með vefjagigt.
Okkur Íslendingum er tamt
að gera sífellt meiri kröfur
um aukna þjónustu á ýmsum
sviðum velferðarkerfisins, oft
með réttu. En engu að síður ber
okkur að staldra við og fagna
því þegar árangur næst og
aukið fjármagn er veitt í verk-
efni eins og heilbrigðisþjónustu
fyrir vefjagigtarsjúklinga.
Við óskuðum eftir talsvert
meira fjármagni í þetta verkefni
en fékkst á endanum en þökk-
um heilbrigðisyfirvöldum fyrir
fenginn samning og horfum
spennt fram á veginn.
Sóknin gegn
vefjagigt styrkist
enn frekar
SKIPULAG
Ólafur Kr.
Guðmundsson
varamaður í
umhverfi s og skipu-
lagsráði Reykja-
víkurborgar fyrir
Sjálfstæðisfl okkinn
STJÓRNMÁL
Þröstur Ólafsson
hagfræðingur
HEILBRIGÐISMÁL
Arnór
Víkingsson
gigtarlæknir
Eggert S.
Birgisson
sálfræðingur
Sigrún
Baldursdóttir
sjúkraþjálfari
➜ Að öllu framansögðu
verður því niðurstaðan sú,
að núverandi meirihluti í
Reykjavík er í ruglinu og
Kristín Soff ía Jónsdóttir er
farin að sjá að svo gæti verið.
➜ Við höfum einnig lokað
gluggum og þrengt útsýnið.
Þjóðernishyggja og pópúl-
ismi eru orðin að þjóðar-
stefnu.
➜ En viti menn, mitt í
svartnætti efnahagsþreng-
inga og niðurskurðar voru
til aðilar sem léðu máls á
erindi okkar …
Save the Children á Íslandi
0
5
-0
3
-2
0
1
5

2
1
:5
8
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
4
0
9
-8
4
8
4
1
4
0
9
-8
3
4
8
1
4
0
9
-8
2
0
C
1
4
0
9
-8
0
D
0
2
8
0
X
4
0
0
4
B

F
B
0
5
6
s
C
M
Y
K