Læknablaðið - 15.06.2001, Blaðsíða 82

UMRÆÐA & FRÉTTIR / KLÍNfSKAR LEIÐBEININGAR 1
1». u.. Landlæknlsembættið
. ' ftjí Dlrectorate of Health
L<uq«vql 116 | 105 R»ykj*vlk | T»l. 510 1900 | fa» 5)0 1919
Landlæknisembættlð
Directorate of Health
fugavgl 116 | 105 Reykjevih | T*l. 510 »900 I F«» 510 1919
Neyðargetnaðarvarnir
Samantekt ráðlegginga
Neyðargetnaðarvörn er stlað að koma i veg fyrir gctnað og þungun eftir
óvarðar samfarlr. Neyðargetnaðarvörn er ekki fóstureyðing.
Tegundlr neyðargetnaðarvarna:
Lyf:
11 Fyrsta val:
Ósamsettar töflur meö gestageni: 750 mikrog. levónorgestrel.
H Annað val:
Samsettar töflur meó estrógeni og gestageni: 50 míkrog. ethinýlestradlól og 250 mikrog.
levónorgestrel.
Ráðgjöf, fræðila og eftlrllt:
Lcggja ber ahcrslu á, að því fyrr scm ncyðargctnaðarvarnartöflur
B eru teknar eftir óvarðar samfarir, því bctri cr árangur.
Endurtaka má skammt eöa benda á lykkju ef uppköst veröa innan 1 klst. frá töflutöku. Fræóa þarf
um verkun og aukaverkanir, öruggar getnaöarvamir og hættu á kynsjúkdómasmiti.
Ráöleggja þarf um notkun getnaöarvama fram aö næstu þlæóingum og kynna hvemig bregöast
skuli viö ef meöferöin ber ekki árangur
Ef blæöingar koma ekki á væntanlegum tíma er ráölagt aó gert sé þungunarpróf.
Fyrir b*ðl lyfln glldlr:
Ábendlng:
Getnaöarvöm eftir óvaröar samfarir innan 72 klukkustunda.
Frábending:
Þungun.
Varúð:
Kanna nánar hvort konan hefur áóur fengió djúpbláæöasega eöa staöbundið migreni með
forboöaeinkennum (aura) ef valin er samsett getnaöarvörn.
Eftirlit:
Eftiriit eftir notkun neyöargetnaöarvarnar felst i þvi aö konan fylgist sjálf meö blæöingum og tekur
þungunarpróf ef þlæöingar koma ekki eöa eru óeölilegar.
Endurkoma getur verió skynsamleg til frekari fræöslu. eftiriits og ráögjafar
Aðgengi:
Lyfjafræöingar I lyfjabúöum hafa heimild til afhendingar neyöargetnaöarvamartaflna án lyfseöils skv.
Ákvæöum 11 .gr lyfjalaga nr. 93/1994
Koparlykkja
Ábending:
Getnaöarvöm eftir óvaröar samfarir ef ekki eru liönir meir en 5 sólarhringar frá samförum eöa innan
viö 5 sólarhringar frá egglosi.
Frábcnding og varúðarráðjtafanir:
Þær sömu og gilda almennt fyrir uppsetningu á lykkju.
Lykkja er einkum notuó ef komiö er fram yfir 3 sólarhringa frá óvöröum samförum eöa ef viökomandi
óskar eftir lykkju sem áframhaldandi getnaöarvöm. Hormónalykkjan (Levo-Nova) hefur ekki veriö
rannsökuö m.t.t. notkunar sem neyöargetnaöarvöm.
Almennar viðleknar reglur um gjöl getnaðarvama gilda Jatnlramt tyrir neyðargetnaðarvöm.
Tegund getnaöarvamar Arangur
Lévðnorgestrel 750 mlkróg. 98/99%
Etinýlestradíól 100 mlkróg og Levónorgestrel 500 mlkróg 97-98%
Ropariykkja 99%
sem sinna unglingum ættu að hugleiða að hafa
neyðargetnaðarvarnartöflur tiltækar á læknastofum
sínum. Mælt er með því að hjúkrunarfræðingar í
skólum og lyfjafræðingar í lyfjabúðum geti gefið
neyðargetnaðarvörn í samvinnu við lækni. Lyfja-
fræðingar í lyfjabúðum hafa heimild til afhendingar
neyðargetnaðarvarnartaflna án lyfseðils samkvæmt
ákvæðum 11. greinar lyfjalaga nr. 93/1994.
Lykkjur er hægt að fá á heilsugæslustöðvum,
kvennadeildum og hjá kvensjúkdómalæknum.
Allir sem leita til heilbrigðisstarfsmanna eftir
nauðgun eiga kost á neyðargetnaðarvörn. Neyðar-
getnaðarvörn er sjálfsagt að veita öllum konum
sem þess óska. Fræða þarf um neyðargetnaðar-
vörn alls staðar þar sem kynfræðsla og fræðsla um
getnaðarvarnir fer fram. Leggja skal áherslu á
mikilvægi ráðgjafar í einrúmi fyrir viðkomandi
konu/par en gefa greinagóðar skriflegar upp-
lýsingar ef ekki er unnt að veita fræðslu og ráðgjöf
með viðtali.
Skjólstæðingar heilbrigðisstarfsfólks eiga rétt á
bestu fáanlegu þjónustu og meðferð hverju sinni,
óháð aldri og erindi og virða skal sjálfsákvörð-
unarrétt og trúnað við skjólstæðinginn. Trúnaður
er sérstaklega mikilvægur í samskiptum við ung-
linga þegar þeir eru að læra að taka meiri ábyrgð á
eigin lífi. Heilbrigðisstarfsmaður metur hvenær
þörf er á samráði við forráðmenn og tekur mið af
þroska viðkomandi, eðli erindis, rétti og ábyrgð
skjólstæðings. Allt samráð og samvinna við aðra
en skjólstæðinginn er rétt að gera með vitund hans
og samþykki. Heilbrigðisstarfsmenn eiga að hvetja
öll ungmenni sem fá getnaðarvarnir til að ræða við
forráðamenn sína. Almennar viðteknar reglur um
gjöf getnaðarvarna gilda jafnframt fyrir neyðar-
getnaðarvörn.
Eftirlit
Eftirlit eftir notkun neyðargetnaðarvarnar felst í því
að konan fylgist sjálf með blæðingum og taki
þungunarpróf ef blæðingar koma ekki eða eru óeðli-
legar. Endurkoma getur verið skynsamleg til frekari
fræðslu, eftirlits og ráðgjafar.
Efni um neyðargetnaðarvarnir er unnið af vinnuhópi á
vegum landlæknisembættisins. Starfshópinn skipa: Anna
Björg Aradóttir, Hjördís Harðardóttir, Osk Ingvarsdóttir,
Rannveig Einarsdóttir, Reynir Tómas Geirsson, Sigurður
Helgason, Sóley Bender og Steingerður Sigurbjörnsdóttir.
ítarlegri upplýsingar er að finna á síðu um neyðar-
getnaðarvarnir sem er á vef landlceknisembættisins
um klínínskar leiðbeiningar: www.landlaeknir.is
undir liðnitm: leiðbeiningar/eftirlit.
582 Læknablaðið 2001/87