Læknablaðið - 15.11.2010, Blaðsíða 14

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
með hvítblæði. Ekki reyndist unnt að greina
nákvæmlega dánarorsök hjá öllum sem voru í
líknandi meðferð þar sem þær upplýsingar vantaði
í sjúkraskrár. Hins vegar fundust fullnægjandi
upplýsingar um dánarorsakir þeirra fjögurra
sem voru í líknandi meðferð vegna hvítblæðis,
sýking í tveimur tiivikum, blæðing í meltingarveg
og krampi á grunni útsæðis í miðtaugakerfi.
Af 26 einstaklingum sem voru með æxli utan
miðtaugakerfis voru 20 með meinvörp við andlát.
Umræða
Um þrjú af hverjum fjórum börnum sem greindust
með krabbamein á íslandi á árunum 1981-2006
voru lifandi í lok árs 2008. Fimm ára lifun var
81,2% og 10 ára lifun 76,7%. Borið saman við
önnur vestræn ríki er árangurinn á Islandi
sambærilegur.4'8'23 Áður hafa rannsakendur sýnt
að ekki var munur á heildarnýgengi eftir kynjum,
greiningarárum, aldri eða búsetu á Islandi.3
Ekki var heldur marktækur munur þegar þessar
breytur voru athugaðar með tilliti til lifunar.
Ástæða þess að ekki fannst marktækur munur á
ofangreindum breytum gæti verið smæð þýðisins.
Erlendar rannsóknir hafa sýnt að ekki er munur
á heildarlifun milli kynja en hins vegar hafa börn
sem greinast með krabbamein á fyrsta aldursári
verri horfur en þau sem eldri eru.2 Einnig hefur
komið í ljós að lifun hefur aukist smám saman á
undanförnum þremur áratugum.8
Ekki kom á óvart að lifun var ólík eftir
krabbameinstegundum og var hlutfallið að mestu
í takt við niðurstöður erlendra rannsókna.4'23 Þótt
samanburður á lifun einstakra meina í þessari
rannsókn takmarkist við þann fjölda sem liggur á
bak við hvert mein, gefur hann hugmynd um hve
mismunandi horfurnar geta verið við greiningu.
Við faraldsfræðilegar rannsóknir á sjaldgæfum
sjúkdómum í fámennum samfélögum eins og
Islandi er mikilvægt að rannsóknartímabilið sé
langt, vegna tilviljanasveiflna í nýgengi og lifun.
Rannsókn okkar náði yfir 26 ára tímabil til þess að
mæta breytileika í lifunarútreikningum.
Ekkert barnanna í rannsókninni lést úr
öðrum sjúkdómum en krabbameinum og gerir
það hana og ályktanir sem unnt er að draga
varðandi lifun áreiðanlegri. Að auki telst það
styrkleiki að rannsóknin var lýðgrunduð og að
upplýsingar um meðferð og afdrif sjúklinga
fengust úr sjúkraskrám sem yfirfarnar voru
af rannsakendum. Veikleikar rannsóknarinnar
voru fyrst og fremst smæð þýðisins og stuttur
eftirfylgdartími þeirra sem greindust á síðari
hluta rannsóknartímabilsins. Að auki fundust
ekki upplýsingar um dánarorsakir hjá öllum
sem voru í líknandi meðferð við andlát. Ákveðið
var í upphafi að styðjast ekki við upplýsingar
um dánarorsakir úr dánarvottorðum þar sem
rannsakendur töldu að ítarlegri upplýsingar væri
að finna í sjúkraskrám og krufningaskýrslum.
Aðeins fundust upplýsingar um dánarorsakir
í sjúkraskrám hjá hluta þeirra sjúklinga sem
voru í líknandi meðferð en með því að nota
dánarvottorð hefði verið hægt að fá upplýsingar
um dánarorsakir hjá þeim hópi. Mikilvægari eru
þó upplýsingar um dánarorsakir þeirra sem voru
í læknandi meðferð, þar sem bætt lifun felst meðal
annars í því að fyrirbyggja dauðsföll á meðan
meðferð stendur yfir.
Við greiningu illkynja æxla hjá börnum eru
þau oftar á hærri stigum og útbreiddari en hjá
fullorðnum, en fimm ára lifun hjá fullorðnum
er samt sem áður verri, eða 60-65%.8' 24 Börn
svara krabbameinslyfjameðferð almennt betur
en fullorðnir því frumufjölgun er meiri og
frumumar því næmari fyrir verkun lyfjanna. Á
hinn bóginn eru aðrar fmmur einnig næmari
fyrir lyfjunum og því eru varanleg áhrif og líkur
á síðkomnum fylgikvillum og meðferðartengdum
krabbameinum meiri.25 Sláandi var að átta
af ellefu einstaklingum sem greindust með
meðferðartengd krabbamein létust. Lifun hjá
einstaklingum með meðferðartengd krabbamein
er því mun verri en þegar um frumkrabbamein
er að ræða. Ástæður þess geta meðal annars
verið að þau eru oft af tegundum sem almennt
hafa verri horfur.21' 26 Að auki geta þessir
einstaklingar verið með erfðatengda áhættuþætti
fyrir krabbameinsmyndim sem gera heilbrigðar
frumur næmari fyrir skaðlegum áhrifum
geisla og ákveðinna krabbameinslyfja.27 Ekki
er hægt að fullyrða að öll meðferðartengdu
krabbameinin hafi orsakast af yfirgenginni
krabbameinsmeðferð, til dæmis er mögulegt að
um sé að ræða tvö frumkrabbamein óháð meðferð,
eða að frumkrabbameinið hafi legið í dvala og
síðan umbreyst í meira illkynja krabbamein, eins í
tilfellum tvö og sex í töflu I.
Börn sem greinast með krabbamein fá oft mjög
þunga meðferð sem getur haft ýmsar bráðar
aukaverkanir í för með sér, eins og til dæmis
hvítkornafæð og blóðflögufæð. Hvítkornafæð
eykur til muna hættuna á alvarlegum sýkingum
en alvarlegar blæðingar sökum blóðflögufæðar
eða storkutruflana eru sjaldgæfar.28 Sextán af
64 einstaklingum voru í læknandi meðferð
þegar andlát bar að. Flestir þeirra létust af
völdum sýkinga eða blæðinga sem rekja má
til meðferðartengdrar beinmergsbælingar. Með
framförum í greiningu og meðhöndlun með-
ferðartengdra fylgikvilla væri hægt að draga úr
678 LÆKNAblaðið 2010/96