Læknablaðið

Volume

Læknablaðið - 15.01.2007, Page 13

Læknablaðið - 15.01.2007, Page 13
FRÆÐIGREINAR / ÖRORKA örorkustigsins eins sér. Marktækur munur er á milli aldursdreifingarinnar hjá konum og körlum (p<0,0001), bæði hvað varðar hærra örorkustigið eitt sér og bæði stigin samanlögð. Algengi örorku fer stigvaxandi með aldri hjá báðum kynjum og í yngstu aldurshópunum (16 til 19 og 20 til 24 ára) er örorka ífið algengari hjá körlum en konum, en í eldri aldurshópum mun algengari hjá konum. Tafla V sýnir fyrstu (helstu) sjúkdómsgreiningu eftir sjúkdómaflokkum (8) hjá þeim sem metnir höfðu verið til annars vegar hærra örorkustigs- ins og hins vegar annað hvort hærra eða lægra örorkustigsins 1. desember 2005. Þetta er sú sjúkdómsgreining sem tryggingalæknirinn byggir örorkumat sitt öðru fremur á. Marktækur munur er í báðum tilvikum á dreifingu sjúkdómaflokka á milli kvenna og karla (p<0,0001). Geðraskanir og stoðkerfisraskanir voru algengustu sjúkdóma- flokkarnir hjá báðum kynjum (til samans 67,4% tilvika hjá konum og 59,8% hjá körlum meðal þeirra sem metnir voru til hærra örorkustigsins, en til samans 66,4% tilvika hjá konum og 58,1% hjá körlum meðal þeirra sem metnir voru annað- hvort til hærra eða lægra örorkustigsins). Umræða í desember 2005 hafði algengi hærra örorkustigs- ins aukist talsvert frá því sem var í desember árið 2002, eða úr 7,0% í 8,0% hjá konum og úr 4,7% í 5,2% hjá körlum (5). Rannsóknir hafa sýnt að fjölgun nýskráðra öryrkja er mjög breytileg frá einu ári til annars. Sýnt hefur verið að sá breyti- leiki tengist öðru fremur breytingum á atvinnu- leysisstigi (7,11). Atvinnuleysi hafði aukist umtals- vert frá 2002 til 2004, og tíðni örorku með, en á árinu 2005 dró úr atvinnuleysi og þá hægði einnig á fjölgun öryrkja (7). Aðrir þættir stuðla að hægfara fjölgun öryrkja yfir tíma, svo sem hækkun meðalaldurs og auknar kröfur á vinnumarkaði (6), en á síðasta áratug gætti einnig sérstaklega mikillar fjölgunar öryrkja með geðraskanir sem megin ástæðu örorkunnar (7, 12). Slíkrar aukningar hafði ekki gætt áratug- ina á undan og virðist vera um vakningu að ræða á þessu sviði, það er að fólk með geðraskanir sem áður var utan örorkulífeyriskerfisins hafi í aukn- um mæli leitað meðferðar og skráningar, meðal annars vegna bættra greiningaraðferða og meiri vitundar um rétt til örorkulífeyris (13, 14). Þessi þróun virðist hafa verið algeng í öðrum vestrænum löndum áratuginn á undan (7,13). Örorka er sem fyrr marktækt algengari hjá konum en körlum. Sú útkoma er algeng meðal þjóða sem búa við borgararéttindakerfi á sviði almannatrygginga (til dæmis norrænu þjóðirnar og Tafla IV. Algengi* örorku í einstökum atdurshópum á íslandi þann 1. desember 2005 skipt eftir örorkustigi og kyni. Aldur (f árum) Bæði örorkustigin samanlögð Hærra örorku stigið Konur Karlar Konur Karlar 16-19 1,1 1,4 1,1 1,4 20-24 2,3 2,5 2,0 2,3 25-29 4,0 2,8 3,5 2,5 30-34 5,0 3,4 4,6 3,1 35-39 7,0 4,2 6,4 3,9 40-44 9,1 5,6 8,2 5,2 45-49 10,4 6,5 9,6 6,3 50-54 11,9 7,6 11,0 7,2 55-59 15,7 9,3 14,8 8,8 60-64 22,6 13,6 21,4 13,0 65-66 28,9 17,9 27,8 17,4 16-66 8,6 5,5 8,0 5,2 * Hundraðshlutfall af fólki á aldrinum 16-66 ára búsettu á íslandi þann 1. desember 2005. Tafla V. Fyrsta (helsta) sjúkdómsgreining samkvæmt iCD-10 skránni* hjá öryrkjum á íslandi þann 1. desember 2005, skipt eftir örorkustigi og kyni. Bæði örorkustigin samanlögö Hærra örorku- stigið Konur Karlar Konur Karlar Smitsjúkdómar 0,6% 0,8% 0,6% 0,7% lllkynja æxli 2,1% 1,7% 2,1% 1,6% Önnur æxli 0,4% 0,2% 0,3% 0,2% Innkirtla-, næringar- og efnaskiptasjúkdómar 2,4% 2,4% 2,0% 1,8% Geðraskanir 31,3% 40,8% 32,8% 42,6% Sjúkdómar í taugakerfi 7,2% 8,7% 7,4% 8,7% Sjúkdómar í augum og eyrum 2,0% 3,1% 1,7% 2,7% Sjúkdómar í blóðrásarkerfi 4,0% 8,5% 4,1% 8,6% Sjúkdómar í öndunarfærum 2,8% 1,7% 2,9% 1,6% Sjúkdómar f meltingarfærum 1,0% 0,5% 1,0% 0,5% Húðsjúkdómar 1,0% 0,4% 1,0% 0,4% Stoökerfisraskanir 35,1% 17,3% 34,6% 17,2% Sjúkdómar í þvag- og kynfærum 0,6% 0,4% 0,6% 0,4% Meðfeeddar vanskapanir, aflaganir og litningafrávik 2,3% 3,4% 2,2% 3,3% Áverkar 5,3% 8,8% 4,8% 8,5% Aðrar greiningar 1,9% 1,3% 1,9% 1,2% Samtals 100% 100% 100% 100% * Alþjóðleg tölfræðiflokkun sjúkdóma og skyldra heilbrigðisvandamála (International classification of diseases) (8) Bretland), sem og þar sem lífeyrisréttur er rýmri og bætur örlátari. Hjá þjóðunum á meginlandi Evrópu (Þýskalandi, Frakklandi, Spáni, Portúgal, Ítalíu og Belgíu), þar sem réttur til örorkulífeyris er einkum bundinn starfsferli, er tíðni örorku jafn- ari meðal kynjanna (13, 15). Á heildina litið var tíðni örorku meðal karla í OECD-ríkjunum um Læknablaðið 2007/93 13 L

x

Læknablaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.