Læknablaðið - 15.02.2009, Qupperneq 11

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
Litlir fyrirburar á íslandi 1991-95
Áhættuþættir fyrir burðarmáls-
og nýburadauða
Brynja K.
Þórarinsdóttir1’2
læknir
Ingibjörg
Georgsdóttir3
barnalæknir
Jóhann Heiðar
Jóhannsson4
barnameinafræðingur
Atli
Dagbjartsson12
barnalæknir
Lykilorð: litlir fyrirburar, lifun,
burðarmálsdauði, nýburadauði.
’Barnaspítala Hringsins,
Landspítala
Núverandi aðsetur Brynju
er á Drottning Silvias Barn-
och Ungdomssjukhus í
Gautaborg.
2læknadeild HÍ,
3Greiningar- og
ráðgjafarstöð ríkisins,
4rannsóknarsviði
Landspítala.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Ingibjörg Georgsdóttir,
barnalæknir,
Greiningar- og ráðgjafarstöð
ríkisins,
Digranesvegi 1,200
Kópavogi.
Sími: 510 8400, bréfsími:
5108401
ingibjorg@greining. is
Ágrip
Inngangur: Lífslíkur lítilla fyrirbura með fæðing-
arþyngd <1000 g hafa aukist verulega undanfarin
ár samhliða lækkirn á burðarmálsdauða. Tilgangur
rannsóknarinnar „Fyrirburar - langtímaeftirlit
með heilsu og þroska" var að varpa ljósi á lífslíkur,
heilsufar, þroska og langtímahorfur lítilla fyrir-
bura á íslandi 1991-95 og fjallar þessi hluti hennar
um þá þætti í heilsufari fyrirburanna og mæðra
þeirra sem höfðu áhrif á að börn lifðu ekki.
Rannsóknaraðferðir og efniviður: Aflað var upp-
lýsinga úr Fæðingaskráningunni um fæðingar
og lifun lítilla fyrirbura sem vógu 500-999 g og
fæddust á tímabilinu 1991-95. Leitað var eftir upp-
lýsingum úr sjúkraskrám lifandi fæddra fyrirbura
og mæðraskrám mæðra þeirra og skoðaðir þættir
er vörðuðu heilsufar mæðranna á meðgöngu,
meðgöngulengd, tegirnd fæðinga, sjúkdóma fyrir-
bura, lífslengd og dánarorsök. Skoðaðar voru
krufningarskýrslur varðandi þau börn sem létust.
Við úrvinnslu voru upplýsingar er vörðuðu látna
fyrirbura bornar saman við upplýsingar um fyr-
irbura sem lifðu.
Niðurstöður: Rannsóknarhópurinn samanstóð af
28 látnum fyrirburum og samanburðarhópurinn
af 32 fyrirburum sem lifðu. Meirihluti fyrirbur-
anna lést á fyrsta sólarhring (47%). Ekki var mark-
tækur munur á fæðingarþyngd hópanna né hvað
varðar aldur, reykingar, áfengis- og lyfjanotkun
mæðra. Nær allar mæður látinna barna (96%)
voru veikar á meðgöngu miðað við 66% mæðra
í samanburðarhópi. Sýkingar voru marktækt
algengari (p=0,004) hjá mæðrum látnu barnanna.
Marktækur munur kom einnig fram varðandi
öndunarörðugleika og heilablæðingu hjá fyrirbur-
um sem létust (p<0,001).
Ályktun: Niðurstöður rannsóknarinnar leiða í ljós
að stutt meðgöngulengd, sýking á meðgöngu og
heilablæðing hjá bami eftir fæðingu voru megin-
áhættuþættir fyrir burðarmáls- og nýburadauða
lítilla fyrirbura á íslandi á árunum 1991-95.
Inngangur
Lífslíkur lítilla fyrirbura á íslandi með fæðingar-
þyngd <1000 g hafa aukist verulega undanfarin ár
samhliða lækkun á burðarmálsdauða.1'4 Lifun lít-
illa fyrirbura á íslandi var 22% á tímabilinu 1982-
90 og 52% 1991-95.4 Skýring aukinnar lifunar eftir
1990 er talin tengjast notkun lungnablöðruseytis
(surfactant) við glærhimnusjúkdómi fyrirbura
(hyalin membrane disease), en notkun þess hófst
haustið 1990 í tengslum við fjölþjóðarannsóknina
OSIRIS.5 Einnig er talið að aukin þekking, reynsla
og tækniframfarir í meðferð lítilla fyrirbura hafi
haft áhrif á horfur þeirra ásamt framförum í með-
göngueftirliti og fæðingarhjálp. Tilgangur rann-
sóknarinnar „Fyrirburar - langtímaeftirlit með
heilsu og þroska" var að varpa Ijósi á lífslíkur,
heilsufar, þroska og langtímahorfur lítilla fyrir-
bura á íslandi 1991-95 og fjallar þessi hluti hennar
um þá þætti í heilsufari fyrirburanna og mæðra
þeirra sem höfðu áhrif á að börn lifðu ekki.
Rannsóknaraðferðir og efniviður
Upplýsingar um fæðingar og lifun lítilla fyrirbura
sem vógu 500-999 g og fæddust á íslandi á fimm
ára tímabili, 1. janúar 1991 til 31. desember 1995,
fengust úr Fæðingarskráningunni. Leitað var
eftir heilsufarsupplýsingum úr sjúkraskrám lif-
andi fæddra fyrirbura og mæðraskrám mæðra
þeirra. Einnig var farið yfir krufningarskýrslur
barnanna sem létust. Miðað var við lifun við fimm
ára aldur.
Úr mæðraskrá fengust upplýsingar um heilsu-
far mæðra á meðgöngu, meðgöngulengd og teg-
und fæðinga. Úr sjúkraskrá barna fengust upplýs-
ingar um sjúkdóma fyrirburanna, lífslengd þeirra
og dánarorsök. Við úrvinnslu voru upplýsingar er
vörðuðu látna fyrirbura bornar saman við upplýs-
ingar um fyrirbura, sem lifðu. Við samanburð og
tölfræðilega úrvinnslu var hver meðganga og fæð-
ing aðeins talin einu sinni. Þegar um fjölbura var
að ræða var eitt barnanna tekið inn í rannsóknina,
annaðhvort talið með í rannsóknarhópi látinna
bama eða í samanburðarhópi lifandi bama.
Fjórir látnir fyrirburar (tveir drengir og tvær
stúlkur) voru ekki taldir með í rannsóknarhópi,
tveir af þríburum og tveir tvíburar. Sá fyrirburi
sem fæddist fyrst í fjölburafæðingu var talinn með.
LÆKNAblaðið 2009/95 1 07