Læknablaðið - 15.06.2001, Blaðsíða 24

FRÆÐIGREINAR / ÖNDUNARVÉLARMEÐFERÐ
Table I. Patients on home ventilatory treatment in lceland in spring 1999. Mean
values and standard deviation.
Díagnosis Number Gender M/F Age (mean) BMI (kg/m2 Treatment time (months)
Status post TBC Status post polio and 9 4/5 74(4) 23.2 (2.4) 42 (27)
idiop. kyphoscoliosis Neuromuscular diseases and 6 5/1 67(9) 33.0 (7.0) 64 (39)
degenerative diseases 11 8/3 48 (27) 26.6 (13.7) 29 (31)
SDB with COPD 21 11/10 57 (16) 38.8 (12.9) 41 (35)
Cheyne Stoke breathing 7 5/2 71(9) 35.7 (4.9) 38 (27)
All 54 33/21 61 (19) 32.5 (12.1) 41 (33)
SDB: sleep disordered breathing.
COPD: chronic obstructive pulmonary disease.
BMI: body mass index
Table II. Patients on home ventiiatory treatment and ventilatory parameters.
FVC FEVl Blood gases (mmHg)
Diagnosis (% predicted, mean (SD)) P02 Mean (SD) PC02 Mean (SD) LOT
Status post TBC Status post polio and 28(8) 24 (9) 62 (13) 52(6) 5
idiop. kyphoscoliosis Neuromuscular diseases and 38 (25) 45 (33) 53 (10) 64 (21) 1
degenerative diseases 41 (21) 46 (24) 64 (13) 50 (6) 4
SDB with COPD 56 (19) 50 (27) 60 (12) 47(8) 5
Cheyne Stoke breathing 82 (24) 79(26) 70 (17) 45(7) 1
All 49 (24) 47 (28) 61 (13) 50 (12) 16
SDB: sleep disordered breathing.
COPD: chronic obstructive pulmonary disease.
LOT: longterm oxygen therapy.
FEVl: forced expiratory volume in one second.
FVC: forced vital capacity.
minnkaður styrkur öndunarvöðva. Hjá þeim níu sem
báru merki berkla var einnig oft um að ræða aflögun
á brjóstkassa vegna þess að þeir höfðu verið höggnir.
Samtals voru sjö sjúklingar með öndunarmynstur
sem kennt hefur verið við Cheyne og Stoke. Allir
voru þeir með hjartabilun. í öllum hópunum, nema
hjá þeim sem þjáðist af afleiðingum berkla, var
líkamsþyngdarstuðull fyrir ofan eðlileg gildi. Hann
var langhæstur hjá þeim sem höfðu kæfisvefn og
langvinna lungateppu. Meðferðartíminn var stystur
hjá hópnum með tauga- og/eða . Allir hóparnir voru
með blástursgildi sem voru óeðlileg nema þeir sem
höfðu hjartabilun (tafla II). Að meðaltali var
fráblásturinn skertur sem nam 50% eða meira af
viðmiðunargildum. Súrefnisþrýstingur í blóði var að
jafnaði lágur, en var þó hæstur í hópnum sem hafði
hjartabilun. Þrýstingur koltvísýrings í blóði var einnig
aukinn. Þriðjungur hópsins eða 16 talsins notuðu
súrefni í heimahúsi til viðbótar öndunarvélunum.
Umræða
Meðferð með öndunarvélum í heimahúsum á íslandi
hjá 54 einstaklingum, eða tæplega 20 af 100.000
íbúum, lætur nærri að vera tvöfalt meiri notkun en
miðgildi í löndum Evrópu, sem í nýlegri saman-
burðarathugun reyndist vera 10 af 100.000 (11). Rétt
er þó að benda á að meðal þeirra sem við viljum helst
bera okkur saman við, svo sem í umhverfi háskóla-
sjúkrahúsa á Norðurlöndum, var notkunin svipuð og
hjá okkur (11). Meðferðin á Islandi er öll á einum
stað, lungnadeild Landspítala Vífilsstöðum, þar sem
öll þjónusta fyrir þessa sjúklinga er veitt af
þverfaglegum hópi.
A Islandi er þessi sjúklingahópur að fá öndunar-
vélarmeðferð með grímu en ekki með barkaskurði.
Aður var slfkt forsenda þess að hægt var að veita
öndunarvélarmeðferð í heimahúsi (4). Það veitir
mun meiri lífsgæði að þurfa ekki að fá barkaskurð
þar sem hægt er að borða og tala eðlilega. Þá er
venjulega byrjað mun fyrr á meðferð þegar notuð er
gríma en við barkaskurð (4,5).
Mælitæknin er orðin svo einföld að ef grunur er
um öndunartruflanir í svefni, ætti skilyrðislaust að
gera næturmælingu og athuga blóðgös. Óvíst er
hvenær best er að hefja slíka meðferð hjá sumum
þeirra sem til greina koma. Þar sem hér er um að
ræða fremur nýjan meðferðarmöguleika vantar fleiri
vel gerðar rannsóknir um notagildi hennar og
tímasetningu. Munu slíkar rannsóknir vafalaust
birtast á næstu misserum. I rannsókn okkar reyndust
þeir sem eru með vöðva- og taugasjúkdóma vera
yngstir og hafa notað öndunarvélamar styst. Þetta
stafar af því að margir þessir sjúkdómar eru
meðfæddir eða koma fram snemma á ævinni og
draga sjúklingana til dauða á tiltölulega stuttum tíma.
Enn er nokkur fjöldi sjúklinga sem ber menjar
berkla, bæði eftirstöðvar sýkingar með bandvefs-
myndun og kölkun, og hefur farið í aðgerð sem leitt
hefur til afmyndunar á brjóstkassa. Þessum hópi er
hætt við að fá hækkun á koltvísýringi í svefni og þarf
að gera svefnrannsókn hjá þeim sem hafa einkenni
sem bent geta til slíks. Sjúklingum með langvinna
lungnateppu án kæfisvefns gagnast að jafnaði ekki
öndunarvélarmeðferð í heimahúsi til lengri tíma,
nema um sé að ræða kæfisvefn eða aðrar svefnháðar
öndunartruflanir til viðbótar (8,9). Oft er unnt að
þekkja úr þá sem gætu haft gagn af slíkri meðferð, því
þeir eru með háan líkamsþyngdarstuðul og eru því
verulega of feitir eins og kemur fram í þessari
rannsókn. Þeir eru líka gjarna með lungnateppu á
miðlungs eða háu stigi eins og sést af blásturprófum
hjá þessum sjúklingahópi.
Sjúklingar með hjartabilun á lokastigi eru oft með
öndunartruflanir í svefni (12). Oftast er um að ræða
blöndu af kæfisvefni og miðlægum öndunarhléum.
Þetta veldur því oft að einkenni um hjartabilun
versna endurtekið og lífsgæði skerðast (13). Þá
sjúklinga sem hafa hjartabilunareinkenni á næturna
og dagsyfju og dagþreytu ætti að rannsaka með
næturmælingu. Einnig þá sem hafa mikil einkenni
um hjartabilun og versnar þrálátt þrátt fyrir lyfja-
meðferð (14).
524 Læknablaðið 2001/87