Læknablaðið - 15.11.2010, Qupperneq 23

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
á skurðstofu 76 eða 0,88 ferðir á hvem sjúkling
(n=86) og á síðari hluta tímabilsins var 31 ferð á
skurðstofu eða 0,5 ferðir á hvern sjúkling (n=63).
Miðgildið fyrir dvalartíma á skurðstofu í hverri
ferð var 204 mínútur (sf 337; bil 42-1200).
Umræða
Rannsókn þessi náði til allra barna sem dvöldu
á Landspítala vegna brunaáverka á húð á níu
ára tímabili. Niðurstöður benda til að nýgengi
innlagna barna vegna brunaáverka á tímabilinu
hafi lækkað frá fyrri rannsókn14 eða úr 30,4/100
000 í 21/100 000. Fyrir börn yngri en fimm ára
er breytingin meiri eða úr 78,6/100 000 böm19 í
32,3/100 000 en það er lágt samanborið við önnur
lönd.3-20-21 Þennan árangur má mögulega rekja
til aukinna forvarna16-17 og þar á meðal til meiri
notkunar á hitastýringarbúnaði heldur en var
fyrmm. Hins vegar benda niðurstöður til þess
að frekari aðgerða sé þörf hjá ákveðnum hópum
barna og má þar nefna börn með áhættuþætti,
unglingsdrengi og börn innflytjenda. Rannsóknin
leiddi í ljós að tíðni brunaslysa meðal bama
af erlendum uppruna var mun hærri en hjá
rannsóknarhópnum í heild og hefur álíka þróun
verið lýst erlendis.5' 22 Skoða þarf hvernig best
megi koma fræðslu og öðrum forvarnaraðgerðum
til þessa hóps og meta hvort félagslegar aðstæður
og þar með talið ástand íbúðarhúsnæðis hafi áhrif
á slysatíðni.
Hjá meirihluta bama fjögurra ára og yngri
var heitt vatn og heitir vökvar ástæða brunans
(71,6%), sem rímar við aðrar rannsóknir.3'8'13-19'22-24
Vatn úr neysluvatnslögn hérlendis getur verið á
bilinu 70-75 gráðu heitt17 og er vitað að 55 gráðu
heitt vatn getur valdið djúpum bruna á 20-30
sekúndum hjá ungum börnum. Tíðni bmnaslysa
af völdum neysluvatns er á bilinu 14-43% í
erlendum rannsóknum6'8'20'22 en í okkar rannsókn
reyndist neysluvatn vera orsök brunaslysa í
12,9% tilvika, borið saman við 15,2% í rannsókn
Ragnheiðar Elísdóttur og félaga, þó svo munurinn
teljist ekki marktækur. Þessar niðurstöður benda
til þess að hér á landi sé tíðni brunaslysa hjá
börnum vegna neysluvatns sambærileg því sem
lægst gerist erlendis.
Brunaslysum af völdum skotelda fjölgaði
marktækt, eða úr 5,5%13í 17,6% (p<0,0001). Einnig
fjölgaði hlutfallslega þeim slysum sem tengdust
fikti með gas og bensín úr 5,2%13 í 14,9% og voru
öll þessi slys algengust hjá drengjum á aldrinum
13-16 ára. Skýringar á fjölgun slysa vegna skotelda
eru ekki augljósar en hugsanlega er aðgengi að
slíkum varningi betra nú en áður var. Þessar
niðurstöður benda til að auka þurfi fræðslu til
barna, unglinga og forráðamanna um skaðsemi
skotelda og fikts með eldfim efni og íhuga hvort
banna eigi aðgang að skoteldum til einkanota á
sama hátt og samtök bandarískra barnalækna hafa
lagt til.25
Augnslys voru ekki tekin með í þessa rannsókn
þegar ekki fylgdi áverki á húð og eru innlagnir af
völdum skotelda því fleiri en hér kemur fram.
Niðurstöður erlendra rannsókna benda til
að flogaveiki,26 athyglisbrestur og ofvirkni27 séu
áhættuþættir varðandi brunaslys. í rannsókninni
voru 11,4% barna með skyntruflanir, flogaveiki
eða ofvirkni. Ætla má að forvarnir sem beinast
að þessum hópi barna gætu skilað árangri.
Grunur um vanrækslu eða ofbeldi var til staðar
í 3,4% tilvika, sem er lág tala borið saman
við erlendar rannsóknir.28 Vönduð lýsing á
aðdraganda og umgjörð brunaslysa barna og
nákvæm fyrsta skoðun eykur líkur á að orsakir
eins og vanræksla og ofbeldi séu greindar, og
ættu brunasár af völdum neysluvatns á rassi,
spangarsvæði eða útlimum, einkum á báðum
fótum, að vekja grunsemdir. Ofangreindir þættir
tengdir brunaáverkum hafa ekki verið skoðaðir
fyrr hérlendis.
Dreifing slysa eftir aldri hefur lítið breyst frá
fyrri rannsóknum.12'13 Brunaslys voru algengust
hjá bömum fjögurra ára og yngri en börn í þessum
aldursflokki voru 41,6% af öllum hópnum. Hjá
börnum tveggja ára og yngri voru slysin tíðust
við 16 mánaða aldur. Börn voru oftast í gæslu
foreldra og stödd í eldhúsi þegar slysið varð,
sem er í samræmi við aðrar rannsóknir.4"6'22 Þessar
niðurstöður árétta mikilvægi þess að öryggi ungra
barna inni á heimilum sé í stöðugri endurskoðun
og að foreldrum og forráðamönnum sé leiðbeint
um áhættumat og úrbætur.
Upplýsingar um fyrstu meðferð á vettvangi
voru einungis skráðar hjá 100 börnum (67%) og
vom sár kæld í 78% skráðra tilvika, sem er svipað
hlutfall og kom fram í ástralskri rannsókn,23 en
þar sem upplýsingar um meðferð á vettvangi
voru ekki til staðar hjá 33% barna er óvarlegt að
fullyrða um þekkingu almennings á mikilvægi
kælingar við bruna.
Útbreiðsla áverka var ekki skráð hjá 12 börnum
(8,1%) og einnig var í mörgum tilvikum verulegt
ósamræmi milli mats á útbreiðslu við innlögn og
upplýsinga í útskriftarnótum og læknabréfum.
Þegar brunaáverki er ofáætlaður er meðal annars
hætta á yfirvökvun og eru ung börn í sérstakri
áhættu og fram hefur komið verulegt van- eða
ofmat á útbreiðslu sára hjá börnum.7 Nákvæm
greining á útbreiðslu sára er mikilvæg, meðal
annars fyrir mat á vökvaþörf og hvort innlögn á
gjörgæslu sé nauðsynleg.
LÆKNAblaðið 2010/96 687