Læknablaðið - 15.01.2006, Qupperneq 57

UMRÆÐA & FRÉTTIR / HAMINGJA OG LÍFSSTÍLL
sem franska skáldið Victor Hugo benti á fyrir
löngu: Augasteinarnir stækka í myrkri og finna að
lokum ljós í því, eins og sálin stækkar í neyðinni og
finnur að lokum Guð.
Mörg sótt, sem áður var oftast banvæn, er nú úr
sögunni. En ný veiki er komin upp, asasótt, spennu-
sýki. Og hugsýki, þunglyndi, er orðinn faraldur.
Líkamlegur þrældómur, eins og hann var, og
fólk á mínum aldri kynntist af eigin raun, er nánast
úr sögunni. En þá er önnur þrælkun komin upp.
Hvaða harðjaxl og kúgari og arðræningi veldur
honum? Líklega verður að viðurkenna, að hér sé
hver sinn eiginn böðull. Og verður það með því að
gerast þræll þeirra lífshátta eða lífsstíls, sem þjóð-
félagið er „haldið af“, eins og komist var að orði á
ráðstefnunni í fyrra.
Við höfum hvað eftir annað að undanförnu
verið upplýst um óhóflega notkun geðlyfja, ís-
lensk börn hafa Norðurlandametið í þeirri grein.
„Vafasamt met“, hét grein í Morgunblaðinu í síð-
ustu viku, var eftir sálfræðing og fjallaði um þetta
sorglega afrek.
Ekki bætir það úr að fullorðnir landar eru líka
í fremstu röð meðal frændþjóðanna í samskonar
neyslu.
Ætli við séum ekki nokkuð framarlega í hófleysi
á fleiri sviðum? Ekki leikur vafi á því, að við förum
stundum fram úr öðrum í hamslausum ólátum. Það
blasir við á nýársnótt og er frægt orðið.
Allir vita, að mikið tilstand og tilhald og ærusta
getur farið illa með einstaklinga og fjölskyldur. Á
aðfangadag síðastliðinn birtist stutt viðtal við fjöl-
skylduráðgjafa. Hann segir að óánægja, leiðindi,
illindi milli hjóna og innan fjölskyldna séu áber-
andi fylgifiskar þeirrar spennu, sem hinn mikli fyr-
irgangur kringum jólin veldur, og aldrei hafi þetta
verið eins ískyggilega áberandi og nú.
Áníðslan vegna gróðavona út á jólin hefst nú
orðið fyrir septemberlok, stendur með öðrum orð-
um í þrjá mánuði með linnulausri ákefð og látum.
Það hefur áhrif, gefur gróða, eins og til er ætlast, en
veldur verri áhrifum og meira tjóni en nokkur ætl-
ast til eða er fær um að meta. En þannig fer þegar
fólk verður haldið.
Þau heilsufarsvandamál, sem rakin verða til
ríkjandi lífsstíls, eru áberandi og mikið rædd í
öllum tæknivæddum allsnægtalöndum. Það á ekki
síst við um Bandaríkin, en helst er það þar, sem
sá lífsstíll hefur mótast, sem hefur orðið öfundar-
efni og hugsjón eða hatursefni víða. Eg hef séð, að
þar vestra finnst mörgum, að sjónvarpsnotkun sé
meðal lífsstílsvandamála, en þar er sjónvarp opið á
hverju heimili sex stundir á sólarhring til jafnaðar.
Eg sleppi að minnast á efnið, sem þar er í boði og
í fyrirrúmi oft. En án tillits til þess er einsætt, að
það getur ekki verið gott fyrir heimilin og einkalíf
að láta þetta aðvífandi og bægslamikla stórfygli
undiroka sig. En þörfin fyrir afþreyingu sýnist tak-
markalítil. Og fjöldi fólks þolir ekki þögn.
Það hefur vitnast, að börn og unglingar hér á
landi sitja daglega rígbundin yfir myndböndum og
tölvuleikjum klukkutímum saman og í skrifum um
það mál koma fram áhyggjur af slíkum þrásetum,
aðallega vegna afleiðinganna fyrir holdafarið, en
„offita er orðin þjóðfélagslegt vandamál“, segir
Morgunblaðið í leiðara sínum um síðuslu áramót,
og hefði einhvern tíma þótt fyrirsögn að sá voði
færi að steðja að Islendingum, svo margir þeirra,
sem þjáðust og dóu af ófeiti fyrr á tíð. En plág-
urnar ætla ekki að skilja við mannfólkið, þótt þær
kunni að hafa hamskipti.
Tæknin, vitið, vísindin hafa bægt svo mörgum
ytri plágum frá dyrum og blessað er það. Mann-
eskjan ætti að finna sig óhultari, öruggari, ánægð-
ari með kjör sín en nokkru sinni. Er hún svo ótrú-
lega hugvitssöm í því að búa sjálf til plágur handa
sér, snúa láni upp í ólán?
í nýlegri bók bandarískri (John Ortberg: The
Life you’ve always wanted) las ég fróðlega upplýs-
ingu. Hún er um Amish-fólkið í Pennsylvaniu. Það
kom til Ameríku frá Þýskalandi og Niðurlöndum
á 17. öld, er injög trúað, kristið fólk og hefur um
aldir lifað sínu lífi samkvæmt skilningi sínum á
hollum, hófsömum lífsháttum og vegna þess bægt
frá sér margri nýlundu. Meðal annars notar það
ekki útvarp, sjónvarp né myndbönd. Og viti menn:
Þetta fólk er alveg sér á báti í Bandaríkjunum,
það þekkir ekki margumtöluð lífsstílsvandamál,
streitu, lífsleiða, eða aðrar þær plágur og kvilla,
sem kannski mætti rekja til ofmötunar og kalla
ofmötunarsýki. Fólki getur orðið bumbult af fleiru
en þungum mat og fengið velgju af fleiru en hnall-
þórutertum í tíma og ótíma, en kannski þolir sálin
Sigurbjörn Einarsson
biskup fylgist með erinda-
flutningi við setningu
Lœknadaga 2005.
Læknablaðið 2006/92 57