Læknablaðið - 15.12.2009, Blaðsíða 7

RITSTJÓRNARGREINAR
Páll
Matthíasson
pallmatt@landspitali.is
Páll er geðlæknir með
doktorsgráðu í geðlyfjafræði.
Hann er framkvæmdastjóri
geðsviðs Landspítala.
Public views on
antidepressant treatment
- a cause for optimism
Páll Matthíasson MD
MRCPsych PhD, is a
consultant Psychiatrist and
Psychopharmacologist.
He is Executive Director
of Mental Health at
Landspítali University
Hospital.
Viðhorf íslendinga til
þunglyndismeðferðar
- tilefni til bjartsýni
í þessu hefti Læknnblaðsins er þarft innlegg í
umræðu síðustu ára um notkun þunglyndislyfja.1
Ef marka má greinina eru viðhorf fólks á Islandi til
meðhöndlunar þunglyndis með lyfjum almertnt
jákvæð og því jákvæðari sem það er betur upplýst
um þunglyndismeðferð.
Niðurstöðurnar eru ánægjulegar í ljósi þess að
framan af þessum áratug beindist fréttaflutningur
oft að vaxandi notkun og kostnaði þunglyndislyfja
og vangaveltum í þá veru að um óeðlilega
aukningu væri að ræða. Virtist þar litið fram hjá
því að fjölmargar skýringar gætu legið að baki
aukinni þunglyndislyfjanotkun. Nefna má að
hugsanlegt er að vaxandi umræða um þunglyndi
meðal almennings hvetji fólk til að leita sér hjálpar
fyrr en áður. Minni fordómar gagnvart þunglyndi
ættu að hafa sömu áhrif. Fleiri ábendingar eru fyrir
þunglyndislyfjanotkun nú en áður, meðal annars
fjölmargar kvíðaraskanir og lyfin eru einnig
auðveldari í notkun. Nærtækasta skýringin er
samt sú að fleiri telja sig þurfa á meðferð að halda
en á tíunda áratugnum. Rannsókn birt 2004 benti
til þess að tíðni þunglyndis hefði ekki breyst hér
á landi frá 1984 til 2002, þótt algengi þunglyndis-
og kvíðaeinkenna á meðal kvenna hefði reyndar
aukist.2 Rannsóknum ber þó ekki saman á milli
landa. Á 10 ára tímabili, frá 1992 til 2002, jókst
tíðni þunglyndis í Bandaríkjunum úr 3,3% í
7,1% í rannsókn þar sem verulega var vandað til
greininga.3 Þetta er talin meginskýring aukinnar
þunglyndislyfjanotkunar í Bandaríkjunum á
tímabilinu 1992 til 2003 en þá óx hlutfall Banda-
ríkjamanna á þunglyndislyfjameðferð úr 2,2% í
10,1%.4
Þær breytingar á notkun þunglyndislyfja sem
sjást hér á landi eru því ekkert einsdæmi. Á 10 ára
tímabili til 2006 óx kostnaður Bandaríkjamanna til
geðheilbrigðismála meira en til nokkurs annars
málaflokks innan heilbrigðisþjónustunnar og
útgjöld til geðheilbrigðismála eru þar fimmti
stærsti útgjaldaliður heilbrigðiskerfisins.5 Heil-
brigðisyfirvöld verða að hafa það hugfast að rétta
leiðin til að bregðast við aukinni eftirspurn eftir
hjálp er ekki að draga úr meðferðarúrræðum,
heldur að leita leiða til að bæta þjónustuna,
byggja á gagnreyndum aðferðum og gera hana
markvissari.
Sú aukning sem orðið hefur á notkun
geðdeyfðarlyfja undanfarna áratugi er athyglisverð
í ljósi þess að Islendingar virðast átta sig vel á
því að aðrar meðferðarleiðir gefast oft jafnvel
eða betur gegn vægu þunglyndi, sérstaklega
viðtalsmeðferð og hreyfing.1 Þeim sem þekkja til
aðstæðna í heilsugæslunni, þar sem langflestir
leita sér fyrst hjálpar, ætti ekki að koma slíkt
á óvart. Aðstæður til að beita annarri meðferð
en geðdeyfðarlyfjum eru þar afar takmarkaðar.
Viðtalsmeðferð, einkum hugræn atferlismeðferð
við þunglyndi, hefur þó vaxið mjög innan
heilsugæslunnar undanfarin ár í markvissu
rannsóknarsamstarfi við geðsvið Landspítala með
fjármagni frá heilbrigðisráðuneytinu. Betur má þó
ef duga skal. Ég leyfi mér að fullyrða að lykillinn
að bættri, fjölbreyttari og skilvirkari meðferð
þunglyndis hér á landi liggi í aukinni áherslu
á fjölbreyttari úrræði í heilsugæslunni, með
stuðningi og ráðgjöf geðsviðs Landspítala. Til þess
að slíkt megi verða þarf áfram markvissa aðkomu
og stuðning heilbrigðisráðuneytisins.
Kjarni niðurstaðna Engilberts og félaga gefur
tilefni til bjartsýni. Almenningur á íslandi er
greinilega vel upplýstur um meðferð þunglyndis
og því ber að fagna.
Heimildir
1. Sigurðsson E, Ólafsdóttir Þ, Gottfreðsson M. Hver eru
viðhorf íslendinga til þunglyndislyfja og hvaða þættir ráða
mestu um mótun þeirra? Læknablaðið 2009; 95; 837-41.
2. Helgason T, Tómasson H, Sigfússon E, Zoega T. Skimun fyrir
algengi geðraskana 1984 og 2002 og ávísanir geðlyfja 1984 og
2001. Læknablaðið 2004; 90: 553-9.
3. Compton WM, Conway KP, Stinson PS, Grant BF. Changes in
the prevalence of major depression and comorbid substance
use disorders in the United States between 1991-1992 and
2001-2002. Ame J Psychiatr 2006; 163: 2131-47.
4. Mojtabai R. Increase in antidepressant medication in the
US adult population between 1990 and 2003. Psychother
Psychosom 2008; 77: 83-92.
5. Agency for Healthcare Quality Research (AHRQ): The Five
Most Costly Conditions, 1996 and 2006: Estimates for the U.S.
Civilian Noninstitutionalized Population . www.meps.ahrq.
gov/mepsweb/data_files/publications/st248/stat248.pdf
LÆKNAblaöið 2009/95 819