Læknablaðið - 15.09.2009, Blaðsíða 12

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Tafla I. Þátttakendur og brottfall.
Heildarfjöldi úrtaks, ástæöur brottfalls og þátttökuprósentur.
Fæðingarár 1931 1951 1971 Alls
Upphaflegt úrtak 300 300 300 900
Látnir 13 1 0 14
Brottfl uttir 3 7 19 29
Ófærir vegna veikinda 14 2 0 16
Náðist ekki í 6 9 21 36
Samtals 36 19 40 95
Mögulegir þátttakendur 264 281 260 805
Fjöldi þátttakenda 137 152 131 420
Luku CIDI greiningarviðtali 134 152 130 416
Þátttaka 52% 54% 50% 52%
fremst varanleg líkamsverkjaröskun (F45.4) sem
er mjög algeng. Lífalgengi geð- og atferlisraskana
af völdum áfengisnotkunar var samanlagt 10,8%.
Afengisvandamál eru algengari meðal karla og
algengust í aldurshópnum 34-36 ára. Kvíðaröskun
greinist hjá 14,4% og lyndisröskun hjá 13%.
Eins árs algengi er sýnt í töflu III. Eins árs al-
gengi er fjöldi (%) þeirra sem hefur fengið grein-
ingu og er með einkenni á síðustu 12 mánuðum.
Tæp 20% höfðu einhverja geðröskun síðustu 12
mánuði. Líkömnunarraskanir og raskanir vegna
tóbaks- og áfengisnotkunar hafa hæst eins árs al-
gengi. Síðastliðið ár höfðu 5,5% haft kvíðaröskun
og 2,6% lyndisröskun.
vildu taka þátt í rannsókninni komu á starfsstöð
rannsóknarinnar eða í prófamiðstöð sálfræðinga á
geðdeild Landspítala.
Þrír spurningalistar voru lagðir fyrir:
1. Listi með spurningum um almennt heilsufar
og þátttöku í fyrri geðheilsurannsóknum.
2. Persónuleikaprófið DIP-Q.1011'12Niðurstöður
þess í rannsókninni hafa þegar verið birtar í
Læknablaðinu.13
3. Greiningarviðtalið CIDI.14-15 Það er staðlað
geðgreiningarviðtal sem hefur verið notað við
fjölda rannsókna erlendis og hér á landi.1617
Niðurstöður
Nokkrar breytingar urðu á úrtakinu á rann-
sóknartímabilinu. Alls létust 14 þeirra sem voru
í upphaflega rannsóknarúrtakinu, sextán voru
ófærir til þátttöku vegna veikinda, 29 höfðu flutt
af svæðinu og ekki tókst að ná í 36. Alls var haft
samband við 805 manns og 420 þeirra tóku þátt
í rarmsókninni. CIDI greiningarviðtali luku 416
(tafla I).
Geðröskunargreiningar gerðar með CIDI eru
í rannsóknum eins og þessari ekki látnar úti-
loka hver aðra. Hver einstaklingur getur því haft
margar greiningar. Einhver geðröskunargreining
kemur fram hjá helmingi þátttakenda. Með eina
greiningu eru 29%, með tvær greiningar 12% og
með þrjár eða fleiri greiningar eru 9%.
Lífalgengi (%) geðraskana, það er fjöldi
þeirra með greiningarskilmerki sem hafa verið
uppfyllt einhverntíma á ævinni, kemur fram í
töflu II. Sjúkdómsgreiningarnar eru gerðar eftir
tíundu útgáfu alþjóðlegu sjúkdómaskrárinnar
(ICD-10).9 Algengastar voru geð- og atferlis-
raskanir af völdum tóbaksnotkunar (23,6%) og
síðan líkömnunarraskanir (somatoform disor-
ders) (19%) en innan þess flokks er það fyrst og
Umræða
Þátttaka í faraldsfræðilegum rannsóknum hefur
víða erlendis orðið dræmari á síðustu þremur
áratugum. Aukið fé til rannsókna hefur gert að
verkum að rannsóknir eru orðnar viðameiri og
krefjast meiri tíma og erfiðis af þátttakendum og
í nútímaþjóðfélagi keppir margt fleira en áður um
tíma fólks. Þá má vera að efi í hugum almennings
um algengi vísindarannsókna hafi aukist.18
I hinum tveimur fyrri geðfaraldsfræðilegum
rannsóknum sem gerðar hafa verið hér á landi
og höfundar þessarar greinar tóku þátt í og eru
hliðstæðar þeirri rannsókn sem hér er fjallað um,
reyndist þátttakan vera eftirfarandi: í þeirri fyrri
sem gerð var á árun-um 1987-1988 vildu tæp 18%
þeirra sem leitað var til ekki taka þátt í rannsók-
ninni.19 í þeirri síðari sem gerð var 1994-1995
höfnuðu 25% þátttöku.16 í núverandi rannsókn er
hlutfall þeirra sem ekki vilja taka þátt komið upp
í 48%.
Þátttökuhlutfall í geðfaraldsfræðilegum rann-
sóknum hefur þannig lækkað hér á landi á síðustu
áratugum eins og víða erlendis. Minni þátt-
taka hefur komið fram víðar, til dæmis í vinnu-
markaðsrannsóknum á vegum Hagstofunnar.20
Minni þátttaka skapar óvissu því vera má að
þeir sem ekki eru með séu frábrugðnir þátttakend-
um, séu til dæmis oftar með geðröskxm. I sænskri
rannsókn á heilsufari og lífshögum kom í ljós að
algengi geðraskana var hærra í hópi þeirra sem
neituðu að svara.21
Þessi rannsókn nær aðeins til fólks sem býr á
höfuðborgarsvæðinu og því óvíst að hve miklu
leyti má heimfæra niðurstöður hennar á lands-
menn alla. í fyrri rannsókn19 sem náði til alls
landsins kom fram óverulegur munur milli höfuð-
borgarsvæðisins og annarra landshluta og sama
má segja um niðurstöður rannsóknar á þunglyndi
meðal íslendinga fæddra 1973-1980, þar sem þátt-
takendur fengu senda spurningalista.22 Hins vegar
560 LÆKNAblaðið 2009/95