Læknablaðið - 15.09.2009, Blaðsíða 11

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Jón G.
Stefánsson1
sérfræðingur í
geðlæknisfræði
Eiríkur Líndal2
sálfræðingur, sérfræðingur í
klínískri sálfræði
Lykilorð: geðröskun, kvíði,
þunglyndi, faraldsfræði.
Algengi geðraskana
á Stór-Reykjavíkursvæðinu
Ágrip
Tilgangur: Að kanna algengi geðraskana hjá
þremur aldurshópum á Stór-Reykjavíkursvæðinu.
Efniviður og aðferðir: Algengi geðraskana var
kannað í hópi 805 einstaklinga úr handahófsúrtaki
af Stór-Reykjavíkursvæðinu. I úrtakinu voru
þrír aldurshópar, fæddir árin 1931, 1951 og
1971. Fólkinu var boðið að taka þátt í könnun
á geðheilbrigði. Af mögulegum þátttakendum
samþykktu 420 (52%) að taka þátt í rannsókninni.
Kerfisbundið greiningarviðtal (CIDI-Auto) var
notað til að meta geðheilsu. Því luku 416
þátttakendur.
Niðurstöður: Lífalgengi geðröskunargreiningar
er 49,8%. Algengastar eru geðröskun af völdum
tóbaksnotkunar (23,6%), líkömnunarröskun
(19%) og geðröskun vegna áfengisnotkunar
(10,8%). Sögu um kvíðaröskun höfðu 14,4% og
lyndisröskun 13%. Tæp 20% þátttakenda höfðu
einkenni geðröskunar síðastliðið ár fyrir skoðun.
Ársalgengi geðröskunar vegna tóbaksnotkunar
var 6,5% og vegna áfengisnotkunar 6%. Ársalgengi
líkömmmarraskana var 10,3%, kvíðaraskana
5,5% og lyndisraskana 2,6%. Geðraskanir vegna
áfengisnotkunar voru algengari hjá körlum en
líkömnunarraskanir, kvíðaraskanir og lyndis-
raskanir hjá konum.
Ályktun: Algengi geðraskana í þessari rannsókn
er svipað og/eða lægra en fundist hefur í
sambærilegum athugimum. Niðurstöður hennar
benda ekki til þess að algengi geðraskana hafi
aukist.
Inngangur
Geðsjúkdómar eru algengir og margir þekkja
til þeirra af eigin raun eða vegna einhvers sem
þeim tengist. Þeim er lýst í gömlum sögum og
heimildum og virðast þá hafa birst á svipaðan hátt
og nú þótt hugmyndir manna um orsakir þeirra
og eðli hafi þróast í tímans rás.
Með iðnvæðingu, auknu þéttbýli og öðrum
þjóðfélagsbreytingum á nítjándu öld varð
umönnun geðsjúkra vandamál er þurfti að leysa.
Rannsóknir á umfangi þessa heilbrigðis- og
félagslega vanda og uppbygging stofnana til að
annast geðsjúka efldust. Hér á landi var á árunum
1841-1842 gerð athugun á fjölda geðveikra og
misþroska til að meta hve mikla þjónustu þyrfti að
veita vegna þeirra.1
Síðan hafa verið gerðar margar rannsóknir sem
varpa ljósi á algengi geðsjúkdóma á íslandi.
Niðurstöður stórrar íslenskrar faraldsfræði-
legrar rannsóknar birtust 1964.2 Sjúkdómslíkur
þeirra geðraskana er hún tók til var metið um
31% í heild og ekki var marktækur munur á sjúk-
dómslíkum geðsjúkdóma hér og í Danmörku
(Borgundarhólmi). Síðari rannsóknir hafa einnig
bent til að algengi geðsjúkdóma væri svipað á
íslandi og í nágrannalöndunum.3
Síðustu ár hafa vaknað spurningar um hvort
algengi geðraskana fari vaxandi. Geðraskanir eru
oftar orsakir örorku en áður var4 og magn geðlyfja
sem er ávísað hefur aukist mikið.5 Hvort þetta
er vegna aukins algengis geðraskana er þó óljóst
því margt annað getur valdið6 og samanburður á
skimleitarathugunum með GHQ (General Health
Questionnaire)7'8 frá 1984 og 2002 sýndi ekki
marktæka breytingu á algengi geðraskana.5
Tilgangur þessarar rannsóknar var að meta
algengi geðraskana eftir greiningarskilmerkjum
ICD-109 meðal þriggja aldurshópa íbúa á Stór-
Reykjavíkursvæðinu og nota til þess kerfisbundið
geðgreiningarviðtal.
Efniviður og aðferðir
Undirbúningur að rannsókninni hófst árið 2005.
Fengið var leyfi Vísindasiðanefndar (Algengi
geðsjúkdóma á íslandi, 05-035-Sl) og rannsóknin
tilkynnt til Persónuverndar (S2400/2005). Söfnun
gagna hófst í ágúst 2005 og lauk í júní 2007. Fengið
var 900 manna úrtak, einstaklingar fæddir árin
1931,1951 og 1971,300 manns úr hverjum árgangi,
sem þjónustuaðilar á vegum Hagstofunnar völdu
af handahófi úr þjóðskrá. Kynjahlutfall var jafnað.
Allir í úrtakinu höfðu íslenskt ríkisfang og voru
búsettir á Stór-Reykjavíkursvæðinu (Reykjavík,
Seltjarnarnesi, Kópavogi, Hafnarfirði, Garðabæ og
Mosfellsbæ).
Þeim sem voru í úrtakinu var sent kynningar-
bréf þar sem greint var frá rannsókninni. Síðan
var haft samband við þá símleiðis. Þeir sem
LÆKNAblaðíð 2009/95 559